Gustaw II Adolf: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne redakcyjne |
drobne redakcyjne, WP:SK |
||
Linia 2: | Linia 2: | ||
|król = Gustaw II Adolf |
|król = Gustaw II Adolf |
||
|tytulatura = Z Bożej łaski król Szwecji, Gotów i Wenedów, Wielki Książę Finlandii, książę Estonii, Karelii, pan Ingrii |
|tytulatura = Z Bożej łaski król Szwecji, Gotów i Wenedów, Wielki Książę Finlandii, książę Estonii, Karelii, pan Ingrii |
||
|grafika = [[Plik:Gustav II Adolf of Sweden.jpg| |
|grafika = [[Plik:Gustav II Adolf of Sweden.jpg|220px]] |
||
|sygnatura grafika = [[Plik:Gustav II Adolf autograph.png|180px]] |
|sygnatura grafika = [[Plik:Gustav II Adolf autograph.png|180px]] |
||
|tytuł = [[Władcy Szwecji|Król Szwecji]] |
|tytuł = [[Władcy Szwecji|Król Szwecji]] |
||
⚫ | |||
|od = [[30 października]] [[1611]] |
|od = [[30 października]] [[1611]] |
||
|do = [[6 listopada]] [[1632]] |
|do = [[6 listopada]] [[1632]] |
||
⚫ | |||
|poprzednik = [[Karol IX Waza]] |
|poprzednik = [[Karol IX Waza]] |
||
|następca = [[Krystyna |
|następca = [[Krystyna Wazówna]] |
||
|dynastia = [[Wazowie]] |
|dynastia = [[Wazowie]] |
||
|urodzony = [[9 grudnia]] [[1594]] w [[Sztokholm]]ie |
|urodzony = [[9 grudnia]] [[1594]] w [[Sztokholm]]ie |
||
|zmarł = [[16 listopada]] [[1632]] pod [[Lützen]] |
|zmarł = [[16 listopada]] [[1632]] pod [[Lützen]] |
||
|ojciec = [[Karol IX Waza]] |
|ojciec = [[Karol IX Waza]] |
||
|matka = [[Krystyna |
|matka = [[Krystyna holsztyńska|Krystyna]] |
||
|żona = [[Maria Eleonora Hohenzollern]] |
|żona = [[Maria Eleonora Hohenzollern]] |
||
|dzieci = [[Krystyna |
|dzieci = [[Krystyna Wazówna|Krystyna]] |
||
|rodzeństwo = |
|rodzeństwo = |
||
|commons = Category:Gustav II Adolf of Sweden |
|commons = Category:Gustav II Adolf of Sweden |
||
|source = |
|source = |
||
|quote = |
|quote = |
||
}} |
}} |
||
'''Gustaw II Adolf''', ''Lew Północy'' (ur. [[9 grudnia]] [[1594]] w [[Sztokholm]]ie, zm. [[16 listopada]] [[1632]]{{u|data}} pod [[Lützen]]) – król [[Szwecja|Szwecji]] w latach 1611–1632, dowódca, strateg, reformator armii i polityk. |
'''Gustaw II Adolf''', ''Lew Północy'' (ur. [[9 grudnia]] [[1594]] w [[Sztokholm]]ie, zm. [[16 listopada]] [[1632]]{{u|data}} pod [[Lützen]]) – król [[Szwecja|Szwecji]] w latach 1611–1632, dowódca, strateg, reformator armii i polityk. |
||
Linia 26: | Linia 26: | ||
== Biografia == |
== Biografia == |
||
=== Rodzina i pochodzenie === |
=== Rodzina i pochodzenie === |
||
Pochodził z [[dynastia|dynastii]] [[Wazowie|Wazów]] i urodził się w 1594 w Sztokholmie jako syn [[Karol IX Waza|Karola IX Sudermańskiego]] i jego drugiej żony [[Krystyna |
Pochodził z [[dynastia|dynastii]] [[Wazowie|Wazów]] i urodził się w 1594 w Sztokholmie jako syn [[Karol IX Waza|Karola IX Sudermańskiego]] i jego drugiej żony [[Krystyna holsztyńska|Krystyny]]. 25 listopada 1620 w Sztokholmie ożenił się z [[Maria Eleonora Hohenzollern|Marią Eleonorą Hohenzollern]]. Para miała jedną córkę – [[Krystyna Wazówna|Krystynę]] (1626–1689), która była królową Szwecji w latach 1632–1654. |
||
=== Dzieciństwo i młodość === |
=== Dzieciństwo i młodość === |
||
Gustaw Adolf bardzo wcześnie wykazał duże zdolności językowe. Od wczesnego dzieciństwa rozmawiał w dwóch językach, którymi posługiwali się jego rodzice, czyli po niemiecku i szwedzku. Bardzo dobrze mówił także po łacinie, włosku, francusku i holendersku. Potrafił się także porozumiewać, gorzej lub lepiej, w języku greckim, hiszpańskim, angielskim, rosyjskim i polskim. Od swoich żołnierzy nauczył się także szkockiego{{odn|Anusik|2009|s=17}}. |
Gustaw Adolf bardzo wcześnie wykazał duże zdolności językowe. Od wczesnego dzieciństwa rozmawiał w dwóch językach, którymi posługiwali się jego rodzice, czyli po niemiecku i szwedzku. Bardzo dobrze mówił także po łacinie, włosku, francusku i holendersku. Potrafił się także porozumiewać, gorzej lub lepiej, w języku greckim, hiszpańskim, angielskim, rosyjskim i polskim. Od swoich żołnierzy nauczył się także szkockiego{{odn|Anusik|2009|s=17}}. |
||
W dzieciństwie już jako sześcioletni chłopiec uczestniczył w wyprawie wojennej, a gdy skończył 10 lat uczestniczył w naradach politycznych i przyjmował [[ambasador]]ów. Szeroko rozwinięty kulturowo, czytał liczne dzieła [[filozofia|filozoficzne]], szczególnie książki myśliciela [[Hugo Grocjusz|Hugo Grotiusa]]. |
W dzieciństwie już jako sześcioletni chłopiec uczestniczył w wyprawie wojennej, a gdy skończył 10 lat uczestniczył w naradach politycznych i przyjmował [[ambasador]]ów. Szeroko rozwinięty kulturowo, czytał liczne dzieła [[filozofia|filozoficzne]], szczególnie książki myśliciela [[Hugo Grocjusz|Hugo Grotiusa]]. |
||
=== Początki rządów === |
=== Początki rządów === |
||
[[Plik:AudiensTre Kronor.jpg|thumb|left| |
[[Plik:AudiensTre Kronor.jpg|thumb|left|220px|Król Gustaw II Adolf przyjmujący posłów holenderskich]] |
||
Mając 17 lat, wstąpił po śmierci ojca na tron szwedzki. Zatwierdził wtedy wszystkie prawa i przywileje posiadane przez stany, jednocześnie wyrażając zgodę na ograniczenie na ich rzecz władzy monarszej w kwestiach dotyczących stanowienia prawa, polityki zagranicznej i fiskalnej. Zrezygnował z jednoczesnego prowadzenia wojny z trzema państwami: [[Królestwo Danii i Norwegii|Danią]], [[Carstwo Rosyjskie|Rosją]] i [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Polską]]. Dzięki ustępstwom terytorialnym i zobowiązaniu się do wypłaty odszkodowań wojennych zapewnił sobie spokój na granicy z Danią, z którą zawarł traktat pokojowy w [[Wojna kalmarska|Knäred]] 21 stycznia 1613. |
Mając 17 lat, wstąpił po śmierci ojca na tron szwedzki. Zatwierdził wtedy wszystkie prawa i przywileje posiadane przez stany, jednocześnie wyrażając zgodę na ograniczenie na ich rzecz władzy monarszej w kwestiach dotyczących stanowienia prawa, polityki zagranicznej i fiskalnej. Zrezygnował z jednoczesnego prowadzenia wojny z trzema państwami: [[Królestwo Danii i Norwegii|Danią]], [[Carstwo Rosyjskie|Rosją]] i [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Polską]]. Dzięki ustępstwom terytorialnym i zobowiązaniu się do wypłaty odszkodowań wojennych zapewnił sobie spokój na granicy z Danią, z którą zawarł traktat pokojowy w [[Wojna kalmarska|Knäred]] 21 stycznia 1613. |
||
=== Wojna z Rosją === |
=== Wojna z Rosją === |
||
Rok później uderzył na państwo moskiewskie i w 1615 oblegał [[Psków]], a następnie doprowadził do korzystnego dla Szwecji układu pokojowego w Stołbowie (27 stycznia 1617). Według jego postanowień Szwedzi wycofali się z [[Nowogród Wielki|Nowogrodu Wielkiego]] i Starej Russy, ale zatrzymali [[Ingria (Rosja)|Ingrię]] i [[Karelia|Karelię]] z miastami: Iwanogrod, Koporie, Nöteborg ([[Szlisselburg|Orieszek]]) i Kexholm ([[Prioziorsk]]). |
Rok później uderzył na państwo moskiewskie i w 1615 oblegał [[Psków]], a następnie doprowadził do korzystnego dla Szwecji układu pokojowego w Stołbowie (27 stycznia 1617). Według jego postanowień Szwedzi wycofali się z [[Nowogród Wielki|Nowogrodu Wielkiego]] i Starej Russy, ale zatrzymali [[Ingria (Rosja)|Ingrię]] i [[Karelia|Karelię]] z miastami: Iwanogrod, Koporie, Nöteborg ([[Szlisselburg|Orieszek]]) i Kexholm ([[Prioziersk|Prioziorsk]]). |
||
=== Działalność reformatorska === |
=== Działalność reformatorska === |
||
[[Plik:TÜ Hauptgebäude.JPG|thumb|left| |
[[Plik:TÜ Hauptgebäude.JPG|thumb|left|220px|Akademia Dorpacka założona przez Gustawa II Adolfa (widok współczesny)]] |
||
Po zabezpieczeniu panowania szwedzkiego nad całą [[Zatoka Fińska|Zatoką Fińską]] podjął wielkie dzieło reform, budując zręby nowoczesnego państwa. Uporządkował administrację centralną, wymiar sprawiedliwości, skarbowość oraz przeprowadził modernizację [[siły zbrojne|wojska]], co doprowadziło do wyższości armii szwedzkiej nad innymi w czasie trwania [[wojna trzydziestoletnia|wojny 30- letniej]]. Osiągnął wysoki odsetek militaryzacji ludności – aż 1,7%, co pozwalało na zwerbowanie armii nawet 40-tysięcznej. Wiązało się to z wprowadzeniem powszechnego poboru do wojska. Nieco później zreformował szkolnictwo, zakładając nowe [[gimnazjum|gimnazja]] i odnawiając [[Uniwersytet w Uppsali]] w 1624. Ufundował także wyższą uczelnię w [[Tartu|Dorpacie]] (1632). |
Po zabezpieczeniu panowania szwedzkiego nad całą [[Zatoka Fińska|Zatoką Fińską]] podjął wielkie dzieło reform, budując zręby nowoczesnego państwa. Uporządkował administrację centralną, wymiar sprawiedliwości, skarbowość oraz przeprowadził modernizację [[siły zbrojne|wojska]], co doprowadziło do wyższości armii szwedzkiej nad innymi w czasie trwania [[wojna trzydziestoletnia|wojny 30- letniej]]. Osiągnął wysoki odsetek militaryzacji ludności – aż 1,7%, co pozwalało na zwerbowanie armii nawet 40-tysięcznej. Wiązało się to z wprowadzeniem powszechnego poboru do wojska. Nieco później zreformował szkolnictwo, zakładając nowe [[gimnazjum|gimnazja]] i odnawiając [[Uniwersytet w Uppsali]] w 1624. Ufundował także wyższą uczelnię w [[Tartu|Dorpacie]] (1632). |
||
=== Wojna z Rzecząpospolitą === |
=== Wojna z Rzecząpospolitą === |
||
[[Plik:Gustav II Adolf by Merian.jpg|thumb| |
[[Plik:Gustav II Adolf by Merian.jpg|thumb|220px|Gustaw II Adolf w polskim płaszczu na portrecie Matthausa Meriana 1632]] |
||
Od 1617 toczył wojnę o ''dominium maris Baltici'' z Rzecząpospolitą Obojga Narodów. Wykorzystując zaangażowanie głównych sił wroga w konflikt z [[Imperium Osmańskie|Turcją]], opanował w 1621 większą część [[Inflanty|Inflant]] z [[Ryga|Rygą]]. 31 lipca 1622 podpisał [[rozejm w Mitawie]], zatrzymując w swym ręku zdobyte wcześniej ziemie. Trzy lata później wznowił działania wojenne, zajmując Dorpat w Inflantach, skrawek [[Litwa|Litwy]] z Birżami oraz większą część [[Kurlandia|Kurlandii]] z Mitawą. Ośmielony tymi sukcesami, przerzucił swoje wojska w 1626 do [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]], opanowawszy [[Bałtyjsk|Piławę]], [[Elbląg]], [[Malbork]] i przejściowo [[Puck]]. W trakcie oblężenia [[Nowe Miasto Lubawskie|Nowego Miasta]] w 1628 ranny w policzek. Jednak zwycięstwa polskie w [[Bitwa pod Oliwą|bitwie morskiej]] pod [[Oliwa (Gdańsk)|Oliwą]] (1627) i w polu pod Trzcianą (1629) zahamowały jego ekspansję na [[Pomorze|Pomorzu]]. 26 września 1629 zawarł [[rozejm w Altmarku]] (Starym Targu){{odn|Anusik|2009|s=187}}. Zatrzymał w swym ręku większość portów pruskich i dużą część Inflant oraz zapewnił sobie wpływy z ceł pruskich. |
Od 1617 toczył wojnę o ''dominium maris Baltici'' z Rzecząpospolitą Obojga Narodów. Wykorzystując zaangażowanie głównych sił wroga w konflikt z [[Imperium Osmańskie|Turcją]], opanował w 1621 większą część [[Inflanty|Inflant]] z [[Ryga|Rygą]]. 31 lipca 1622 podpisał [[rozejm w Mitawie]], zatrzymując w swym ręku zdobyte wcześniej ziemie. Trzy lata później wznowił działania wojenne, zajmując Dorpat w Inflantach, skrawek [[Litwa|Litwy]] z Birżami oraz większą część [[Kurlandia|Kurlandii]] z Mitawą. Ośmielony tymi sukcesami, przerzucił swoje wojska w 1626 do [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]], opanowawszy [[Bałtyjsk|Piławę]], [[Elbląg]], [[Malbork]] i przejściowo [[Puck]]. W trakcie oblężenia [[Nowe Miasto Lubawskie|Nowego Miasta]] w 1628 ranny w policzek. Jednak zwycięstwa polskie w [[Bitwa pod Oliwą|bitwie morskiej]] pod [[Oliwa (Gdańsk)|Oliwą]] (1627) i w polu pod Trzcianą (1629) zahamowały jego ekspansję na [[Pomorze|Pomorzu]]. 26 września 1629 zawarł [[rozejm w Altmarku]] (Starym Targu){{odn|Anusik|2009|s=187}}. Zatrzymał w swym ręku większość portów pruskich i dużą część Inflant oraz zapewnił sobie wpływy z ceł pruskich. |
||
=== Działania wojenne w Niemczech i śmierć === |
=== Działania wojenne w Niemczech i śmierć === |
||
[[Plik:Hellqvist - Gustaf II.jpg|thumb|left| |
[[Plik:Hellqvist - Gustaf II.jpg|thumb|left|220px|Przewiezienie ciała Gustawa II Adolfa do Szwecji z portu w [[Wolgast|Wolgaście]]]] |
||
Zakończenie działań wojennych z Rzecząpospolitą umożliwiło Gustawowi II Adolfowi podjęcie działań wojennych w Niemczech. Mając na celu opanowanie południowych wybrzeży Bałtyku, przystąpił w 1629 |
Zakończenie działań wojennych z Rzecząpospolitą umożliwiło Gustawowi II Adolfowi podjęcie działań wojennych w Niemczech. Mając na celu opanowanie południowych wybrzeży Bałtyku, przystąpił w 1629 do [[wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]] przeciw [[Habsburgowie|Habsburgom]]. Po opanowaniu [[Księstwo Pomorskie|Księstwa Pomorskiego]] w 1630 wkroczył w głąb Niemiec. Wspomagany przez niemieckich książąt protestanckich, stoczył szereg bitew z wojskami cesarskimi, w których odniósł szereg spektakularnych zwycięstw, m.in. pod [[I bitwa pod Breitenfeld|Breitenfeld]]. Zginął w [[Bitwa pod Lützen (1632)|bitwie pod Lützen]]{{odn|Anusik|2009|s=326}}. |
||
Jego dewizą były łacińskie sentencje: ''Gloria Altissimo Suorum Refugio'' (Chwała Bogu, ucieczce swych wiernych) i ''Cum Deo et victribus armis'' (dzięki Bogu i zwycięskiemu orężu) oraz niemiecka ''Gott mit uns'' (Bóg z nami). |
Jego dewizą były łacińskie sentencje: ''Gloria Altissimo Suorum Refugio'' (Chwała Bogu, ucieczce swych wiernych) i ''Cum Deo et victribus armis'' (dzięki Bogu i zwycięskiemu orężu) oraz niemiecka ''Gott mit uns'' (Bóg z nami). |
||
[[Plik:Gustav II Adolph of Sweden grave 2007.jpg|thumb| |
[[Plik:Gustav II Adolph of Sweden grave 2007.jpg|thumb|220px|Nagrobek Gustawa II Adolfa w kościele Riddarholm]] |
||
Jego ciało zostało przewiezione z Niemiec do Szwecji, gdzie został pochowany w kościele |
Jego ciało zostało przewiezione z Niemiec do Szwecji, gdzie został pochowany w kościele Riddarholmen w Sztokholmie. |
||
== Propaganda królewska == |
== Propaganda królewska == |
||
Linia 85: | Linia 85: | ||
[[Dorota brandenburska|Dorota Hohenzollern]]<br />(1430-1495) |
[[Dorota brandenburska|Dorota Hohenzollern]]<br />(1430-1495) |
||
|colspan="1"| |
|colspan="1"| |
||
książę Pomorski<br />[[ |
książę Pomorski<br />[[Bogusław X Wielki]]<br />(1454-1532)<br /> |
||
∞1491<br /> |
∞1491<br /> |
||
[[Anna Jagiellonka (1476-1503)|Anna Jagiellonka]]<br />(1476-1503) |
[[Anna Jagiellonka (1476-1503)|Anna Jagiellonka]]<br />(1476-1503) |
||
Linia 127: | Linia 127: | ||
|'''Rodzice''' |
|'''Rodzice''' |
||
|colspan="8"| |
|colspan="8"| |
||
król Szwecji<br />[[Karol IX Waza]]<br />(1550-1611)<br /> |
król Szwecji<br />[[Karol IX Waza|Karol Sudermański]]<br />(1550-1611)<br /> |
||
∞1579<br /> |
∞1579<br /> |
||
[[Krystyna |
[[Krystyna holsztyńska]]<br />(1573–1625) |
||
|- bgcolor="#cc0033" |
|- bgcolor="#cc0033" |
||
|colspan="9"| |
|colspan="9"| |
||
Linia 146: | Linia 146: | ||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* {{Cytuj książkę|nazwisko=Anusik|imię=Zbigniew |
* {{Cytuj książkę|nazwisko=Anusik|imię=Zbigniew|tytuł=Gustaw II Adolf|wydawca=Ossolineum|miejsce=Wrocław|data=2009|isbn=978-83-04-05008-2 | odn=tak}} |
||
* Zbigniew Wójcik, ''Historia powszechna XVI-XVII wiek'' |
* Zbigniew Wójcik, ''Historia powszechna XVI-XVII wiek''. |
||
* ''Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej'', pod red. Macieja Serwańskiego i Janusza Dobosza, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1998. |
* ''Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej'', pod red. Macieja Serwańskiego i Janusza Dobosza, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1998. |
||
Wersja z 01:04, 18 lis 2015
Szablon:Władca kraju infobox Gustaw II Adolf, Lew Północy (ur. 9 grudnia 1594 w Sztokholmie, zm. 16 listopada 1632[a] pod Lützen) – król Szwecji w latach 1611–1632, dowódca, strateg, reformator armii i polityk.
Biografia
Rodzina i pochodzenie
Pochodził z dynastii Wazów i urodził się w 1594 w Sztokholmie jako syn Karola IX Sudermańskiego i jego drugiej żony Krystyny. 25 listopada 1620 w Sztokholmie ożenił się z Marią Eleonorą Hohenzollern. Para miała jedną córkę – Krystynę (1626–1689), która była królową Szwecji w latach 1632–1654.
Dzieciństwo i młodość
Gustaw Adolf bardzo wcześnie wykazał duże zdolności językowe. Od wczesnego dzieciństwa rozmawiał w dwóch językach, którymi posługiwali się jego rodzice, czyli po niemiecku i szwedzku. Bardzo dobrze mówił także po łacinie, włosku, francusku i holendersku. Potrafił się także porozumiewać, gorzej lub lepiej, w języku greckim, hiszpańskim, angielskim, rosyjskim i polskim. Od swoich żołnierzy nauczył się także szkockiego[1]. W dzieciństwie już jako sześcioletni chłopiec uczestniczył w wyprawie wojennej, a gdy skończył 10 lat uczestniczył w naradach politycznych i przyjmował ambasadorów. Szeroko rozwinięty kulturowo, czytał liczne dzieła filozoficzne, szczególnie książki myśliciela Hugo Grotiusa.
Początki rządów
Mając 17 lat, wstąpił po śmierci ojca na tron szwedzki. Zatwierdził wtedy wszystkie prawa i przywileje posiadane przez stany, jednocześnie wyrażając zgodę na ograniczenie na ich rzecz władzy monarszej w kwestiach dotyczących stanowienia prawa, polityki zagranicznej i fiskalnej. Zrezygnował z jednoczesnego prowadzenia wojny z trzema państwami: Danią, Rosją i Polską. Dzięki ustępstwom terytorialnym i zobowiązaniu się do wypłaty odszkodowań wojennych zapewnił sobie spokój na granicy z Danią, z którą zawarł traktat pokojowy w Knäred 21 stycznia 1613.
Wojna z Rosją
Rok później uderzył na państwo moskiewskie i w 1615 oblegał Psków, a następnie doprowadził do korzystnego dla Szwecji układu pokojowego w Stołbowie (27 stycznia 1617). Według jego postanowień Szwedzi wycofali się z Nowogrodu Wielkiego i Starej Russy, ale zatrzymali Ingrię i Karelię z miastami: Iwanogrod, Koporie, Nöteborg (Orieszek) i Kexholm (Prioziorsk).
Działalność reformatorska
Po zabezpieczeniu panowania szwedzkiego nad całą Zatoką Fińską podjął wielkie dzieło reform, budując zręby nowoczesnego państwa. Uporządkował administrację centralną, wymiar sprawiedliwości, skarbowość oraz przeprowadził modernizację wojska, co doprowadziło do wyższości armii szwedzkiej nad innymi w czasie trwania wojny 30- letniej. Osiągnął wysoki odsetek militaryzacji ludności – aż 1,7%, co pozwalało na zwerbowanie armii nawet 40-tysięcznej. Wiązało się to z wprowadzeniem powszechnego poboru do wojska. Nieco później zreformował szkolnictwo, zakładając nowe gimnazja i odnawiając Uniwersytet w Uppsali w 1624. Ufundował także wyższą uczelnię w Dorpacie (1632).
Wojna z Rzecząpospolitą
Od 1617 toczył wojnę o dominium maris Baltici z Rzecząpospolitą Obojga Narodów. Wykorzystując zaangażowanie głównych sił wroga w konflikt z Turcją, opanował w 1621 większą część Inflant z Rygą. 31 lipca 1622 podpisał rozejm w Mitawie, zatrzymując w swym ręku zdobyte wcześniej ziemie. Trzy lata później wznowił działania wojenne, zajmując Dorpat w Inflantach, skrawek Litwy z Birżami oraz większą część Kurlandii z Mitawą. Ośmielony tymi sukcesami, przerzucił swoje wojska w 1626 do Prus Książęcych, opanowawszy Piławę, Elbląg, Malbork i przejściowo Puck. W trakcie oblężenia Nowego Miasta w 1628 ranny w policzek. Jednak zwycięstwa polskie w bitwie morskiej pod Oliwą (1627) i w polu pod Trzcianą (1629) zahamowały jego ekspansję na Pomorzu. 26 września 1629 zawarł rozejm w Altmarku (Starym Targu)[2]. Zatrzymał w swym ręku większość portów pruskich i dużą część Inflant oraz zapewnił sobie wpływy z ceł pruskich.
Działania wojenne w Niemczech i śmierć
Zakończenie działań wojennych z Rzecząpospolitą umożliwiło Gustawowi II Adolfowi podjęcie działań wojennych w Niemczech. Mając na celu opanowanie południowych wybrzeży Bałtyku, przystąpił w 1629 do wojny trzydziestoletniej przeciw Habsburgom. Po opanowaniu Księstwa Pomorskiego w 1630 wkroczył w głąb Niemiec. Wspomagany przez niemieckich książąt protestanckich, stoczył szereg bitew z wojskami cesarskimi, w których odniósł szereg spektakularnych zwycięstw, m.in. pod Breitenfeld. Zginął w bitwie pod Lützen[3].
Jego dewizą były łacińskie sentencje: Gloria Altissimo Suorum Refugio (Chwała Bogu, ucieczce swych wiernych) i Cum Deo et victribus armis (dzięki Bogu i zwycięskiemu orężu) oraz niemiecka Gott mit uns (Bóg z nami).
Jego ciało zostało przewiezione z Niemiec do Szwecji, gdzie został pochowany w kościele Riddarholmen w Sztokholmie.
Propaganda królewska
Inwazja szwedzka w Niemczech została przedstawiona jako wojna sprawiedliwa, a sam Gustaw Adolf jako wybawca uciemiężonych niemieckich protestantów. Za pomocą pamfletów, karykatur, satyr i wierszy przy użyciu symboliki biblijnej wykreowano mit Lwa północy – aluzji do Lwa Judy przybywającego wspomagać sprawiedliwych. Wykorzystano także przepowiednie Nostradamusa, że pojawi się lew z północy, który pobije orła (cesarza). Taki przekaz trafiał szczególnie do niemieckich elit protestanckich, które nienawidziły katolickiego cesarza. Wallenstein komentował wyniki pracy propagandzistów: „Niemcy oczekują króla Szwecji jak Żydzi swego mesjasza”.
Genealogia
Prapradziadkowie |
Johan Kristiernsson Waza |
Måns Karlsson Eka |
Abraham Kristiernsson Leijonhufvud |
Erik Karlsson Waza |
król Danii, Szwecji i Norwegii |
książę Pomorski |
landgraf Hesji |
książę Saksonii |
Pradziadkowie |
Erik Johansson Waza |
Erik Abrahamsson Leijonhufvud |
król Danii i Norwegii |
landgraf Hesji | ||||
Dziadkowie |
król Szwecji |
książę Holstein-Gottorp | ||||||
Rodzice |
król Szwecji | |||||||
Gustaw II Adolf Waza (1594-1632) król Szwecji |
Zobacz też
- ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwiedata
BŁĄD PRZYPISÓW
<ref>
o nazwie „uwagi”, zdefiniowany w <references>
, nie był użyty wcześniej w treści.- ↑ Anusik 2009 ↓, s. 17.
- ↑ Anusik 2009 ↓, s. 187.
- ↑ Anusik 2009 ↓, s. 326.
- ↑ Daty przyjęte za źródłami szwedzkimi, mogą być podane według kalendarza juliańskiego zamiast gregoriańskiego.
Bibliografia
- Zbigniew Anusik: Gustaw II Adolf. Wrocław: Ossolineum, 2009. ISBN 978-83-04-05008-2.
- Zbigniew Wójcik, Historia powszechna XVI-XVII wiek.
- Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej, pod red. Macieja Serwańskiego i Janusza Dobosza, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1998.
Linki zewnętrzne
- ISNI: 0000000110210464
- VIAF: 10637323
- LCCN: n80056899
- GND: 118543733
- NDL: 00852585
- LIBRIS: wt79b47f42nbg14
- BnF: 11968139b
- SUDOC: 02769397X
- SBN: CFIV225216
- NLA: 35927709
- NKC: jn20011211166
- BNE: XX961995
- NTA: 070529957, 395221552
- BIBSYS: 90545687
- Open Library: OL6330744A
- PLWABN: 9810564107105606
- NUKAT: n97700385
- J9U: 987007311811205171
- LNB: 000139305
- ΕΒΕ: 145183
- WorldCat: lccn-n80056899