Ropa (dopływ Wisłoki)

Ropa
	; Rzeka Ropa koło Biecza
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
	Rzeka
Długość	78,7 km
Powierzchnia zlewni	974,1 km²
	Źródło
Miejsce	Jaworzynka; Beskid Niski
Wysokość	790 m n.p.m.
Współrzędne	49°26′30″N 21°13′20″E/49,441667 21,222222
	Ujście
Recypient	Wisłoka
Miejsce	Jasło
Wysokość	230 m n.p.m.
Współrzędne	49°44′46″N 21°27′07″E/49,746111 21,451944
Szlak
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego źródło ujście
	Położenie na mapie Polski źródło ujście
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ropa – rzeka w południowej Polsce (województwo małopolskie), w górnym biegu Blechnarka. Lewobrzeżny dopływ Wisłoki w 105 km jej biegu.

Ropa płynie z najwyższych pasm Beskidu Niskiego przez Obniżenie Gorlickie do Kotliny Jasielsko-Krośnieńskiej. Rzeka Ropa jest źródłem wody pitnej dla uzdrowiska Wysowa oraz dla miasta Gorlice – ujęcie w Ropicy Polskiej. Nazwa rzeki ma prawdopodobnie etymologię celtycką^[2]. Ropę (podobnie jak Białą Tarnowską) cechuje bardzo duża zmienność przepływów – od głębokich i długotrwałych niżówek do katastrofalnych powodzi. Do momentu oddania do użytku zbiornika Klimkówka najniższe przepływy w miejscowości Ropa osiągały 200 l/s, w Jaśle 500 l/s. Aktualnie zbiornik dysponuje na rzece przepływy gwarantowane nie niższe niż 2 m³/s. Zmienność stanów wody u ujścia Ropy do Wisłoki (posterunek Topoliny) wynosi od 21 cm (przy przepływie ok. 0.5 m³/s w okresie sprzed budowy zbiornika) do 691 cm (przy przepływie 858 m³/s).

Charakterystyka

Źródło w Beskidzie Niskim, na wysokości ok. 790 m n.p.m., prawie pod samym głównym grzbietem wododziałowym Karpat, na pd. stokach Jaworzynki i pd.-wsch. stokach Wysokiego Wierchu.
Długość: 78,7 km
Wielkość dorzecza: 974,1 km².
Główne dopływy: Młynówka, Bielanka, Bystrzanka, Sękówka, Moszczanka, Strzeszynianka, Kobylanka, Libuszanka, Sitniczanka, Olszynka, Bednarka, Zdynia, Stróżowianka.
Miejscowości leżące nad Ropą: Blechnarka, Wysowa-Zdrój, Hańczowa, Uście Gorlickie, Klimkówka, Ropa, Szymbark, Ropica Polska, Gorlice, Klęczany, Kobylanka, Libusza, Korczyna, Biecz, Siepietnica, Skołyszyn, Przysieki, Trzcinica i Jasło.
W Klimkówce zapora wodna^[3].

Historia

Dorzecze Ropy zostało skolonizowane przez Kazimierza III Wielkiego, który „zakładał wsie na prawie niemieckim u podnóża Beskidów oraz granicy ze Śląskiem; wokół Myślenic, Tymbarku, Grybowa, Ciężkowic, a także w dorzeczu Ropy, Wisłoki oraz na pograniczu z Rusią Czerwoną. Wśród osadników było około 25% Niemców. Sąsiadującą z Małopolską Ruś Czerwoną zamieszkiwało w średniowieczu sporo Niemców, i to w zwartych nieraz skupiskach. Ruś Czerwona leżała wzdłuż ważnej drogi handlowej Śląsk – Kraków – Lwów – Morze Czarne (zob. DK28), co sprzyjało osiedlaniu na tych terenach Niemców ze Śląska i Krakowa. Osadnictwo na tych obszarach było jednak późniejsze i przypada na połowę XIV wieku”^[4].

W roku 1869 dorzecze Ropy i okolic opisał m.in. Wincenty Pol:

Na obszarze Wisłoki uderza nas fakt inny; całą tę okolicę, którą obszar Wisłoki, Ropy, Jasły, Jasełki i średniego Wisłoka zajmuje, osiedli tak zwani Głuchoniemcy od dołów Sanockich począwszy, to jest od okolicy Komborni, Haczowa, Trześniowa aż po Grybowski dział: Gorlice, Szymbark i Ropę od wschodu na zachód, ku północy aż po ziemię Pilźniańską, która jest już ziemią województwa Sandomierskiego. Cała okolica Głuchoniemców jest nowo-siedlinami Sasów; jakoż strój przechowali ten sam co węgierscy i siedmiogrodzcy Sasi. Niektóre okolice są osiadłe przez Szwedów, ale cały ten lud mówi dzisiaj na Głuchoniemcach najczystszą mową polską dijalektu małopolskiego, i lubo z postaci odmienny i aż dotąd Głuchoniemcami zwany, nie zachował ani w mowie ani w obyczajach śladów pierwotnego swego pochodzenia, tylko że rolnictwo stoi tu na wyższym stopniu, a tkactwo jest powołaniem i głównie domowem zajęciem tego rodu^[5].

Od schyłku średniowiecza Ropa była wykorzystywana gospodarczo. Jej wody poruszały koła wodne wielu młynów i tartaków, a w dolnym biegu na jej brzegach funkcjonowały liczne blichy (łąki do bielenia płótna). W drugiej połowie XIX w. tylko w okolicach Gorlic Ropa napędzała 13 młynów o łącznej liczbie 29 kamieni, 12 tartaków, młyn do mielenia kości oraz stęplarnię (do barwnego drukowania płótna)^[6].

Skażenie Ropy

12 maja 2007 odkryto śnięte ryby. Odcinek, na którym je znaleziono rozciąga się od mostu w Gorlicach do Ropicy Polskiej. Wśród śniętych ryb przeważały lipienie, piekielnice i klenie.^{[potrzebny przypis]}

Zobacz też

Przypisy

↑ Ropa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 739 .
↑ „[...] celtyckie nazwy rzek, głównie dopływów Wisły, jak Raba, Ropa, San i inne „ [w:] Światowit. Rocznik poświęcony archeologii i badaniom pierwotnej kultury polskiej i słowiańskiej. Państwowe Wydawn. Naukowe. 1962. 254.; „[...] cytowane w literaturze, a więc: San, Raba, Ropa oraz braha albo bryja, sługa, hak, szczęka (patrz prace Mikołaja Rudnickiego, Jan Rozwadowskiego. Nazwy Wisły i jej dorzecza. Monografia Wisły. 2. – Studia nad rzek słowiańskich, I. Rozprawa. PAU. XLIII; przypisy tamże)” [w:] Janina Rosen-Przeworska. Tradycje celtyckie w obrzędowości Protosłowian. Ossolineum. 1964. str. 117; „Puisqu'il est impossible de les enumerer tous citons moins: Brda, Brenna, Bzura, Drwęca, Mroga, Nida, Raba, San, etc. Bzura selon Jan Michał Rozwadowski correspond avec Brigulos, Drwęca aves Druentia, Durance, Nida avec Nidder, Raba avec Raab, San avec Sadne et Sein.” [in:] Ethnologia Polona. Instytut Historii Kultury Materialnej (Polska Akademia Nauk). 1981. p. 49.
↑ Uście Gorlickie, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-08-05] .
↑ Barbara Czopek-Kopciuch Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim. PAN IJP. Kraków. 1995. ISBN 83-85579-33-8 str. 7-8
↑ Wincenty Pol. Historyczny obszar Polski; rzecz o dijalektach mowy polskiej. Kraków 1869.
↑ Berezowski Stanisław: Powiat nad Ropą, w: „Poznaj świat” R. XIV, nr 6 (163), czerwiec 1966, s. 7-10.

Linki zewnętrzne

Ropa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 739 .

[1] Ropa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 739 .

[2] „[...] celtyckie nazwy rzek, głównie dopływów Wisły, jak Raba, Ropa, San i inne „ [w:] Światowit. Rocznik poświęcony archeologii i badaniom pierwotnej kultury polskiej i słowiańskiej. Państwowe Wydawn. Naukowe. 1962. 254.; „[...] cytowane w literaturze, a więc: San, Raba, Ropa oraz braha albo bryja, sługa, hak, szczęka (patrz prace Mikołaja Rudnickiego, Jan Rozwadowskiego. Nazwy Wisły i jej dorzecza. Monografia Wisły. 2. – Studia nad rzek słowiańskich, I. Rozprawa. PAU. XLIII; przypisy tamże)” [w:] Janina Rosen-Przeworska. Tradycje celtyckie w obrzędowości Protosłowian. Ossolineum. 1964. str. 117; „Puisqu'il est impossible de les enumerer tous citons moins: Brda, Brenna, Bzura, Drwęca, Mroga, Nida, Raba, San, etc. Bzura selon Jan Michał Rozwadowski correspond avec Brigulos, Drwęca aves Druentia, Durance, Nida avec Nidder, Raba avec Raab, San avec Sadne et Sein.” [in:] Ethnologia Polona. Instytut Historii Kultury Materialnej (Polska Akademia Nauk). 1981. p. 49.

[3] Uście Gorlickie, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-08-05] .

[4] Barbara Czopek-Kopciuch Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim. PAN IJP. Kraków. 1995. ISBN 83-85579-33-8 str. 7-8

[5] Wincenty Pol. Historyczny obszar Polski; rzecz o dijalektach mowy polskiej. Kraków 1869.

[6] Berezowski Stanisław: Powiat nad Ropą, w: „Poznaj świat” R. XIV, nr 6 (163), czerwiec 1966, s. 7-10.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]