Piękna i Bestia (film 1991)

Piękna i Bestia
Beauty and the Beast
	; Logo filmu
Gatunek	romans, fantasy, musical
Data premiery	wersja analogowa:; 29 września 1991; 28 maja 1993 (Polska); wersja IMAX:; 1 stycznia 2002; 4 stycznia 2002 (Polska); wersja 3D:; 13 stycznia 2012; 3 lutego 2012 (Polska)
Kraj produkcji	Stany Zjednoczone
Język	angielski, francuski
Czas trwania	84 minuty (wersja oryginalna); 91 minut (edycja specjalna)
Reżyseria	Kirk Wise, Gary Trousdale
Scenariusz	Linda Woolverton
Główne role	Paige O’Hara; Robby Benson; Richard White; Jerry Orbach; David Ogden Stiers; Angela Lansbury; Bradley Pierce; Rex Everhart
Muzyka	Alan Menken
Scenografia	Devorah Herbert, Macie Vener, Martha Ring
Montaż	John Carnochan
Produkcja	Sarah McArthur, Don Hahn
Wytwórnia	Walt Disney Pictures; Walt Disney Feature Animation; Silver Screen Partners IV
Dystrybucja	wersje analogowa i IMAX:; Buena Vista Pictures Distribution, Inc.; Syrena EG (Polska); wersja 3D:; Walt Disney Studios Motion Pictures; Forum Film Poland (Polska)
Budżet	25 mln USD
Przychody brutto	425 mln USD
Kontynuacja	Piękna i Bestia. Zaczarowane Święta (1997)
	Nagrody
	2 Oscary, 3 Złote Globy, Annie, 2 Nagrody Grammy, LAFCA, 4 Top Listy
	Strona internetowa

Piękna i Bestia (ang. Beauty and the Beast) – amerykański pełnometrażowy film animowany z 1991 roku. Oparty na podstawie francuskiej baśni ludowej o tej samej nazwie.

Film doczekał się dwóch sequeli Piękna i Bestia. Zaczarowane święta i Piękna i Bestia. Zaczarowany świat Belli. W 2017 roku powstał aktorski remake Piękna i Bestia.

Główny temat muzyczny został oparty na Karnawale zwierząt Camille Saint-Saënsa.

W 2002 roku film został wprowadzony do Narodowego Rejestru Filmowego Stanów Zjednoczonych jako film „znaczący kulturowo, historycznie bądź estetycznie”^[1].

Fabuła

Gdzieś w francuskojęzycznym regionie Europy^[a] na przełomie XVIII i XIX wieku żyje okrutny i samolubny książę^[b]. Odmawia schronienia przed burzą starej żebraczce oferującej mu zaczarowaną różę. Żebraczka będąca piękną czarodziejką ujawnia swoją prawdziwą tożsamość i za karę przemienia księcia w przerażającą bestię, a jego służących w przedmioty gospodarstwa domowego. Ostrzega księcia, że zaklęcie zostanie złamane tylko wtedy, gdy ten do swych 21. urodzin nauczy się kochać innych i być kochanym, zanim opadnie ostatni płatek róży, w przeciwnym razie na zawsze pozostanie Bestią^[2].

Mija kilka lat. W jednej wsi mieszka Bella, córka ekscentrycznego wynalazcy Maurycego. Wyróżniająca się na tle reszty wsi swym zamiłowania do książek marzy o przygodach i podróżach. Stara się unikać wielbionego przez mieszkańców Gastona, narcystycznego i seksistowskiego myśliwego, chcącego się z nią ożenić wyłącznie dla swego prestiżu. Pewnego razu Maurycy wyjeżdża z nowym wynalazkiem na konkurs. Błądząc wśród leśnych ostępów trafia do położonego na odludziu ponurego zamku, gdzie więzi go Bestia. Tymczasem Gaston chce zmusić Bellę do ślubu, która zniesmaczona myślą o byciu jego żoną spławia go jednocześnie robiąc mu obciach przed ludźmi mającymi uczestniczyć w przygotowanym weselu. Wściekły Gaston przysięga uczynić Bellę swoją żoną, niezależnie od jej odmów^[3].

Do domu Belli powraca tylko Filip, koń Maurycego. Bella widząc przestraszone zwierzę i niepokojąc się o los ojca postanawia go odszukać. Dociera do zamku Bestii i w zamian za wolność ojca, proponuje zajęcie jego miejsca. Widząc, że to jedyna szansa na przełamanie klątwy Bestia spełnia prośbę i brutalnie wypędza Maurycego bez możliwości pożegnania z córką. Bestia źle się czując z tym, że skrzywdził Bellę, chce ją udobruchać oferując piękną komnatę i najlepsze warunki. Zaznacza, że Belli nie wolno wchodzić do zachodniego skrzydła zamku. Bella żałuje swej decyzji o byciu więźniem, a Bestia nie robi sobie złudzeń, że ona go pokocha^[4].

Gaston w swej tawernie czując się upokorzony przez Bellę jest pocieszany przez swego pomocnika Lefou i wieśniaków. Maurycy nagle wpada do tawerny mówiąc o bestii, jednak nikt mu nie wierzy. Gaston zdaje sobie wtedy sprawę, że może wykorzystać słowa Maurycego na swoją korzyść. Belle zaprzyjaźnia się ze sługami Bestii – kandelabrem Płomykiem, zegarem Trybikiem, czajnikiem panią Imbryk i jej synem-filiżanką Bryczkiem, którzy opowiadają o klątwie ich pana. Gdy wędruje do zachodniego skrzydła i znajduje różę, Bestia przyłapuje ją i ze złością wypędza. Po chwili żałując swego wybuchu udaje się za Bellą, która decyduje się uciec z zamku. W lesie zostaje zaatakowana przez watahę wilków, ale Bestia ratuje ją zostając przy tym ranny. Bella wraca z nim do zamku i leczy jego rany^[5].

Gaston przekupuje monsieura D’Arque, naczelnika miejskiego szpitala dla obłąkanych, aby zamknął Maurycego jako wariata. Chce zmusić Bellę do poślubienia go w zamian za uwolnienie jej ojca. Zanim jednak zdążą działać, Maurycy wyrusza do zamku, aby podjąć próbę ratunku córki. Bestia chcąc zrobić coś dobrego dla Belli, prezentuje jej swoją gigantyczną bibliotekę. Gdy mija czas, rodzi się uczucie między Bellą a Bestią. Bella chce poznać los jej ojca i dzięki magicznemu lusterku Bestii widzi, jak upada w lesie. Bestia niechętnie zwraca jej wolność, by mogła ocalić ojca i daje jej lusterko na pamiątkę. Na pytania niemile zaskoczonych sług mówi, że zaprzepaścił szansę na złamanie klątwy z miłości do Belli. Po tym, jak Bella zabiera Maurycego do domu, zjawia się cała wieś celem wysłania go do psychiatryka^[6].

Bella używa lusterka, aby pokazać Bestię mieszkańcom, udowadniając zdrowie psychiczne jej ojca. Widząc, że ona kocha Bestię, zazdrosny Gaston podburza ludzi, aby pomogli mu zabić konkurenta i zamyka Bellę z Maurycym w piwnicy. Uwalnia ich Bryczek, który przybył do ich domu jako pasażer na gapę. Słudzy zamku skutecznie odpierają szturm wieśniaków, lecz Gaston atakuje Bestię zbyt przygnębionego odejściem Belli, by walczyć. Bestia odzyskuje ducha walki, widząc powrót Belli i pokonuje Gastona, ale oszczędza mu życie. Gdy ponownie łączy się z Bellą zostaje śmiertelnie ugodzony nożem przez Gastona, który tracąc równowagę ginie spadając z dużej wysokości. Bestia umiera w ramionach Belli wyznającej mu swoją miłość, nim opadnie ostatni płatek róży. Zaklęcie zostaje cofnięte, ożywiając Bestię i przywracając jemu i jego sługom ludzką postać, a zamkowi dawny wygląd. Książę i Bella świętują organizując wesele na uroczystym balu^[7].

Obsada głosowa

Paige O’Hara – Bella
Robby Benson – Bestia / książę
Richard White – Gaston
Jerry Orbach – Płomyk
David Ogden Stiers –
- Trybik,
- Narrator
Angela Lansbury – Pani Imbryk
Bradley Pierce – Bryczek
Rex Everhart – Maurycy
Jesse Corti – Lefou
Hal Smith – koń Filip
Jo Anne Worley – Szafa
Kimmy Robertson – Miotełka
Brian Cummings – Piec
Frank Welker – pies Sułtan
Tony Jay – psychiatra
Alvin Epstein – księgarz
Alec Murphy – piekarz
Mary Kay Bergman –
- Bimbetka #1
- Bimbetka #2
Kath Soucie – Bimbetka #3

Wersja polska

Lektor

Wersja wydana na VHS z angielskim dubbingiem i polskim lektorem, którym był Tomasz Knapik.

Dubbing

Wersja z 1993 roku

Wersja polska: Studio Opracowań Filmów w Warszawie
Reżyseria: Maria Piotrowska
Dialogi: Krystyna Skibińska-Subocz
Dźwięk:

Montaż: Gabriela Turant-Wiśniewska
Wystąpili:

Katarzyna Skrzynecka – Bella
Stefan Każuro – Bestia / książę
Marek Stołowski – Gaston
Jacek Czyż – Płomyk
Ryszard Nawrocki – Trybik
Krystyna Tkacz – pani Imbryk
Norbert Jonak – Bryczek
Gustaw Lutkiewicz – Maurycy
Marian Opania – Lefou
Wiesław Machowski – księgarz
Leopold Matuszczak – piekarz

Wersja z 2002 roku

Opracowanie wersji polskiej: Start International Polska
Reżyseria: Joanna Wizmur
Dialogi: Krystyna Skibińska-Subocz
Kierownictwo muzyczne: Marek Klimczuk
Teksty piosenek: Marcin Sosnowski
Wystąpili:

Jolanta Wilk – Bella (dialogi)
Katarzyna Pysiak – Bella (śpiew)
Stefan Każuro – Bestia / książę
Jakub Szydłowski – Gaston
Jacek Czyż – Płomyk
Ryszard Nawrocki – Trybik
Mirosława Krajewska – pani Imbryk
Krzysztof Królak – Bryczek
Gustaw Lutkiewicz – Maurycy
Wojciech Paszkowski – Lefou
Anna Apostolakis – Szafa (dialogi)
Anna Kruszyńska – Szafa (śpiew)
Dorota Dobrowolska-Ferenc – Miotełka
Aleksander Bednarz – Kucharz
Tomasz Marzecki – psychiatra
Krzysztof Zakrzewski – piekarz
Andrzej Gawroński – księgarz
Dorota Miśkiewicz – Bimbetka #1
Agnieszka Piotrowska – Bimbetka #2
Iwona Zasuwa – Bimbetka #3
Janusz Bukowski – Narrator
Ilona Kucińska
Katarzyna Kwiatkowska
Monika Kwiatkowska
Agnieszka Nowak-Betley
Joanna Orzeszkowska
Katarzyna Skolimowska
Dariusz Błażejewski
Jarosław Boberek
Artur Kaczmarski
Zbigniew Konopka
Jacek Kopczyński
Jan Kulczycki
Paweł Szczesny
Jonasz Tołopiło

i inni

Materiał źródłowy:^[8]^[9]

Nagrody

Nagrody w 1992

Annie najlepszy film animowany
Złoty Glob najlepszy musical lub komedia
Złoty Glob najlepsza piosenka
Złoty Glob najlepsza muzyka
Oscar najlepsza piosenka
Oscar najlepsza muzyka

Nominacje w 1992

Oscar najlepszy film
Oscar najlepszy dźwięk
Saturn najlepsza muzyka

Nagrody w 1993

Grammy najlepsza muzyka
Grammy najlepsza piosenka
Złoty Ekran

Nominacje w 1993

BAFTA najlepsza muzyka
BAFTA najlepsze efekty specjalne
Saturn najlepszy film fantasy

Uwagi

↑ Zwykle miejsce akcji jest podawane jako Francja krótko przed rewolucją francuską, jednak przeczą temu zawarte w filmie nieścisłości. Także film nie mówi wprost, gdzie jego akcja ma miejsce.
↑ W komentarzu reżyserów zawartym na DVD / Blu-ray stwierdzono, że scenarzyści i producenci byli tak zajęci podczas produkcji, że zapomnieli nadać postaci rzeczywiste imię; jest on określany tylko jako „Bestia” lub „Książę”. Glen Keane przyznał, że Bestia nigdy nie miał alternatywnego imienia przed wydarzeniami w filmie. Od 1998 roku wprowadzono imię Bestii jako Adam w produktach licencjonowanych przez The Walt Disney Company.

Przypisy

↑ Librarian of Congress Adds 25 Films to National Film Registry. Biblioteka Kongresu, 2002-12-16. [dostęp 2024-12-20]. (ang.).
↑ Frost 2021 ↓, s. 146.
↑ Frost 2021 ↓, s. 147-150.
↑ Frost 2021 ↓, s. 150-152.
↑ Frost 2021 ↓, s. 151-155.
↑ Frost 2021 ↓, s. 155-158.
↑ Frost 2021 ↓, s. 158-160.
↑ Piękna i Bestia (1991) polski dubbing [online], Filmweb [dostęp 2023-05-17] (pol.).
↑ Radosław Koch: PIĘKNA I BESTIA - co się stało z PIERWSZYM dubbingiem? - DubCiekawostki. DubCiekawostki, 2023-01-21. [dostęp 2023-05-17]. (pol.).

Bibliografia

Laurie Frost: Disney Księżniczka: Skarbiec magicznych historii. Ewa Tarnowska (tłum.). Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk, 2021. ISBN 978-83-8262-018-4. (pol.).

Linki zewnętrzne

Piękna i Bestia w bazie IMDb (ang.)
Piękna i Bestia w bazie Filmweb

[2] Zwykle miejsce akcji jest podawane jako Francja krótko przed rewolucją francuską, jednak przeczą temu zawarte w filmie nieścisłości. Także film nie mówi wprost, gdzie jego akcja ma miejsce.

[3] W komentarzu reżyserów zawartym na DVD / Blu-ray stwierdzono, że scenarzyści i producenci byli tak zajęci podczas produkcji, że zapomnieli nadać postaci rzeczywiste imię; jest on określany tylko jako „Bestia” lub „Książę”. Glen Keane przyznał, że Bestia nigdy nie miał alternatywnego imienia przed wydarzeniami w filmie. Od 1998 roku wprowadzono imię Bestii jako Adam w produktach licencjonowanych przez The Walt Disney Company.

[1] Librarian of Congress Adds 25 Films to National Film Registry. Biblioteka Kongresu, 2002-12-16. [dostęp 2024-12-20]. (ang.).

[CITEREFFrost2021146-4] Frost 2021 ↓, s. 146.

[CITEREFFrost2021147-150-5] Frost 2021 ↓, s. 147-150.

[CITEREFFrost2021150-152-6] Frost 2021 ↓, s. 150-152.

[CITEREFFrost2021151-155-7] Frost 2021 ↓, s. 151-155.

[CITEREFFrost2021155-158-8] Frost 2021 ↓, s. 155-158.

[CITEREFFrost2021158-160-9] Frost 2021 ↓, s. 158-160.

[10] Piękna i Bestia (1991) polski dubbing [online], Filmweb [dostęp 2023-05-17] (pol.).

[11] Radosław Koch: PIĘKNA I BESTIA - co się stało z PIERWSZYM dubbingiem? - DubCiekawostki. DubCiekawostki, 2023-01-21. [dostęp 2023-05-17]. (pol.).

[1]

[a]

[b]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

1990-99	Piękna i Bestia (1991) Dzwonnik z Notre Dame (1996)
2000-09	Atlantyda. Zaginiony ląd (2001) Pingwiny z Madagaskaru: Misja świąteczna (2005) Pada Shrek (2007)
2010-19	Shrek ma wielkie oczy (2010) Rocky and Bullwinkle (2014)

Produkcje Walt Disney Animation Studios	Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków (1937) Pinokio (1940) Fantazja (1940) Dumbo (1941) Bambi (1942) Saludos Amigos (1942) Trzej Caballeros (1945) Make Mine Music (1946) Figle i androny (1947) Kolorowe melodie (1948) Przygody Ichaboda i Pana Ropucha (1949) Kopciuszek (1950) Alicja w Krainie Czarów (1951) Piotruś Pan (1953) Zakochany kundel (1955) Śpiąca królewna (1959) 101 dalmatyńczyków (1961) Miecz w kamieniu (1963) Księga dżungli (1967) Aryskotraci (1970) Robin Hood (1973) Przygody Kubusia Puchatka (1977) Bernard i Bianka (1977) Lis i Pies (1981) Taran i magiczny kocioł (1985) Wielki mysi detektyw (1986) Oliver i spółka (1988) Mała Syrenka (1989) Bernard i Bianka w krainie kangurów (1990) Piękna i Bestia (1991) Aladyn (1992) Król lew (1994) Pocahontas (1995) Dzwonnik z Notre Dame (1996) Herkules (1997) Mulan (1998) Tarzan (1999) Fantazja 2000 (1999) Dinozaur (2000) Nowe szaty króla (2000) Atlantyda. Zaginiony ląd (2001) Lilo i Stich (2002) Planeta skarbów (2002) Mój brat niedźwiedź (2003) Rogate ranczo (2004) Kurczak Mały (2005) Rodzinka Robinsonów (2007) Piorun (2008) Księżniczka i żaba (2009) Zaplątani (2010) Kubuś i przyjaciele (2011) Ralph Demolka (2012) Kraina lodu (2013) Wielka szóstka (2014) Zwierzogród (2016) Vaiana: Skarb oceanu (2016) Ralph Demolka w internecie (2018) Kraina lodu II (2019) Raya i ostatni smok (2021) Nasze magiczne Encanto (2021) Dziwny świat (2022) Życzenie (2023) Vaiana 2 (2024) Zwierzogród 2 (2025)
Produkcje Walt Disney Pictures	O smoku, który nie chciał walczyć (1941) Victory Through Air Power (1943) Pieśń Południa (1946) So Dear to My Heart (1949) Mary Poppins (1964) Gałki od łóżka i kije od miotły (1971) Pete’s Dragon (1977) Kto wrobił królika Rogera? (1988) Miasteczko Halloween (1993) Jakubek i brzoskwinia olbrzymka (1996) Dżungla (2006) Zaczarowana (2007)
Produkcje DisneyToon Studios	Kacze opowieści. Poszukiwacze zaginionej lampy (1990) Goofy na wakacjach (1995) Doug Zabawny (1999) Tygrys i przyjaciele (2000) Wakacje. Żegnaj szkoło (2001) Piotruś Pan: Wielki powrót (2002) Księga dżungli 2 (2003) Prosiaczek i przyjaciele (2003) Pupilek (2004) Kubuś i Hefalumpy (2005) Tarzan 2: Początek legendy (2005) Bambi II (2006) Mój brat niedźwiedź 2 (2006) Lis i Pies 2 (2006) Samoloty (2013) Samoloty 2 (2014)

1950–1969	Amerykanin w Paryżu (1951) Z pieśnią w sercu (1952) Czarna Carmen (1954) Faceci i laleczki (1955) Król i ja (1956) Roztańczone dziewczyny (1957) Ciotka Mame / Gigi (1958) Pół żartem, pół serio / Porgy i Bess (1959) Garsoniera / Pieśń bez końca (1960) Większość jednego / West Side Story (1961) Powiew luksusu / Muzyk (1962) Przygody Toma Jonesa (1963) My Fair Lady (1964) Dźwięki muzyki (1965) Rosjanie nadchodzą (1966) Absolwent (1967) Oliver! (1968) Tajemnica Santa Vittoria (1969)
1970–1989	MASH (1970) Skrzypek na dachu (1971) Kabaret (1972) Amerykańskie graffiti (1973) Najdłuższy jard (1974) Promienni chłopcy (1975) Narodziny gwiazdy (1976) Dziewczyna na pożegnanie (1977) Niebiosa mogą zaczekać (1978) Uciekać (1979) Córka górnika (1980) Artur (1981) Tootsie (1982) Yentl (1983) Miłość, szmaragd i krokodyl (1984) Honor Prizzich (1985) Hannah i jej siostry (1986) Nadzieja i chwała (1987) Pracująca dziewczyna (1988) Wożąc panią Daisy (1989)
1990–2009	Zielona karta (1990) Piękna i Bestia (1991) Gracz (1992) Pani Doubtfire (1993) Król lew (1994) Babe – świnka z klasą (1995) Evita (1996) Lepiej być nie może (1997) Zakochany Szekspir (1998) Toy Story 2 (1999) U progu sławy (2000) Moulin Rouge! (2001) Chicago (2002) Między słowami (2003) Bezdroża (2004) Spacer po linie (2005) Dreamgirls (2006) Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street (2007) Vicky Cristina Barcelona (2008) Kac Vegas (2009)
2010–2029	Wszystko w porządku (2010) Artysta (2011) Les Misérables. Nędznicy (2012) American Hustle (2013) Grand Budapest Hotel (2014) Marsjanin (2015) La La Land (2016) Lady Bird (2017) Green Book (2018) Pewnego razu... w Hollywood (2019) Kolejny film o Boracie (2020) West Side Story (2021) Duchy Inisherin (2022) Biedne istoty (2023) Emilia Pérez (2024)