Ziemia dobrzyńska: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Historia: lit. |
→Historia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
W 1379 roku ziemię dobrzyńską otrzymał od króla Ludwika Węgierskiego w lenno książę [[Władysław Opolczyk]]. W maju 1391 roku Władysław Opolczyk zastawił zamek w Złotorii i pięć pobliskich wsi [[Zakon krzyżacki|Zakonowi Krzyżackiemu]]. Spotkało się to z reakcją króla [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełły]], który wysłał wojska pod dowództwem rycerza [[Krystyn z Ostrowa|Krystyna z Ostrowa]], aby zajęły ziemię dobrzyńską. Wojska polskie zajęły całą ziemię dobrzyńską, jednak część rycerstwa Opolczyka pod dowództwem [[Iwan z Rudomina|Iwana z Rudomina]] stawiło opór królewskim wojskom, zamykając się w [[Zamek w Bobrownikach|zamku w Bobrownikach]]. Wojska królewskie oblegały zamek jednak musiały wkrótce odstąpić, ponieważ na odsiecz Opolczykowi przybyło wojsko krzyżackie. W maju 1392 roku Władysław Opolczyk zastawił całą ziemię dobrzyńską krzyżakom za 50 tysięcy florenów węgierskich<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Kuczyński| imię = Stefan| autor link = | tytuł =Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409–1411 | wydawca = MON| miejsce = Warszawa| rok = 1955| strony = 81| isbn = }}</ref>. W 1404 podpisano [[pokój w Raciążku]], dzięki któremu ziemia dobrzyńska została w 1405 roku wykupiona przez Polskę za 50 tys. [[floren]]ów węgierskich. |
W 1379 roku ziemię dobrzyńską otrzymał od króla Ludwika Węgierskiego w lenno książę [[Władysław Opolczyk]]. W maju 1391 roku Władysław Opolczyk zastawił zamek w Złotorii i pięć pobliskich wsi [[Zakon krzyżacki|Zakonowi Krzyżackiemu]]. Spotkało się to z reakcją króla [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełły]], który wysłał wojska pod dowództwem rycerza [[Krystyn z Ostrowa|Krystyna z Ostrowa]], aby zajęły ziemię dobrzyńską. Wojska polskie zajęły całą ziemię dobrzyńską, jednak część rycerstwa Opolczyka pod dowództwem [[Iwan z Rudomina|Iwana z Rudomina]] stawiło opór królewskim wojskom, zamykając się w [[Zamek w Bobrownikach|zamku w Bobrownikach]]. Wojska królewskie oblegały zamek jednak musiały wkrótce odstąpić, ponieważ na odsiecz Opolczykowi przybyło wojsko krzyżackie. W maju 1392 roku Władysław Opolczyk zastawił całą ziemię dobrzyńską krzyżakom za 50 tysięcy florenów węgierskich<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Kuczyński| imię = Stefan| autor link = | tytuł =Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409–1411 | wydawca = MON| miejsce = Warszawa| rok = 1955| strony = 81| isbn = }}</ref>. W 1404 podpisano [[pokój w Raciążku]], dzięki któremu ziemia dobrzyńska została w 1405 roku wykupiona przez Polskę za 50 tys. [[floren]]ów węgierskich. |
||
16 sierpnia 1409 po wypowiedzeniu wojny Polsce wojska krzyżackie rozpoczęły działania wojenne, w trakcie których opanowały [[Dobrzyń nad Wisłą|Dobrzyń]], [[Rypin]], [[Lipno]], [[Bobrowniki (województwo kujawsko-pomorskie)|Bobrowniki]], a 2 września Krzyżacy po 8 dniowym oblężeniu zdobyli [[zamek w Złotorii]] wycinając przy tym polską załogę przy dźwiękach muzyki<ref>{{Cytuj | url=http://wyborcza.pl/alehistoria/7,121681,22026187,ulrich-von-jungingen-wielki-mistrz-krzyzakow-dlaczego.html | tytuł=Ulrich von Jungingen, wielki mistrz Krzyżaków. Dlaczego poniósł klęskę w bitwie pod Grunwaldem?<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=wyborcza.pl | język=pl | data dostępu=2018-01-24}}</ref>. Wójtem krzyżackim został Boemund Brendel. 28 października 1409 [[Ulrich von Jungingen|Ulryk von Jungingen]] nadał w Bobrownikach dla Ziemi dobrzyńskiej przywilej [[Prawo chełmińskie|prawa chełmińskiego]]<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Sobiesław Szybkowski |tytuł = Krzyżacy i ich dobrzyńscy poplecznicy w latach 1405-1413. Z badań nad polsko-pruskimi związkami transgranicznymi na początku XV wieku |czasopismo = Komunikaty Mazursko-Warmińskie |data dostępu = 2019-02-07 |url = https://www.academia.edu/38244831/Krzy%C5%BCacy_i_ich_dobrzy%C5%84scy_poplecznicy_w_latach_1405-1413._Z_bada%C5%84_nad_polsko-pruskimi_zwi%C4%85zkami_transgranicznymi_na_pocz%C4%85tku_XV_wieku |język = en}}</ref>. Po bitwie pod Grunwaldem ziemia dobrzyńska wróciła latem 1410 roku pod kontrolę Polski, co potwierdził w [[1411]] roku [[Pokój toruński (1411)|I pokój toruński]]. |
|||
W 1413 Najazd wojsk krzyżackich dotknął również ziemię dobrzyńską, przy czym był na tyle poważny, że tamtejszy starosta [[Zbigniew z Brzezia]] musiał w celu jego odparcia zaciągnąć zaciężnych<ref name=":0" />. |
|||
== Herb == |
== Herb == |
||
Wersja z 15:18, 7 lut 2019
Ziemia dobrzyńska[1] – jednostka terytorialna w dawnej Polsce, obejmująca tereny dzisiejszego województwa kujawsko-pomorskiego, na północny wschód od Włocławka, między rzekami: Wisłą, Drwęcą, Rypienicą, Pisiakiem, Pissą, Brynicą i Skrwą[2].
Miasta
Pierwotnie głównym miastem ziemi dobrzyńskiej był Dobrzyń (obecnie Dobrzyń nad Wisłą). Najważniejszymi miastami, oprócz Dobrzynia nad Wisłą były: Rypin, Lipno, Górzno, Bobrowniki, Skępe.
Daty lokacji niektórych miast na ziemi dobrzyńskiej:
- Rypin – 1345 rok[3]
- Lipno – 1349 rok
- Górzno – 1327 rok
- Bobrowniki – 1403 rok
- Skępe – 1445 rok
- Kikół[4]
Za datę lokacji Rypina uznawano rok 1345, jednak wydaje się, że wystawiono wówczas przywilej lokacyjny dla miasta, które już istniało. Przypuszcza się, że Rypin powstał w latach 1323-1326, jednak w miejscu grodu, zwanego dziś Starorypin. Założenie tego miasta miało być częścią planu odbudowy księstwa dobrzyńskiego po najeździe litewskim (1323).
Zamki
Zamki murowane znajdowały się w Bobrownikach, Złotorii, Radzikach, Sadłowie, Rypinie, Dobrzyniu, Lipnie, Ciechocinie (wieża biskupia) i Górznie.
Historia
We wczesnym średniowieczu należała do Mazowsza. Konrad Mazowiecki w 1222 roku nadał Dobrzyń nad Wisłą i jego okolice zakonowi Rycerzy Chrystusowych (Braci Dobrzyńskich), a w 1228 roku nadał im w całości kasztelanię dobrzyńską. Natomiast w 1226 roku zostali sprowadzeni Krzyżacy, którzy w dwa lata później otrzymali ziemię chełmińską. Gdy Bracia Dobrzyńscy połączyli się z Krzyżakami, Konrad nalegał na zwrot kasztelanii dobrzyńskiej. W 1235 odzyskał ją, ale musiał się zrzec ziemi chełmińskiej na rzecz Krzyżaków. Ziemią dobrzyńską władali potem potomkowie Konrada.
W 1329 roku Krzyżacy najechali na Polskę i zajęli ziemię dobrzyńską; później zdobyli także Kujawy (1332). W 1339 roku sąd papieski nakazał Zakonowi zwrot ziemi dobrzyńskiej Polsce. W 1343 roku król Kazimierz Wielki zawarł z Zakonem krzyżackim pokój w Kaliszu w wyniku czego ziemia dobrzyńska wróciła do Polski.
Obszarem tym zarządzał z grodu w Bobrownikach piastowski książę Władysław Garbaty, który zmarł w 1351 lub 1352 r. Wtedy ziemia dobrzyńska trafiła pod bezpośrednie władanie Króla Polskiego, którym był wtedy Kazimierz III Wielki.[potrzebny przypis]
W 1379 roku ziemię dobrzyńską otrzymał od króla Ludwika Węgierskiego w lenno książę Władysław Opolczyk. W maju 1391 roku Władysław Opolczyk zastawił zamek w Złotorii i pięć pobliskich wsi Zakonowi Krzyżackiemu. Spotkało się to z reakcją króla Władysława Jagiełły, który wysłał wojska pod dowództwem rycerza Krystyna z Ostrowa, aby zajęły ziemię dobrzyńską. Wojska polskie zajęły całą ziemię dobrzyńską, jednak część rycerstwa Opolczyka pod dowództwem Iwana z Rudomina stawiło opór królewskim wojskom, zamykając się w zamku w Bobrownikach. Wojska królewskie oblegały zamek jednak musiały wkrótce odstąpić, ponieważ na odsiecz Opolczykowi przybyło wojsko krzyżackie. W maju 1392 roku Władysław Opolczyk zastawił całą ziemię dobrzyńską krzyżakom za 50 tysięcy florenów węgierskich[5]. W 1404 podpisano pokój w Raciążku, dzięki któremu ziemia dobrzyńska została w 1405 roku wykupiona przez Polskę za 50 tys. florenów węgierskich.
16 sierpnia 1409 po wypowiedzeniu wojny Polsce wojska krzyżackie rozpoczęły działania wojenne, w trakcie których opanowały Dobrzyń, Rypin, Lipno, Bobrowniki, a 2 września Krzyżacy po 8 dniowym oblężeniu zdobyli zamek w Złotorii wycinając przy tym polską załogę przy dźwiękach muzyki[6]. Wójtem krzyżackim został Boemund Brendel. 28 października 1409 Ulryk von Jungingen nadał w Bobrownikach dla Ziemi dobrzyńskiej przywilej prawa chełmińskiego[7]. Po bitwie pod Grunwaldem ziemia dobrzyńska wróciła latem 1410 roku pod kontrolę Polski, co potwierdził w 1411 roku I pokój toruński.
W 1413 Najazd wojsk krzyżackich dotknął również ziemię dobrzyńską, przy czym był na tyle poważny, że tamtejszy starosta Zbigniew z Brzezia musiał w celu jego odparcia zaciągnąć zaciężnych[7].
Herb
Herb ziemi dobrzyńskiej przedstawia w polu czerwonym głowę króla o włosach, brodzie i wąsach czarnych, w koronie, z której wyrastają rogi bawole czarne, z kołnierzem złotym w kształcie korony na opak. Pierwotny herb ziemi dobrzyńskiej od XIV wieku aż do drugiej połowy XVI wieku nie zawierał drugiej korony. Kazimierz Wielki, przedstawiony na herbie, miał jedną, królewską koronę. Poniżej brody znajdował się element stroju rycerskiego – obojczyk. Herb w oryginalnej postaci pojawił się gdzieś między odzyskaniem ziemi dobrzyńskiej przez Kazimierza Wielkiego w 1343 r. a II pokojem toruńskim w 1466 r. Wersja z dwoma koronami, jedną na głowie i jedną „szyjną” pojawiła się w opracowaniu B. Paprockiego z 1584 r., już po upadku linii Jagiellonów[8].
Podział administracyjny
W czasach I Rzeczypospolitej ziemia dobrzyńska stała się częścią województwa inowrocławskiego, dzieląc się na 3 powiaty:
- Powiat dobrzyński
- Powiat rypiński
- Powiat lipnowski
W Lipnie odbywały się sejmiki, podczas których wybierano dwóch posłów na sejm, deputata na trybunał i do komisji radomskiej. Kasztelanowie dobrzyński, rypiński i słoński byli senatorami mniejszymi. Starostwo bobrownickie było starostwem grodowym, a dobrzyńskie, lipnowskie, rypińskie były starostwami niegrodowymi.
Kultura
W Szafarni w ziemi dobrzyńskiej, należącej wówczas do Juliusza Dziewanowskiego, w czasie wakacji, przypadających na lata 1824-1825, przebywał Fryderyk Chopin[9].
Obecnie na obszarze tej ziemi działają m.in. Stowarzyszenie Gmin Ziemi Dobrzyńskiej w Dobrzyniu nad Wisłą i Dobrzyńskie Towarzystwo Naukowe w Rypinie.
Zobacz też
- władcy ziemi dobrzyńskiej
- krainy historyczne w Polsce
- Kujawy
- Gustaw Foss – dialektolog badający przed II wojną światową gwarę ziemi dobrzyńskiej
Przypisy
- ↑ A. Markowski (red.), Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, Warszawa: PWN, 1999, s. 1406.
- ↑ Mirosław Krajewski, O właściwą pisownię nazwy własnej „Ziemia Dobrzyńska” na tle jej odrębności i trwałości historycznej oraz kulturowej, [online], „Rocznik Dobrzyński”, t. 1, 2017, s. 12 [dostęp 2017-12-21].
- ↑ Mirosław Krajewski, Rypinie grodzie cichy. Albumowa monografia miasta, Rypin: Wszechnica Edukacyjna i Wydawnicza „Verbum”, 2012, ISBN 978-83-88701-54-2, OCLC 827745631.
- ↑ M. Krajewski, Ziemia dobrzyńska, Kalendarium (966-2000), Włocławek 2011, passim.
- ↑ Stefan Kuczyński: Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409–1411. Warszawa: MON, 1955, s. 81.
- ↑ Ulrich von Jungingen, wielki mistrz Krzyżaków. Dlaczego poniósł klęskę w bitwie pod Grunwaldem? [online], wyborcza.pl [dostęp 2018-01-24] (pol.).
- ↑ a b Sobiesław Szybkowski, Krzyżacy i ich dobrzyńscy poplecznicy w latach 1405-1413. Z badań nad polsko-pruskimi związkami transgranicznymi na początku XV wieku, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” [dostęp 2019-02-07] (ang.).
- ↑ Mirosław Krajweski, Herb Ziemi Dobrzyńskiej [online] [dostęp 2017-12-21] (pol.).
- ↑ M. Krajewski, Dobrzyńskie listy Fryderyka Chopina. Fryderyk Chopin na Mazowszu Płockim, ziemi dobrzyńskiej i Pomorzu (1824-1827), Rypin 2010
Bibliografia
- Mirosław Krajewski, Dobrzyńskie listy Fryderyka F. Chopina. Fryderyk Chopin na Mazowszu Płockim, ziemi dobrzyńskiej i Pomorzu (1824-1827), Rypin: Wszechnica Edukacyjna i Wydawnicza „Verbum”, 2010, ISBN 978-83-88701-40-5, OCLC 833578899.
- Mirosław Krajewski, Dobrzyński słownik biograficzny. Ludzie europejskiego regionu, Włocławek 2002, ISBN 83- 88500-35-X.
- Mirosław Krajewski, Ziemia dobrzyńska. Kalendarium (1965-2000), Tożsamość europejskiego regionu, Włocławek: Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna, 2011, ISBN 978-83-61609-19-3, OCLC 804175686.
- Wartości kulturowe ziemi dobrzyńskiej, red. Mirosław Krajewski, Dobrzyń nad Wisłą 2011, ISBN 978-83-63043-00-1.
Linki zewnętrzne
- Ziemia dobrzyńska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 88.
- Ziemia Dobrzyńska w Toruńskim Serwisie Turystycznym
- Stowarzyszenie Gmin Ziemi Dobrzyńskiej
- Ziemia Dobrzyńska : Zeszyty Historyczne Dobrzyńskiego Oddziału WTN, II
- Dobrzyńskie Towarzystwo Naukowe
- Lauda Sejmików Ziemi Dobrzyńskiej, seria Acta Historica res gestas Poloniae illustrantia ab anno 1507 ad annum 1795, t. 10, Kraków 1887, wydawnictwo Akademia Umiejętności
| Własne |
|
|---|---|
| Wspólne z Litwą |
