Związek Święcony: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 21:08, 4 lut 2012

Związek Święcony (Nexus Sacer), konfederacja wojsk koronnych powołana 30 czerwca 1661 roku w miejscowości Szczerzec pod Lwowem i działająca do lipca 1663 roku. W późniejszym okresie pod wpływem politycznym hetmana polnego koronnego Jerzego Lubomirskiego, który pod koniec 1661 roku wykorzystał ją do walki przeciwko królowi Janowi Kazimierzowi i proponowanym przez niego reformom (wysokie podatki na niepłatne wojsko i reforma zasad elekcji króla).

Przyczyną skonfederowania się wojsk były ogromne zaległości skarbu w wypłacie żołdu po potopie szwedzkim i zwycięstwie pod Cudnowem podczas wojny z Rosją. Bezpośrednio po udanej kampanii na Ukrainie w 1660 r. zakończonej ugodą cudnowską, wojsko postanowiło dochodzić zaległości. Konfederaci oszacowali je początkowo na ok. 80 mln zł, później oceniono je na 24 mln zł, następnie 20 mln i 8 mln zł (przy dochodach państwa w okresie dwóch lat w wysokości około 7 mln zł). Dodatkowe niezadowolenie wywoływały próby wypłaty żołdu niepełnowartościowymi boratynkami, a później również tynfami.

Marszałkiem konfederacji został Jan Samuel Świderski. W trzecim kwartale 1661 roku w jej skład konfederacji wchodziło 5 chorągwi husarskich, 124 chorągwie kozackie, 21 tatarskich, 9 wołoskich, 5 jednostek rajtarii, 5 jednostek dragonii - razem około 18 200 żołnierzy (w większości jazdy). Związek Święcony działał w porozumieniu ze skonfederowanym w Związku Braterskim wojskiem litewskim. Łącznie w obu konfederacjach brało udział ok. 32 000 żołnierzy czyli 2/3 wojsk Rzeczpospolitej.^[1]

Związek ulegał wpływom antyfrancuskich przeciwników reform stronnictwa królewskiego, które chciało przeforsować ograniczenie liberum veto i dokonać elekcji vivente rege (za życia Jana Kazimierza). Duże wpływy miał w niezadowolonym wojsku główny opozycjonista marszałek wielki koronny i hetman polny koronny Jerzy Sebastian Lubomirski. Konfederacja przekształciła się w ruch polityczny w obronie praw i swobód szlacheckich (złotej wolności) czego wyrazem były instrukcje dla swoich posłów wydane przez konfederatów na kole w Kielcach w dniu 6 lutego 1662 r. Oprócz nastawienia antydworskiego dochodziły w niej do głosu nastroje antymagnackie czego przejawem były żądania zniesienia dożywotności urzędów hetmańskich i kancerskich. Stronnictwu królewskiemu udało się zawiązać słabą kontrkonfederację wojskową pod nazwą Związek Pobożny. Przystąpili do niej prawie wyłącznie żołnierze służący w dywizji Stefana Czarnieckiego.

Na sejmie w 1662 r. stronnictwo dworskie pod naciskiem opozycji wspieranej przez skonfederowane wojsko poniosło polityczną porażkę i musiało praktycznie zrezygnować z prób reform, a specjalną uchwałą sejm uznał za wroga ojczyzny każdego, kto by forsował elekcję vivente rege. Pozostałe, finansowe i antymagnackie postulaty konfederacji, nie uzyskały wyraźnego poparcia szlachty i Związek, którego istnieniem Lubomirski i jego zwolennicy, po chwilowym osiągnięciu swych celów, przestali się interesować, stopniowo uległ likwidacji, szczególnie po zabójstwie hetmana Gosiewskiego. Ostatecznie żołnierzom wypłacono 9 300 000 zł żołdu w ratach i 22 lipca 1663 roku we Lwowie nastąpił akt pojednania z królem i Świderski oficjalnie przekazał oddziały królewskim hetmanom^[2].

Kilka lat później Jerzy Lubomirski ponownie wykorzystał niezadowolenie ciągle nieopłacanego wojska podczas rokoszu Lubomirskiego.

↑ Jan Wimmer, "Wojsko polskie w drugiej połowie XVII w.", s.136
↑ Jan Wimmer, "Wojsko polskie w drugiej połowie XVII w.", s.136

Bibliografia

Piotr Czerwiński, Vademecum Historia – cz. 1, Wyd. Greg, Kraków.

[1] Jan Wimmer, "Wojsko polskie w drugiej połowie XVII w.", s.136

[2] Jan Wimmer, "Wojsko polskie w drugiej połowie XVII w.", s.136

[1]

[2]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-'''Związek Święcony''', [[konfederacja]] wojsk [[Korona Królestwa Polskiego|koronnych]] zawiązana w [[1661]] na [[Ukraina|Ukrainie]] i w [[Małopolska|Małopolsce]] z inicjatywy [[Jerzy Sebastian Lubomirski|Jerzego Lubomirskiego]] przeciwko królowi i proponowanym przez niego reformom (wysokie podatki na niepłatne wojsko i reforma zasad elekcji).
+'''Związek Święcony''' (''Nexus Sacer''), [[konfederacja]] wojsk [[Korona Królestwa Polskiego|koronnych]] powołana 30 czerwca  [[1661]] roku w miejscowości [[Szczerzec]] pod Lwowem i działająca do lipca 1663 roku. W późniejszym okresie pod wpływem politycznym hetmana polnego koronnego [[Jerzy Sebastian Lubomirski|Jerzego Lubomirskiego]], który pod koniec 1661 roku wykorzystał ją do walki przeciwko królowi Janowi Kazimierzowi i proponowanym przez niego reformom (wysokie podatki na niepłatne wojsko i reforma zasad elekcji króla).
-Przyczyną skonfederowania się wojsk były ogromne zaległości [[skarb rawski|skarbu]] w wypłacie żołdu po [[potop szwedzki|potopie szwedzkim]] i wojnie z [[Rosja|Rosją]]. Bezpośrednio po udanej kampanii na Ukrainie w [[1660]] r. zakończonej [[ugoda cudnowska|ugodą cudnowską]], wojsko postanowiło dochodzić zaległości. Konfederaci oszacowali je początkowo na ok. 80 mln zł, później oceniono je na 24 miliony. Dodatkowe niezadowolenie wywoływały próby wypłaty żołdu niepełnowartościowymi [[boratynka]]mi, a później również [[tymf|tynfami]].
+Przyczyną skonfederowania się wojsk były ogromne zaległości [[skarb rawski|skarbu]] w wypłacie żołdu po [[potop szwedzki|potopie szwedzkim]] i zwycięstwie pod Cudnowem podczas wojny z [[Rosja|Rosją]]. Bezpośrednio po udanej kampanii na Ukrainie w [[1660]] r. zakończonej [[ugoda cudnowska|ugodą cudnowską]], wojsko postanowiło dochodzić zaległości. Konfederaci oszacowali je początkowo na ok. 80 mln zł, później oceniono je na 24 mln zł, następnie 20 mln i 8 mln zł (przy dochodach państwa w okresie dwóch lat w wysokości około 7 mln zł). Dodatkowe niezadowolenie wywoływały próby wypłaty żołdu niepełnowartościowymi [[boratynka]]mi, a później również [[tymf|tynfami]].
-Marszałkiem konfederacji został Jan Samuel Świderski. Związek Święcony działał w porozumieniu ze skonfederowanym w [[Związek Braterski|Związku Braterskim]] wojskiem litewskim. Łącznie w obu konfederacjach brało udział ok. 40 000 żołnierzy.
+Marszałkiem konfederacji został Jan Samuel Świderski. W trzecim kwartale 1661 roku w jej skład konfederacji wchodziło 5 chorągwi husarskich, 124 chorągwie kozackie, 21 tatarskich, 9 wołoskich, 5 jednostek rajtarii, 5 jednostek dragonii - razem około 18 200 żołnierzy (w większości jazdy). Związek Święcony działał w porozumieniu ze skonfederowanym w '''[[Związek Braterski|Związku Braterskim]]''' wojskiem litewskim. Łącznie w obu konfederacjach brało udział ok. 32 000 żołnierzy czyli 2/3 wojsk Rzeczpospolitej.<ref>Jan Wimmer, "Wojsko polskie w drugiej połowie XVII w.", s.136</ref>
-Związek ulegał wpływom przeciwników reform stronnictwa królewskiego, które chciało przeforsować ograniczenie ''[[liberum veto]]'' i dokonać elekcji ''[[vivente rege]]'' (za życia [[Jan II Kazimierz|Jana Kazimierza]]). Duże wpływy miał w niezadowolonym wojsku główny opozycjonista [[marszałek wielki koronny]] i [[hetman polny koronny]] [[Jerzy Sebastian Lubomirski]]. Konfederacja przekształciła się w ruch polityczny w obronie praw i swobód szlacheckich. Oprócz nastawienia antydworskiego dochodziły w niej do głosu nastroje [[Magnateria polska|antymagnackie]]. Stronnictwu królewskiemu udało się zawiązać słabą kontrkonfederację wojskową pod nazwą [[Związek Pobożny]]. Przystąpili do niej prawie wyłącznie żołnierze służący w dywizji [[Stefan Czarniecki|Stefana Czarnieckiego]].
+Związek ulegał wpływom antyfrancuskich przeciwników reform stronnictwa królewskiego, które chciało przeforsować ograniczenie ''[[liberum veto]]'' i dokonać elekcji ''[[vivente rege]]'' (za życia [[Jan II Kazimierz|Jana Kazimierza]]). Duże wpływy miał w niezadowolonym wojsku główny opozycjonista [[marszałek wielki koronny]] i [[hetman polny koronny]] [[Jerzy Sebastian Lubomirski]]. Konfederacja przekształciła się w ruch polityczny w obronie praw i swobód szlacheckich (''złotej wolności'') czego wyrazem były instrukcje dla swoich posłów wydane przez konfederatów na kole w Kielcach w dniu 6 lutego 1662 r. Oprócz nastawienia antydworskiego dochodziły w niej do głosu nastroje [[Magnateria polska|antymagnackie]] czego przejawem były żądania zniesienia dożywotności urzędów hetmańskich i kancerskich. Stronnictwu królewskiemu udało się zawiązać słabą kontrkonfederację wojskową pod nazwą [[Związek Pobożny]]. Przystąpili do niej prawie wyłącznie żołnierze służący w dywizji [[Stefan Czarniecki|Stefana Czarnieckiego]].
-Na [[sejm walny|sejmie]] w [[1662]] r. stronnictwo dworskie pod naciskiem opozycji wspieranej przez skonfederowane wojsko poniosło polityczną porażkę i musiało praktycznie zrezygnować z prób reform, a specjalną uchwałą sejm uznał za wroga ojczyzny każdego, kto by forsował elekcję ''vivente rege''. Pozostałe, finansowe i antymagnackie postulaty konfederacji, nie uzyskały wyraźnego poparcia szlachty i Związek, którego istnieniem Lubomirski i jego zwolennicy, po chwilowym osiągnięciu swych celów, przestali się interesować, stopniowo uległ likwidacji.
+Na [[sejm walny|sejmie]] w [[1662]] r. stronnictwo dworskie pod naciskiem opozycji wspieranej przez skonfederowane wojsko poniosło polityczną porażkę i musiało praktycznie zrezygnować z prób reform, a specjalną uchwałą sejm uznał za wroga ojczyzny każdego, kto by forsował elekcję ''vivente rege''. Pozostałe, finansowe i antymagnackie postulaty konfederacji, nie uzyskały wyraźnego poparcia szlachty i Związek, którego istnieniem Lubomirski i jego zwolennicy, po chwilowym osiągnięciu swych celów, przestali się interesować, stopniowo uległ likwidacji, szczególnie po zabójstwie hetmana Gosiewskiego. Ostatecznie żołnierzom wypłacono 9 300 000 zł żołdu w ratach i 22 lipca 1663 roku we Lwowie nastąpił akt pojednania z królem i Świderski oficjalnie przekazał oddziały królewskim hetmanom<ref>Jan Wimmer, "Wojsko polskie w drugiej połowie XVII w.", s.136</ref>.
 Kilka lat później Jerzy Lubomirski ponownie wykorzystał niezadowolenie ciągle nieopłacanego wojska podczas [[rokosz Lubomirskiego|rokoszu Lubomirskiego]].
+{{Przypisy}}
 ===Bibliografia===