Michał Tokarzewski-Karaszewicz

Michał Karaszewicz-Tokarzewski

Michał Tokarzewski

Doktor, Karasiewicz, Stawski, Stolarski, Torwid, Tadeusz Mirowyj

Michał Tokarzewski-Karaszewicz, Jerozolima 1943
generał broni
Data i miejsce urodzenia	5 stycznia 1893 Lwów
Data i miejsce śmierci	22 maja 1964 Casablanca
Przebieg służby
Lata służby	1914-1964
Siły zbrojne	cesarska i królewska Armia Wojsko Polskie
Jednostki	Ministerstwo Spraw Wojskowych 25 Dywizja Piechoty Okręg Korpusu Nr III Okręg Korpusu Nr VI Okręg Korpusu Nr VIII
Stanowiska	szef Biura Personalnego dowódca dywizji piechoty dowódca okręgu korpusu komendant Służby Zwycięstwu Polski
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa
Odznaczenia

Michał Karaszewicz-Tokarzewski

ksiądz
Data i miejsce urodzenia	5 stycznia 1893 Lwów
Data i miejsce śmierci	22 maja 1964 Casablanca
Miejsce pochówku	cmentarz Powązkowski w Warszawie
kapłan Liberalnego Kościoła Katolickiego w Polsce
Okres sprawowania	1926-1939
Wyznanie	Niezależne Kościoły katolickie
Kościół	liberalnokatolicki
Prezbiterat	14 listopada 1926

{{Duchowny infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt grafiki = | faksymile = | imię i nazwisko org = | opis grafiki = | miejsce pochówku = | kraj działania = | opis faksymile = Nieznane pola: "imię przybrane oryginalne", "imię i nazwisko oryginalne" oraz "państwo".

Michał Tadeusz Karaszewicz-Tokarzewski herbu Trąby, pseudonimy Doktor, Stawski, Stolarski, Torwid (ur. 5 stycznia 1893 we Lwowie, zm. 22 maja 1964 w Casablance) – generał broni Wojska Polskiego, wolnomularz, teozof, duchowny Kościoła liberalnokatolickiego.

Życiorys

Pochodzenie i młodość

Urodził się we Lwowie. Był synem Bolesława Tokarzewskiego i Heleny z domu Lerch de Lerchensfeld. Wychowywany był przez matkę i ciotki. Ukończył gimnazjum w Drohobyczu. Podczas demonstracji w dniu wyborów do parlamentu austro-węgierskiego 19 czerwca 1911 został ciężko ranny, kiedy jeden z żołnierzy tłumiących zamieszki, przeszył mu pierś bagnetem. W 1913 roku rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Umiejętności Politycznych Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie, kontynuowane później na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W czasie studiów związał się z ruchem socjalistycznym. Działał w organizacjach niepodległościowych Józefa Piłsudskiego. Był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej-Frakcji Rewolucyjnej. Należał do Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego. Był dowódcą oddziałów "Strzelca" w Drohobyczu i Samborze oraz inspektorem Okręgu Krakowskiego ZS, w ramach którego odbył latem 1913 roku elitarny kurs oficerski w Stróży na Podhalu za co otrzymał prawo noszenia odznaki Parasola. Przed I wojną światową, jako obywatel Austro-Węgier, został wcielony do armii, w której ukończył kurs oficerów rezerwy.

I wojna światowa

W sierpniu 1914 roku wstąpił do Legionów Polskich, dowodząc kolejno V, a następnie II batalionem 5 Pułku Piechoty Legionów, III batalionem 6 Pułku Piechoty Legionów, następnie objął dowodzenie 5 Pułkiem Piechoty Legionów. W październiku 1914 roku został ciężko ranny podczas bitwy pod Laskami-Anielinem. W 1915 roku Piłsudski awansował go do stopnia majora. W czasie kryzysu przysięgowego został na krótko internowany, później (pozostając w konspiracji) działał w strukturach Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), m.in. w Lublinie, a następnie na terenie Ukrainy i Białorusi, gdzie za swoją działalność m.in. w Moskwie był 3-krotnie aresztowany przez władze bolszewickie. Zwolnienia zawdzięczał kontaktom Kazimierza Pużaka, kierującego pracami PPS na terenie Rosji.

II RP

W 1918 roku Tokarzewski ponownie objął dowodzenie 5 Pułku Piechoty Legionów i w grupie operacyjnej dowodzonej przez płk. Juliana Stachiewicza wspomógł oddziały polskie walczące z Ukraińcami o Przemyśl, a 19 listopada 1918 roku zorganizował odsiecz dla walczącego Lwowa, która zaważyła na utrzymaniu miasta. Po zdobyciu Lwowa dowodził do początku 1919 roku oddziałami polskimi walczącymi na południe od miasta. W czerwcu 1919 został awansowany do stopnia pułkownika. W czasie wojny polsko-bolszewickiej w kwietniu 1919 brał udział w tzw. wyprawie wileńskiej, w czasie której dowodził brygadą w 1 Dywizji Piechoty Legionów; następnie został zastępcą inspektora i szefem Departamentu I Piechoty M.S.Wojsk., w 1924 roku uzyskał nominację na dowódcę 19 Dywizji Piechoty w Wilnie.

1 grudnia 1924 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski na wniosek Ministra Spraw Wojskowych gen. dyw. Władysława Sikorskiego awansował go na generała brygady ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 roku i 19. lokatą w korpusie generałów.

Nominację uzyskał jako jeden z najmłodszych w Wojsku Polskim. Był bardzo wysoko oceniany przez Piłsudskiego, który w 1925 sugerując prezydentowi Stanisławowi Wojciechowskiemu obsadę teki ministra spraw wojskowych, wymienił Karaszewicza-Tokarzewskiego obok generała Lucjana Żeligowskiego, Leona Barbeckiego i Leonarda Skierskiego.

W czasie przewrotu majowego 1926 roku opowiedział się po stronie zamachowców.

17 marca 1927 został zwolniony ze stanowiska dowódcy dywizji i mianowany szefem Biura Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych i przewodniczącym Oficerskiego Trybunału Orzekającego. 21 marca 1929 został mianowany dowódcą 25 Dywizji Piechoty z miejscem postoju dowództwa w Kaliszu. W listopadzie 1935 został dowódcą Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie, w lipcu 1936 dowódcą Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie, a w 1938 dowódcą Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu. Na tym stanowisku pozostawał do 11 września 1939.

II wojna światowa

Podczas kampanii wrześniowej od 11 września dowodził grupą operacyjną swojego imienia (15 i 27 DP) w składzie Armii "Pomorze" i wraz z nią uczestniczył w bitwie nad Bzurą. Po kapitulacji Warszawy, 27 września 1939 generał stanął na czele organizacji wojskowej – Służby Zwycięstwu Polski, która była pierwszą organizacją konspiracyjną w okupowanej Polsce. Po utworzeniu Związku Walki Zbrojnej – ZWZ został komendantem Obszaru nr 3 Lwów. W marcu 1940 został aresztowany przez funkcjonariuszy NKWD podczas próby przekroczenia granicy niemiecko-radzieckiej pod fałszywym nazwiskiem Fantiej Michajłowicz Mirowoj. Trafił do łagru pod Workutą, a w wyniku dekonspiracji przez złamanego w śledztwie NKWD płk Leopolda Okulickiego – na Łubiankę. Po tym, jak został zwolniony w sierpniu 1941, podjął służbę w Armii Polskiej w ZSRR jako dowódca 6 Dywizji Piechoty "Lwów".

16 marca 1943 został zastępcą dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie, generała dywizji Władysława Andersa. Obowiązki zastępcy dowódcy armii łączył z funkcją dowódcy Jednostek Wojskowych na Środkowym Wschodzie, a od sierpnia 1944 – dowódcy III Korpusu Polskiego. Generał Sikorski w trakcie swojej ostatniej podróży do oddziałów polskich na Bliskim Wschodzie zakończonej śmiercią w Gibraltarze rozważał odwołanie Tokarzewskiego z pełnionych funkcji i przeniesienie go do Londynu w związku z jego opozycją wobec polityki Sikorskiego. Od grudnia 1944 do sierpnia 1946 pozostawał w dyspozycji Ministra Obrony Narodowej zajmując się „sprawami specjalnymi”.

Po II wojnie światowej

Do 31 grudnia 1946 przebywał w Dowództwie 2 Korpusu Polskiego, a następnie Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Po zakończeniu II wojny światowej pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Pracował zawodowo jako robotnik w fabryce sprzętu radiowego. Od 1954 był Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych i ministrem obrony narodowej w rządzie Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie.

Działalność pozawojskowa

Osobiście uważał się za socjalistę.

Posiadając odpowiednią pozycję i prestiż społeczny, Tokarzewski poświęcał się swoim niecodziennym zainteresowaniom, czyli teozofii i masonerii. Ponieważ Kościół katolicki nie zaspokajał potrzeb duchowych generała, sam próbował szukać klucza do zrozumienia miejsca człowieka w naturze. W 1921 r. wstąpił do wileńskiej loży masońskiej im. Tomasza Zana. Zdaniem wybitnego biografa generała Daniela Bargiełowskiego skłoniły go do tej decyzji socjalistyczne przekonania i pragnienie dokonania zmian społecznych poprzez ukształtowanie etyczne obywateli. Wolnomularstwo, którego podstawowym przesłaniem był kult rozumu i tolerancja religijna, było dla niego wyborem oczywistym.

Jego osobowość pragnęła także bardziej osobistego i intuicyjnego zrozumienia harmonii wszechświata. Odpowiedź na swoje rozterki odnalazl w teozofii. Matką tej doktryny duchowej była XIX-wieczna rosyjska mistyczka Helena Pietrowna Bławatska, która z połączenia europejskich tradycji filozoficznych i buddyjskich stworzyła oryginalny system duchowego rozwoju, proponujący wyjaśnienie mechanizmów rządzących kosmosem, a nawet jakoby osiągnięcie niecodziennych możliwości parapsychologicznych.

Był też Tokarzewski jedną z trzech osób mających prawo do noszenia srebrnej swastyki. Brał udział w seansach organizowanych przez Polskie Towarzystwo Teozoficzne w Mężeninie. Od 1925 był wiernym Liberalnego Kościoła Katolickiego. 14 listopada 1926 przyjął stan duchowny. Święceń kapłańskich udzielił mu w Warszawie biskup James Ingall Wedgwood.

Obowiązki teozofa łączył on z członkostwem w masonerii. Z jego inicjatywy udostępniono kobietom dostęp do Sztuki Królewskiej, tworząc w Warszawie w maju 1925 r. pierwsze koło tzw. loży mieszanej, przedstawicielstwa obediencji Droit Humain (Prawo człowieka). Przy okazji prac nad powstaniem nowej loży Michał Tokarzewski zaprzyjaźnił się z dr. Georgem Sydneyem Arundalem, wysoko inicjowanym brytyjskim masonem hinduskiego pochodzenia, i jego żoną. Znajomość ta przydała się generałowi w jego masońskich kontaktach, ponieważ dr Ayurdale z czasem doczekał się stanowiska prezydenta Midzynarodowego Towarzystwa Teozoficznego, z siedzibą w Adyarze, pod indyjskim Madrasem.

Generał Karaszewicz-Tokarzewski był niewątpliwie jednym z najaktywniejszych polskich wolnomularzy. Należał do Wielkiej Loży Narodowej Polski i Zakonu Le Droit Humain. Był współzałożycielem i członkiem lóż: Tomasz Zan, Orzeł Biały, Święty Graal i Św. Michał Archanioł. W 1937 uzyskał najwyższy w rycie szkockim dawnym i uznanym 33. stopień wtajemniczenia.

Życie prywatne

Żonaty z Antoniną Julią z Kondziołłów-Kamecką. Miał córkę. Był kuzynem Jana Tokarzewskiego-Karaszewicza.

Awanse

• porucznik – 29 września 1914
• kapitan – 5 marca 1915
• pułkownik – 22 maja 1920 zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920, w piechocie, w „grupie byłych Legionów Polskich”
• generał brygady – 1 grudnia 1924 roku ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 roku i 19. lokatą w korpusie generałów
• generał dywizji – ze starszeństwem z 1 stycznia 1943
• generał broni – ze starszeństwem z 19 marca 1964 przez Prezydenta RP Augusta Zaleskiego

Ordery i odznaczenia

• Order Orła Białego – pośmiertnie 23 maja 1964 przez prezydenta RP na Uchodźstwie Augusta Zaleskiego
• Krzyż Komandorski Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski- 1928
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Niepodległości z Mieczami
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (dwukrotnie)
• Znak oficerski „Parasol”
• Międzysojuszniczy Medal Zwycięstwa (międzynarodowy)
• Legia Honorowa V klasy (Francja)
• Order Łaźni III klasy (Wielka Brytania)
• Order Korony I klasy (Rumunia)
• Order Trzech Gwiazd II klasy (Łotwa)
• Order Białego Orła III klasy (Jugosławia)

Bibliografia

• Daniel Bargiełowski: Po trzykroć pierwszy. Michał Tokarzewski-Karaszewicz. Generał broni, teozof, wolnomularz, kapłan Kościoła liberalnokatolickiego. Tom 1. Warszawa 2000. ISBN 83-87893-76-5
• Daniel Bargiełowski: Po trzykroć pierwszy. Michał Tokarzewski-Karaszewicz. Generał broni, teozof, wolnomularz, kapłan Kościoła liberalnokatolickiego. Tom 2. Warszawa 2001. ISBN 83-88794-76-0
• Daniel Bargiełowski: Po trzykroć pierwszy. Michał Tokarzewski-Karaszewicz. Generał broni, teozof, wolnomularz, kapłan Kościoła liberalnokatolickiego. Tom 3. Warszawa 2002. ISBN 83-7399-007-0
• Daniel Bargiełowski: Pierwszy (montaż dokumentów i relacji dotyczących gen. Tokarzewskiego-Karaszewicza), "Karta" nr 9/1992.
• Tadeusz Kryska-Karski i Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i poprawione.
• Marcin Spórna: Słownik najsłynniejszych wodzów i dowódców polskich. Kraków 2006. ISBN 83-7435-094-6
• Piotr Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1994, ISBN 83-11-08262-6.
• Zbigniew Mierzwiński: Generałowie II Rzeczypospolitej. Warszawa 1990: Wydawnictwo Polonia, s. 323-331. ISBN 83-7021-096-1.
• Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 776-777. ISBN 83-211-1096-7.