Oliver! (film)

Oliver!

Gatunek	musical, kostiumowy, dramat, familijny
Rok produkcji	1967
Data premiery	26 września 1968 kwiecień 1971 (Polska)
Kraj produkcji	Wielka Brytania
Język	angielski
Czas trwania	153 min
Reżyseria	Carol Reed
Scenariusz	Vernon Harris
Główne role	Mark Lester Ron Moody Shani Wallis Oliver Reed Jack Wild
Muzyka	Lionel Bart
Zdjęcia	Oswald Morris
Scenografia	John Box Terence Marsh
Kostiumy	Phyllis Dalton
Montaż	Ralph Kemplen
Produkcja	John Woolf
Wytwórnia	Romulus Films
Dystrybucja	Columbia Pictures
Budżet	10 000 000 USD
Przychody brutto	77 400 000 USD

Oliver! – brytyjski film muzyczny z 1968 roku w reżyserii Carola Reeda. Film był adaptacją musicalu pod tym samym tytułem z 1960 roku opartego na powieści Oliver Twist autorstwa Charlesa Dickensa.

Obraz nagrodzono sześcioma Oscarami, w tym dla dla najlepszego filmu roku.

Fabuła

Dunstable, wczesny XIX wiek. 9-letni Oliver Twist jest jedną z sierot pracujących w nieludzkich warunkach w warsztacie dla sierot i ubogich. Zostaje z niego wyrzucony, gdy prosi o dokładkę jedzenia. Bedel przytułku, pan Bumble sprzedaje Olivera grabarzowi panu Sowerberry’emu jako pomocnika do przyuczenia. Inny pracownik Sowerberry’ego, Noah Claypole znęca się nad Oliverem. Gdy Oliver mu się stawia za obrażanie matki, trafia go do piwnicy, gdzie ma oczekiwać kary. Widząc, że okno jest otwarte korzysta z okazji i ucieka w kierunku Londynu, licząc na wzbogacenie się tam.

Dotarłszy do Londyndu Oliver zaprzyjaźnia się z młodocianym kieszonkowcem Dodgerem. Wciela on Olivera do gangu młodocianych przestępców dowodzonych przez starego Żyda Fagina. Nocą, gdy chłopcy śpią, Fagin udaje się do tawerny, by spotkać się po odbiór skradzionych dóbr od swego dawnego wychowanka –włamywacza Billa Sikesa. Po jego powrocie Oliver widzi, że Fagin ma sekretną szkatułkę z skradzionymi kosztownościami. Ten wyjaśnia, że to środki odłożone na starość. Nazajutrz w imieniu Sikesa jego dziewczyna i inna wychowanica Fagina – prostytutka Nancy i jej przyjaciółka Bet domagają się należnej zapłaty za skradzione dobra. Po tym Fagin wysyła chłopców na łowy.

Dodger i Charley okradają jednego bogatego dżentelmena, jednak to Oliver zostaje wzięty za kieszonkowca i po pościgu policja go aresztuje. Wściekły Fagin obawia, że chłopiec wszystkich wyda. Nancy udaje się do magistratu, gdzie przerażony Oliver nic nie mówi, zaś księgarz Jessop zeznaje, że kradzieży dokonał kto inny. Bronlow, okradziony dżentelmen, przejęty losem Olivera zabiera go do siebie. Dodger na polecenie Fagina i Sikesa śledzi powóz Bronlowa. Oliver z nowym opiekunem mieszka w bogatej dzielnicy Bloomsbury Square. Uwagę Bronlowa zwraca podobieństwo jego zbiegłej z domu i zmarłej w wieku osiemnastu lat siostrzenicy Emily do Olivera. Sikes zmusza Nancy, by wspólnie z nim uprowadziła Olivera, który zostaje wysłany oddać książki panu Jessopowi.

W melinie Fagina wciąż jest obawa, że Oliver mógł się wygadać. Nancy jest wzburzona zachowaniem reszty i żałuje, że oddała Olivera z powrotem Faginowi, sądząc że chłopiec trafi na złą drogę. Sikes grozi Faginowi śmiercią, że jeśli ktoś go wyda policji. Tymczasem pan Bumble i pani Corney szukający Olivera odwiedzają Brownlowa i informują, że Oliver miał ze sobą medalion swej matki. Brownlow odprawia ich z kwitkiem oskarżając o próbę wyłudzenia. Łączy jednak fakty i domyśla się, że Emily to matka Olivera, którego urodziła w przytułku. Sikes ku zgrozie Nancy zmusza Olivera na wspólnego włamu. Zaniepokojona Nancy udaje się do Brownlowa i przyznaje się do winy, nie wsypując Sikesa. Obiecuje, że przyprowadzi Olivera przy London Bridge o północy.

Tymczasem włam idzie niepomyślnie i Sikes wraca z Oliverem do tawerny. Nancy rozpętuje wśród bywalców taniec, dzięki czemu Oliver niespostrzeżenie umyka pilnujących go Sikesowi i Faginowi. Sikes śledzi Nancy prowadzącą Olivera na umówione miejsce z Brownlowem. Dopada ich i w szale zabija Nancy. Obawiając się aresztowania Sikes porywa Olivera i ucieka z nim do meliny złodziei. Na miejscu zbrodni gapie podążają tropem jego psa Bullseye’a. Fagin na widok nadciągającego tłumu ucieka wraz z chłopcami. W drodze gubi swoje sekretne środki w błocie. W trakcie ucieczki Sikes, używający Olivera jako zakładnika, zostaje zastrzelony przez policję. Fagin rozważa rozpoczęcie uczciwego życia, lecz widząc Dodgera, który jako jedyny go nie upuścił uznaje, że obaj będą złodziejami do końca swych dni. Oliver zaś wraca do domu Bronwnlowa już jako jego wujeczny wnuk.

Obsada

• Mark Lester – Oliver Twist
• Ron Moody – Fagin
• Shani Wallis – Nancy
• Oliver Reed – Bill Sikes
• Jack Wild – Jack „Artful Dodger” Dawkins
• Joseph O’Conor – pan Brownlow
• Megs Jenkins – pani Bedwin
• Harry Secombe – pan Bumble
• Peggy Mount – pani Corney
• Sheila White – Bet
• Hugh Griffith – magistrat
• Wensley Pithey – dr Grimwig
• James Hayter – pan Jessop
• Leonard Rossiter – pan Sowerberry
• Hylda Baker – pani Sowerberry
• Kenneth Cranham – Noah Claypole
• Elizabeth Knight – Charlotte
• Frederick Emney – kierownik warsztatu dla sierot

Źródło:

Nagrody

Nagroda	Kategoria	Nominowani	Wynik	Źródło
Nagroda Akademii Filmowej	Najlepszy film	John Woolf	Wygrana
	Najlepsza reżyseria	Carol Reed	Wygrana
	Najlepszy aktor	Ron Moody	Nominacja
	Najlepszy aktor drugoplanowy	Jack Wild	Nominacja
	Najlepszy scenariusz adaptowany	Vernon Harris	Nominacja
	Najlepsza scenografia	John Box, Terence Marsh, Vernon Dixon i Ken Muggleston	Wygrana
	Najlepsze zdjęcia	Oswald Morris	Nominacja
	Najlepsze kostiumy	Phyllis Dalton	Nominacja
	Najlepszy montaż	Ralph Kemplen	Nominacja
	Najlepsza muzyka w musicalu	Johnny Green (adaptacja)	Wygrana
	Najlepszy dźwięk	Shepperton Studio Sound Department	Wygrana
	Nagroda Honorowa za choreografię	Onna White	Wygrana
American Cinema Editors	Najlepszy montaż filmu fabularnego	Ralph Kemplen	Nominacja
Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej	Najlepszy film	Carol Reed	Nominacja
	Najlepsza reżyseria		Nominacja
	Najlepszy aktor	Ron Moody	Nominacja
	Najlepsze kostiumy	Phyllis Dalton	Nominacja
	Najlepszy montaż	Ralph Kemplen	Nominacja
	Najlepsza scenografia	John Box	Nominacja
	Najlepszy dźwięk	John Cox, Bob Jones	Nominacja
	Najbardziej obiecujący aktor	Jack Wild	Nominacja
Złote Globy	Najlepsza komedia/musical	Carol Reed	Wygrana
	Najlepszy aktor w komedii/musicalu	Ron Moody	Wygrana
	Najlepszy aktor drugoplanowy	Hugh Griffith	Nominacja
	Najlepsza reżyseria	Carol Reed	Nominacja
	Najbardziej obiecujący aktor	Jack Wild	Nominacja
Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Moskwie	Nagroda specjalna	Carol Reed	Wygrana
	Najlepszy aktor	Ron Moody	Wygrana

Odbiór

Kazimierz Żórawski na łamach „Filmu” dał Oliverowi! ocenę pozytywną, określając go „dziełem doskonałym” w kategoriach musicalu. Chwalił m.in. Carola Reeda za odwoływanie się do najlepszych pierwowzorów musicalowych, a także wykorzystanie w obsadzie „najlepszych odtwórców scenicznej wersji musicalu”.

Bibliografia

• Idziemy do kina. „Film”. 26 (14), 1971-04-04. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe. [dostęp 2023-07-18]. (pol.). brak numeru strony
• Kim R. Holston: Movie Roadshows: A History and Filmography of Reserved-Seat Limited Showings, 1911-1973. Jefferson (Karolina Północna): McFarland & Company, 2012. ISBN 978-0-7864-9261-9. [dostęp 2023-07-18]. (ang.).
• Kazimierz Żórawski. Musical z Dickensa. „Film”. 26 (18), 1971-05-02. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe. [dostęp 2023-07-18]. (pol.). brak numeru strony

Linki zewnętrzne

• Oliver! w bazie IMDb (ang.)
• Oliver! w bazie Filmweb