Zniewolony (film 2013)

Zniewolony
12 Years a Slave
Gatunek	dramat; historyczny
Rok produkcji	2013
Data premiery	30 sierpnia 2013; 20 listopada 2013 (Polska)
Kraj produkcji	Stany Zjednoczone; Wielka Brytania
Język	angielski
Czas trwania	134 minuty
Reżyseria	Steve McQueen
Scenariusz	John Ridley
Główne role	Chiwetel Ejiofor; Lupita Nyong’o; Michael Fassbender
Muzyka	Hans Zimmer
Zdjęcia	Sean Bobbitt
Scenografia	Adam Stockhausen; David Stein; Alice Baker
Kostiumy	Patricia Norris
Montaż	Joe Walker
Produkcja	Dede Gardner; Anthony Katagas; Jeremy Kleiner; Steve McQueen; Arnon Milchan; Brad Pitt; Bill Pohlad
Wytwórnia	Regency Enterprises; River Road Entertainment; Plan B Entertainment; New Regency Pictures
Dystrybucja	Fox Searchlight Pictures
	Strona internetowa

Zniewolony, również Zniewolony. 12 Years a Slave (ang. 12 Years a Slave) – amerykańsko-brytyjski dramat historyczny z 2013 roku w reżyserii Steve’a McQueena. Adaptacja autobiograficznej książki pod tym samym tytułem autorstwa Solomona Northupa. Zdjęcia kręcono w stanie Luizjana (m.in. w Nowym Orleanie).

Światowa premiera filmu miała miejsce 30 sierpnia 2013 roku podczas Telluride Film Festival^[1]. Następnie film pokazywany był na festiwalach m.in. w Toronto, Nowym Jorku i Londynie. Polska premiera filmu odbyła się 20 listopada 2013 w ramach 21. Festiwalu Camerimage^[2].

Muzykę skomponował Hans Zimmer, ścieżka dźwiękowa filmu zawiera także piosenki Johna Legenda, Laury Mvuli(inne języki), Alici Keys, Chrisa Cornella, czy zespołu Alabama Shakes^[3].

Film spotkał się z szerokim uznaniem krytyków, znalazł się części zestawień jako najlepszy film roku i otrzymał m.in. dziewięć nominacji do Oscarów, zdobywając trzy statuetki. Utrzymuje bardzo wysokie oceny w serwisach Rotten Tomatoes oraz Metacritic (luty 2021).

W 2023 roku Zniewolony został dodany do Narodowego Rejestru Filmowego Stanów Zjednoczonych jako film „znaczący kulturowo, historycznie bądź estetycznie”^[4].

Fabuła

Solomon Northup urodził się jako wolny czarnoskóry człowiek w Nowym Jorku. W 1841 roku zostaje porwany w Waszyngtonie i sprzedany jako niewolnik. Od tej pory pracuje na farmie Edwina Eppsa w Luizjanie.

Obsada

Chiwetel Ejiofor jako Solomon Northup
Michael Fassbender jako Edwin Epps
Lupita Nyong’o jako Patsey
Sarah Paulson jako Mary Epps
Benedict Cumberbatch jako William Ford
Brad Pitt jako Samuel Bass
Paul Dano jako John Tibeats
Adepero Oduye jako Eliza
Paul Giamatti jako Theophilus Freeman
Garret Dillahunt jako Armsby
Scoot McNairy jako Brown
Taran Killam jako Hamilton
Chris Chalk jako Clemens Ray

Michael K. Williams jako Robert
Kelsey Scott jako Anne Northup
Alfre Woodard jako panna Harriet Shaw
Quvenzhané Wallis jako Margaret Northup
Devyn A. Tyler jako starsza Margaret Northup
Cameron Zeigler jako Alonzo Northup
Rob Steinberg jako Parker
Jay Huguley jako szeryf Villiere
Christopher Berry jako James Burch
Bryan Batt jako sędzia Turner
Bill Camp jako Radburn
Dwight Henry jako Wuj Abram
Ruth Negga jako Celeste

Nagrody i nominacje^[a]

86. ceremonia wręczenia Oscarów

nagroda: najlepszy film – Brad Pitt, Dede Gardner, Jeremy Kleiner, Steve McQueen i Anthony Katagas
nagroda: najlepszy scenariusz adaptowany – John Ridley
nagroda: najlepsza aktorka drugoplanowa – Lupita Nyong’o
nominacja: najlepsza reżyseria – Steve McQueen
nominacja: najlepszy aktor pierwszoplanowy – Chiwetel Ejiofor
nominacja: najlepszy aktor drugoplanowy – Michael Fassbender
nominacja: najlepsza scenografia i dekoracja wnętrz – Adam Stockhausen (scenografia) i Alice Baker (dekoracja wnętrz)
nominacja: najlepsze kostiumy – Patricia Norris
nominacja: najlepszy montaż – Joe Walker

71. ceremonia wręczenia Złotych Globów

nagroda: najlepszy film dramatyczny
nominacja: najlepszy aktor w filmie dramatycznym – Chiwetel Ejiofor
nominacja: najlepsza aktorka w roli drugoplanowej – Lupita Nyong’o
nominacja: najlepszy aktor w roli drugoplanowej – Michael Fassbender
nominacja: najlepsza reżyseria – Steve McQueen
nominacja: najlepszy scenariusz – John Ridley
nominacja: najlepsza muzyka – Hans Zimmer

67. ceremonia wręczenia nagród Brytyjskiej Akademii Filmowej

nagroda: najlepszy film – Anthony Katagas, Brad Pitt, Dede Gardner, Jeremy Kleiner i Steve McQueen
nagroda: najlepszy aktor pierwszoplanowy – Chiwetel Ejiofor
nominacja: najlepszy reżyser – Steve McQueen
nominacja: najlepszy scenariusz adaptowany – John Ridley
nominacja: najlepsza aktorka drugoplanowa – Lupita Nyong’o
nominacja: najlepszy aktor drugoplanowy – Michael Fassbender
nominacja: najlepsza muzyka – Hans Zimmer
nominacja: najlepsze zdjęcia – Sean Bobbitt
nominacja: najlepsza scenografia – Adam Stockhausen i Alice Baker
nominacja: najlepszy montaż – Joe Walker

20. ceremonia wręczenia nagród Gildii Aktorów Ekranowych

nagroda: wybitny występ aktorki w roli drugoplanowej – Lupita Nyong’o
nominacja: wybitny występ aktora w roli pierwszoplanowej – Chiwetel Ejiofor
nominacja: wybitny występ aktora w roli drugoplanowej – Michael Fassbender
nominacja: wybitny występ zespołu aktorskiego w filmie kinowym

40. ceremonia wręczenia Cezarów

nominacja: najlepszy film zagraniczny (Stany Zjednoczone)

28. ceremonia wręczenia Independent Spirit Awards

nagroda: najlepszy film niezależny – Dede Gardner, Anthony Katagas, Jeremy Kleiner, Steve McQueen, Arnon Milchan, Brad Pitt i Bill Pohlad
nagroda: najlepszy reżyser – Steve McQueen
nagroda: najlepszy scenariusz – John Ridley
nagroda: najlepsze zdjęcia – Sean Bobbitt
nagroda: najlepsza drugoplanowa rola żeńska – Lupita Nyong’o
nominacja: najlepsza główna rola męska – Chiwetel Ejiofor
nominacja: najlepsza drugoplanowa rola męska – Michael Fassbender

18. ceremonia wręczenia Satelitów

nagroda: najlepszy film
nagroda: najlepsza reżyseria – Steve McQueen
nominacja: najlepszy aktor w filmie fabularnym – Chiwetel Ejiofor
nominacja: najlepsza aktorka w roli drugoplanowej – Lupita Nyong’o
nominacja: najlepszy aktor w roli drugoplanowej – Michael Fassbender
nominacja: najlepszy scenariusz adaptowany – John Ridley
nominacja: najlepsza muzyka – Hans Zimmer
nominacja: najlepsze zdjęcia – Sean Bobbitt
nominacja: najlepszy montaż – Joe Walker
nominacja: najlepsze kostiumy – Patricia Norris

21. Międzynarodowy Festiwal Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych Plus Camerimage

nominacja: najlepsze zdjęcia – Sean Bobbitt^{[potrzebny przypis]}

Uwagi

↑ Zestawiono alfabetycznie (ang.) wybrane uznania zgodnie z bazą IMDb (z wyjątkiem ostatniej pozycji).

Przypisy

↑ PeteP. Hammond PeteP., PeteP. Hammond PeteP., Telluride: ‘12 Years A Slave’ Ignites The Festival, But Fox Searchlight Plans To Take It Slow [online], Deadline, 31 sierpnia 2013 [dostęp 2021-02-10] (ang.).
↑ Nie przegapcie – filmy na Camerimage [online], naTemat.pl [dostęp 2021-02-10] (pol.).
↑ Inspired By '12 Years A Slave’ Soundtrack Features John Legend, Cody Chestnutt, Chris Cornell & More – The Playlist [online], web.archive.org, 27 października 2013 [dostęp 2021-02-10] [zarchiwizowane z adresu 2013-10-27] (ang.).
↑ National Film Registry: ’Apollo 13’, ‘Home Alone’, ‘Terminator 2’, ’12 Years A Slave’ Among 25 Titles Added This Year. deadline.com, 2023-12-13. [dostęp 2023-12-13].

Linki zewnętrzne

[5] Zestawiono alfabetycznie (ang.) wybrane uznania zgodnie z bazą IMDb (z wyjątkiem ostatniej pozycji).

[1] PeteP. Hammond PeteP., PeteP. Hammond PeteP., Telluride: ‘12 Years A Slave’ Ignites The Festival, But Fox Searchlight Plans To Take It Slow [online], Deadline, 31 sierpnia 2013 [dostęp 2021-02-10] (ang.).

[2] Nie przegapcie – filmy na Camerimage [online], naTemat.pl [dostęp 2021-02-10] (pol.).

[3] Inspired By '12 Years A Slave’ Soundtrack Features John Legend, Cody Chestnutt, Chris Cornell & More – The Playlist [online], web.archive.org, 27 października 2013 [dostęp 2021-02-10] [zarchiwizowane z adresu 2013-10-27] (ang.).

[4] National Film Registry: ’Apollo 13’, ‘Home Alone’, ‘Terminator 2’, ’12 Years A Slave’ Among 25 Titles Added This Year. deadline.com, 2023-12-13. [dostęp 2023-12-13].

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

2000-09	Głód (2008)
2010-19	Wstyd (2011) Zniewolony (2013) Wdowy (2018)
2020-29	The Occupied City (2023) Blitz (2024)

1920–1939	Skrzydła / Wschód słońca (1928) Melodia Broadwayu (1929) Na Zachodzie bez zmian (1930) Cimarron (1931) Ludzie w hotelu (1932) Kawalkada (1933) Ich noce (1934) Bunt na Bounty (1935) Wielki Ziegfeld (1936) Życie Emila Zoli (1937) Cieszmy się życiem (1938) Przeminęło z wiatrem (1939)
1940–1959	Rebeka (1940) Zielona dolina (1941) Pani Miniver (1942) Casablanca (1943) Idąc moją drogą (1944) Stracony weekend (1945) Najlepsze lata naszego życia (1946) Dżentelmeńska umowa (1947) Hamlet (1948) Gubernator (1949) Wszystko o Ewie (1950) Amerykanin w Paryżu (1951) Największe widowisko świata (1952) Stąd do wieczności (1953) Na nabrzeżach (1954) Marty (1955) W 80 dni dookoła świata (1956) Most na rzece Kwai (1957) Gigi (1958) Ben-Hur (1959)
1960–1979	Garsoniera (1960) West Side Story (1961) Lawrence z Arabii (1962) Przygody Toma Jonesa (1963) My Fair Lady (1964) Dźwięki muzyki (1965) Oto jest głowa zdrajcy (1966) W upalną noc (1967) Oliver! (1968) Nocny kowboj (1969) Patton (1970) Francuski łącznik (1971) Ojciec chrzestny (1972) Żądło (1973) Ojciec chrzestny II (1974) Lot nad kukułczym gniazdem (1975) Rocky (1976) Annie Hall (1977) Łowca jeleni (1978) Sprawa Kramerów (1979)
1980–1999	Zwyczajni ludzie (1980) Rydwany ognia (1981) Gandhi (1982) Czułe słówka (1983) Amadeusz (1984) Pożegnanie z Afryką (1985) Pluton (1986) Ostatni cesarz (1987) Rain Man (1988) Wożąc panią Daisy (1989) Tańczący z wilkami (1990) Milczenie owiec (1991) Bez przebaczenia (1992) Lista Schindlera (1993) Forrest Gump (1994) Braveheart. Waleczne serce (1995) Angielski pacjent (1996) Titanic (1997) Zakochany Szekspir (1998) American Beauty (1999)
2000–2019	Gladiator (2000) Piękny umysł (2001) Chicago (2002) Władca Pierścieni: Powrót króla (2003) Za wszelką cenę (2004) Miasto gniewu (2005) Infiltracja (2006) To nie jest kraj dla starych ludzi (2007) Slumdog. Milioner z ulicy (2008) The Hurt Locker. W pułapce wojny (2009) Jak zostać królem (2010) Artysta (2011) Operacja Argo (2012) Zniewolony (2013) Birdman (2014) Spotlight (2015) Moonlight (2016) Kształt wody (2017) Green Book (2018) Parasite (2019)
2020–2039	Nomadland (2020) CODA (2021) Wszystko wszędzie naraz (2022) Oppenheimer (2023)

1950-1969	Miejsce pod słońcem (1951) Największe widowisko świata (1952) Na nabrzeżach (1954) Na wschód od Edenu (1955) W 80 dni dookoła świata (1956) Most na rzece Kwai (1957) Ucieczka w kajdanach (1958) Ben Hur (1959) Spartakus (1960) Działa Navarony (1961) Lawrence z Arabii (1962) Kardynał (1963) Becket (1964) Doktor Żywago (1965) Oto jest głowa zdrajcy (1966) W upalną noc (1967) Lew w zimie (1968) Anna tysiąca dni (1969)
1970–1989	Love Story (1970) Francuski łącznik (1971) Ojciec chrzestny (1972) Egzorcysta (1973) Chinatown (1974) Lot nad kukułczym gniazdem (1975) Rocky (1976) Punkt zwrotny (1977) Midnight Express (1978) Sprawa Kramerów (1979) Zwyczajni ludzie (1980) Nad złotym stawem (1981) E.T. (1982) Czułe słówka (1983) Amadeusz (1984) Pożegnanie z Afryką (1985) Pluton (1986) Ostatni cesarz (1987) Rain Man (1988) Urodzony 4 lipca (1989)
1990-2009	Tańczący z wilkami (1990) Bugsy (1991) Zapach kobiety (1992) Lista Schindlera (1993) Forrest Gump (1994) Rozważna i romantyczna (1995) Angielski pacjent (1996) Titanic (1997) Szeregowiec Ryan (1998) American Beauty (1999) Gladiator (2000) Piękny umysł (2001) Godziny (2002) Władca Pierścieni: Powrót króla (2003) Aviator (2004) Tajemnica Brokeback Mountain (2005) Babel (2006) Pokuta (2007) Slumdog. Milioner z ulicy (2008) Avatar (2009)
2010-2029	The Social Network (2010) Spadkobiercy (2011) Operacja Argo (2012) Zniewolony (2013) Boyhood (2014) Zjawa (2015) Moonlight (2016) Trzy billboardy za Ebbing, Missouri (2017) Bohemian Rhapsody (2018) 1917 (2019) Nomadland (2020) Psie pazury (2021) Fabelmanowie (2022) Oppenheimer (2023)