Odessa: Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Litwin Gorliwy (dyskusja | edycje)
74 654 edycje
m Wycofano edycje użytkownika 83.25.93.92 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Pszczółka.
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
Linia 163: Linia 163:
* [[Narodowy Uniwersytet Odeski im. Ilii Miecznikowa|Uniwersytet Odeski]]
* [[Narodowy Uniwersytet Odeski im. Ilii Miecznikowa|Uniwersytet Odeski]]
* [[Pałac Beliny-Brzozowskiego w Odessie|Pałac Beliny-Brzozowskiego]] arch. Feliks Gąsiorowski
* [[Pałac Beliny-Brzozowskiego w Odessie|Pałac Beliny-Brzozowskiego]] arch. Feliks Gąsiorowski
* [[Pałac Potockich w Odessie|Pałac Potockich]] w stylu klasycystycznym
* Dom Mickiewicza, ul. Deribasowska 16, miejsce pobytu [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]] podczas zesłania w 1825 roku
* Dom Mickiewicza, ul. Deribasowska 16, miejsce pobytu [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]] podczas zesłania w 1825 roku
* [[Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Odessie]] (tzw. Kościół Polski) z 1854 r., proj. F. Morandi, ul. Ekaterinienskaja (Kateryńska) 33
* [[Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Odessie]] (tzw. Kościół Polski) z 1854 r., proj. F. Morandi, ul. Ekaterinienskaja (Kateryńska) 33
* [[Kościół św. Piotra Apostoła w Odessie]] (rzymskokatolicki) z XIX wieku przy ul. Gawannej 5. Ze świątynią związany był wielce zasłużony dla kultury polskiej w Odessie salezjanin ks. [[Tadeusz Hoppe]] (1913–2003). Nabożeństwa w w kościele odbywają się w języku polskim.
* [[Kościół św. Piotra Apostoła w Odessie]] (rzymskokatolicki) z XIX wieku przy ul. Gawannej 5. Ze świątynią związany był wielce zasłużony dla kultury polskiej w Odessie salezjanin ks. [[Tadeusz Hoppe]] (1913–2003). Nabożeństwa w w kościele odbywają się w języku polskim.
* Kościółek pw. św. Klemensa przy ul. Frunzego. Świątynia pierwotnie wzniesiona została w stylu neogotyckim i oddana do użytku w 1913. W 1935 kościół zamknięto, a w 1937 Rosjanie wysadzili go w powietrze (pozostał tylko dom parafialny). W 1991 kościółek staraniem polskich wiernych odbudowano z przeznaczeniem na siedzibę ojców [[Pallotyni|pallotynów]]. Mimo że obiekt jest przeznaczony dla rzymskich katolików a jego odbudowa została sfinansowana z polskich pieniędzy wewnątrz świątyni umieszczono tablice wyłącznie w języku ukraińskim.
* Kościółek pw. św. Klemensa przy ul. Frunzego. Świątynia pierwotnie wzniesiona została w stylu neogotyckim i oddana do użytku w 1913. W 1935 kościół zamknięto, a w 1937 Rosjanie wysadzili go w powietrze (pozostał tylko dom parafialny). W 1991 kościółek staraniem polskich wiernych odbudowano z przeznaczeniem na siedzibę ojców [[Pallotyni|pallotynów]]. Mimo że obiekt jest przeznaczony dla rzymskich katolików a jego odbudowa została sfinansowana z polskich pieniędzy wewnątrz świątyni umieszczono tablice wyłącznie w języku ukraińskim.
* [[Pałac Olgi Potockiej w Odessie]] (ob. Muzeum Sztuki) w stylu [[klasycyzm]]u, proj. [[Franciszek Boffo]], ul. Sowijewska 5а
* [[Pałac Potockich w Odessie|Pałac Potockich]] (ob. Muzeum Sztuki) w stylu [[klasycyzm]]u, proj. [[Franciszek Boffo]], ul. Sowijewska 5а. Rezydencję w 1826 roku wystawił dla swojej siostry Olgi [[Aleksander Potocki (1798-1868)|Aleksander Potocki]].
* Pałac Zofii Potockiej - w stylu klasycystycznym z pocz. XIX wieku, ul. Sowijewska 7. Powstał dla [[Zofia Potocka|Zofii Glavani Potockiej]]. Przez pewien czas mieszkała faworyta Aleksandra I księżna Naryszkina. Po śmierci Zofii [[Stanisław Szczęsny Potocki]] przekazał rezydencję swemu synowi Aleksandrowi, który poznał w nim Adama Mickiewicza.
* Muzeum Archeologiczne (1882–1883) w stylu neoklasycystycznym, arch. Feliks Gąsiorowski
* Muzeum Archeologiczne (1882–1883) w stylu neoklasycystycznym, arch. Feliks Gąsiorowski
* [[Kościół św. Pawła w Odessie]] z 1897 r.
* [[Kościół św. Pawła w Odessie]] z 1897 r.

Wersja z 15:07, 26 paź 2016

Odessa
Одеса
Ilustracja
Rotunda przy pałacu Woroncowa
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

odeski

Burmistrz

Gennadij Truchanow (p.o.)

Powierzchnia

162,42[1] km²

Wysokość

40 m n.p.m.

Populacja (2013)
• liczba ludności
• gęstość


1 013 521 [2]
6240 os./km²

Nr kierunkowy

+ 380 (0)482

Kod pocztowy

65000-480

Tablice rejestracyjne

BH

Podział miasta

8 dzielnic

Położenie na mapie obwodu odeskiego
Mapa konturowa obwodu odeskiego
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:city}
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Odessa (ukr. Одеса, ros. Одесса) – miasto i stolica obwodu odeskiego Ukrainy, położone nad Morzem Czarnym.

Historia

 Osobny artykuł: Historia Odessy.

W starożytności na terenie Odessy istniały dwie osady greckie: „Isiaka” i „Istrian”. Od 337 roku tereny te należały do Gotów, w 390 przejęli je Hunowie, a w 453 Kutrigurzy (potomkowie Hunów). W 520 znalazły się pod panowaniem Awarów, w 620 Bułgarów (Hordy Asparucha) do 830 roku, kiedy zdobyli je Madziarowie. Od XIV wieku na terenie Odessy istniała tatarska warownia Hadżibej (Chanat Krymski). W wyniku podbojów litewskich pod koniec XIV w., od 1392 r. do końca lat 40. XV w. terytorium między Dniestrem i Dnieprem pozostawało pod władzą Wielkiego Księstwa Litewskiego. Według Jana Długosza, w 1413 r. Władysław Jagiełło wysłał stąd kilka statków z pszenicą. W celu wzmocnienia swej władzy Witold Kiejstutowicz zbudował na brzegu Morza Czarnego fortyfikacje, między innymi rozbudował twierdzę Chadżybej, ulokowaną dokładnie w miejscu dzisiejszej Odessy. Pierwsza wzmianka o jej istnieniu pochodzi z 1415 r., kiedy wymieniana jest przez polskie kroniki. Zamek ten został nadany w 1442 roku przez króla polskiego w dożywocie kasztelanowi i staroście kamienieckiemu Teodorykowi z Buczacza.

Po krótkim okresie przynależności do Litwy, w 1529 twierdza znalazła się w otomańskim regionie Jedysan pod turecką nazwą Yeni Dünya (tur. Nowy Świat). W 1789 r. została zajęta przez wojska rosyjskie. Miasto zostało oficjalnie założone w 1794 przez Rosję na terytorium straconym przez Imperium Osmańskie w 1792. W XIX wieku miasto stało się głównym portem obsługującym eksport rosyjskiego zboża. Dzięki temu stało się jednym z najbogatszych i najszybciej rozwijających się miast carskiej Rosji.

W 1795 miasto miało 2250 mieszkańców, a w 1814 25 tys. Potem wzrost liczby ludności był jeszcze szybszy: w 1850 100 tys., w 1873 185 tys., w 1884 225 tys., w 1900 450 tys. Przed wybuchem I wojny światowej miasto stało się czwartym najważniejszym miastem Imperium Rosyjskiego, po Petersburgu, Moskwie i Warszawie.

W tym okresie społeczność żydowska Odessy doznawała aż sześciokrotnie pogromów: w 1821, 1859, 1871, 1881, 1900 i 1905[3]. Masakra w roku 1905, która rozgorzała podczas drugiej fali pogromów w Rosji, kosztowała życie od 500 do 2500 żydowskich mieszkańców Odessy, zaś od 300 do kilku tysięcy zostało rannych[3][4].

Po rewolucji w 1917 miasto straciło swoją wyjątkową rolę i nigdy nie odzyskało poprzedniej świetności. Na początku 1918 miasto było stolicą Odeskiej Republiki Radzieckiej. W latach 1941–1944 Odessa wchodziła w skład Rumunii pod nazwą Antonescu (na cześć marszałka Iona Antonescu). W 1941 roku Rumuni wraz z Niemcami i Ukraińcami dokonali eksterminacji 50 tysięcy Żydów zamieszkujących miasto[5].

 Osobny artykuł: Masakra w Odessie.

Polacy w Odessie

Pierwsi Polacy przybyli do Odessy tuż przed III rozbiorem Polski, kiedy to na mocy ukazu cara Pawła I z lipca 1795 roku ponad 100 polskich rodzin szlacheckich przybyło do miasta z zamiarem poprawienia swojego bytu. W Odessie gościli między innymi Julian Ursyn Niemcewicz (Podróże historyczne) i Józef Ignacy Kraszewski (Wspomnienia z Odessy, Jedysadu i Budżaku), a na zesłaniu przebywał Adam Mickiewicz (Sonety odeskie). W Odessie działali także m.in. polski wynalazca Stefan Drzewiecki oraz Seweryn Potocki, który wybudował tutaj w latach 1805–1810 pałac klasycystyczny istniejący do dnia dzisiejszego przy ul. Sofijskiej i od 1899 mieszczący Muzeum Sztuk Plastycznych. W Odessie działali również polscy architekci: Feliks Gąsiorowski i Lew Włodek. Na początku XX wieku powstał w Odessie Dom Polski. W mieście istniały dwie księgarnie polskie, ostatnią zamknięto w 1990 roku. Jedną z największych aptek prowadzili Gajewski i Popowski. Działało tu wielu polskich lekarzy, adwokatów i inżynierów.

W 1897 roku w mieście żyło 17 395 Polaków. Przed wybuchem I wojny światowej żyło w mieście ok. 25–30 tys. Polaków. Najwięcej było wtedy Rosjan i Żydów.

W 1913 roku polski kompozytor i pedagog Witold Maliszewski założył Konserwatorium w Odessie i został jego pierwszym dyrektorem[6].

Polacy z Odessy prześladowani byli szczególnie w latach 1922 i 1937 (Operacja polska NKWD).

Klimat

Odessa charakteryzuje się klimatem umiarkowanym kontynentalnym i suchym, gorącym. Liczba słonecznych dni w roku przekracza 290.

Zima krótka i łagodna ze średnią temperaturą około zera stopni Celsjusza. Śnieg i temperatury poniżej −10 stopni Celsjusza występują rzadko.

Lato długie i gorące ze średnią temperaturą około 25 stopni Celsjusza. Często zdarzają się temperatury powyżej 35 stopni Celsjusza.

Demografia

Historyczny udział poszczególnych narodowości i grup etnicznych w populacji miasta na podstawie danych ze spisów powszechnych Imperium Rosyjskiego, Związku Radzieckiego i Ukrainy:

1897

  1. Rosjanie: 198 233 (49,09%)
  2. Żydzi: 124 511 (30,83%)
  3. Ukraińcy: 37 925 (9,39%)
  4. Polacy: 17 395 (4,31%)
  5. Niemcy: 10 248 (2,54%)
  6. Grecy: 5086 (1,26%)
  7. Tatarzy: 1437 (0,36%)
  8. Ormianie: 1401 (0,35%)
  9. Białorusini: 1267 (0,31%)
  10. Francuzi: 1137 (0,28%)
  11. Włosi: 717 (0,18%)
  12. Czesi: 616 (0,15%)[9]

1926

  1. Rosjanie: 162 789 (39,97%)
  2. Żydzi: 153 243 (36,69%)
  3. Ukraińcy: 73 453 (17,59%)
  4. Polacy: 10 021 (2,40%)
  5. Niemcy: 5522 (1,32%)
  6. Białorusini: 2501 (0,60%)
  7. Ormianie: 1843 (0,44%)
  8. Grecy: 1377 (0,33%)
  9. Bułgarzy: 1186 (0,28%)
  10. Mołdawianie: 1048 (0,25%)
  11. Litwini: 957 (0,23%)
  12. Karaimi: 602 (0,14%)[10]

1939

  1. Żydzi: 200 961 (33,26%)
  2. Rosjanie: 186 610 (30,88%)
  3. Ukraińcy: 178 878 (29,60%)
  4. Polacy: 8829 (1,46%)
  5. Niemcy: 8424 (1,39%)
  6. Bułgarzy: 4967 (0,82%)
  7. Mołdawianie: 2573 (0,43%)
  8. Ormianie: 2298 (0,38%)[7]

2001

  1. Ukraińcy: 622 900 (61,6%)
  2. Rosjanie: 292 000 (29,0%)
  3. Bułgarzy: 13 300 (1,3%)
  4. Żydzi: 12 400 (1,2%)
  5. Mołdawianie: 7600 (0,7%)
  6. Białorusini: 6400 (0,6%)
  7. Ormianie: 4400 (0,4%)
  8. Polacy: 2100 (0,2%)[8]

Transport i gospodarka

Odessa to największy port morski Ukrainy, przeładowujący ziarno, cukier, węgiel, cement, metale, drewno i produkcję przemysłu maszynowego. To także baza floty morskiej, oraz duży węzeł kolejowy ze stacją Odessa. Podstawowe branże przemysłu to budowa okrętów, przeróbka ropy naftowej, budowa maszyn, przetwórstwo rolne i przemysł chemiczny. Jest też dużym centrum uzdrowiskowym. Posiada liczne plaże i sanatoria.

W Odessie znajduje się także międzynarodowy port lotniczy.

Sport

Odessę w Ukraińskiej Wyszczej Lidze reprezentuje klub piłkarski Czornomoreć Odessa.

Zabytki i atrakcje turystyczne

Galeria:zabytki, pomniki
Teatr Opery i Baletu
Uniwersytet Medyczny
Synagoga
Filharmonia miejska
Sobór Przemienienia Pańskiego
Schody Potiomkinowskie
Pasaż
Pałac Beliny-Brzozowskiego
Muzeum Archeologiczne
Rotunda przy pałacu Woroncowa
Stara Giełda
Pomnik A. Puszkina


Nauka i oświata

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Polacy związani z Odessą

Pomnik A. Mickiewicza

Zobacz też

  1. ↑ Постанова ВР України „Про зміну меж міста Одеси Одеської області”. [dostęp 2014-01-05]. (ukr.).
  2. ↑ Чисельність населення на 1 листопада 2013 року та середня за січень–жовтень 2013 року. Головне управління статистики в Одеській області. [dostęp 2014-01-05]. (ukr.).
  3. ↑ a b R. Weinberg: The Pogrom of 1905 in Odessa: A Case Study, [w: J.D. Klier, S. Lambroza, Pogroms: Anti-Jewish Violence in Modern Russian History]. Cambridge, 1992. [dostęp 2013-02-13]. (ang.). J. Klier: Pogroms in the Russian Empire, [w: Yivo Encyclopedia]. [dostęp 2013-02-13]. (ang.).
  4. ↑ Roberg Weinberg: The Revolution of 1905 in Odessa: Blood on the steps. Harriman Institute, 1993. ISBN 0-253-36381-0. [dostęp 2012-11-14]. (ang.).
  5. ↑ Bartosz T. Wieliński, Rumuński reżyser próbuje przełamać zmowę milczenia na temat ludobójstwa Żydów w Odessie w czasie rumuńskiej okupacji, Internetowe wydanie Gazety Wyborczej, 29 marca 2013.
  6. ↑ Nazarenko V., Ukrainian page of Maestro Maliszewski, „Day” („Dzień”) Newspaper, 2010.
  7. ↑ [1]
  8. ↑ [2]
  9. ↑ [3]
  10. ↑ [4]
  11. ↑ Abrosimow 2009 ↓.

Bibliografia

  • Karakina, Yelena/Samoilova, Tatyana/Ishchenko, Anna: Touring Odessa, Kyiv 2004, ISBN 966-8137-01-9.

Galeria

  • Hotel Odessa
    Hotel Odessa
  • Dworzec kolejowy
    Dworzec kolejowy
  • Schody Potiomkina
    Schody Potiomkina

Miasta partnerskie

Linki zewnętrzne

Miasta obwodu odeskiego

Rejony obwodu odeskiego

herb obwodu odeskiego

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Odessa&oldid=47320625”