Spółgłoska drżąca dziąsłowa dźwięczna

{{{nazwa}}}

Numer IPA	122
{{{1. zapis}}}
Jednostka znakowa	{​{​{​1​.​ ​z​a​p​i​s​}​}​}
Unikod	U+007b U+007b U+007b U+0031 U+002e U+0020 U+007a U+0061 U+0070 U+0069 U+0073 U+007d U+007d U+007d
UTF-8 (hex)	7b 7b 7b 31 2e 20 7a 61 70 69 73 7d 7d 7d
Inne systemy
X-SAMPA	r
Kirshenbaum	r<trl>
IPA Braille↗	⠗
Przykład
[[Plik:{{{dźwięk}}}|240px|Przykład dźwięku]][[:c:File:{{{dźwięk}}}|informacje]] • pomoc
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

{{IPA infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | dźwięk = | Kirshenbaum = | 1. zapis = | numer IPA = | nazwa = | X-SAMPA = Nieznane pola: "ipa-image", "kirshenbaum", "ipa", "xsampa", "ipa-number" oraz "sound".

Spółgłoska drżąca dziąsłowa - rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczanej symbolem: [r]. Głoska ta jest jednym z trudniejszych dźwięków mowy. Jest zazwyczaj ostatnią głoską opanowywaną przez dzieci, a zaburzenia jej artykulacji są jedną z najczęstszych wad wymowy (reranie)

Artykulacja

Opis

W czasie artykulacji podstawowego wariantu [r]:

• modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji,
• tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej - jest to spółgłoska ustna,
• prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka - jest to spółgłoska środkowa
• Język styka się z dziąsłami w periodyczny sposób, tworząc serię szybkich zwarć i rozwarć - jest to spółgłoska drżąca.
• wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest dźwięczna. W kontekstach ubezdźwięczniających jednak posiada wariant bezdźwięczny (np. w słowie "wiatr").

Przykłady

• w języku polskim: ręka [[[:Szablon:IPA3]]]
• w języku abchaskim: ашəара [[[:Szablon:IPA3]]] "mierzyć"
• w języku arabskim: ﺭأﺱ [[[:Szablon:IPA3]]] "głowa"
• w języku hiszpańskim: rey [[[:Szablon:IPA3]]] "król"
• w języku serbochorwackim: srna [[[:Szablon:IPA3]]] "sarna"
• w szkockiej odmianie języka angielskiego, gdzie zastępuje głoskę [ɹ], typową dla standardowej angielszczyzny.

Spółgłoska drżąca dziąsłowa podniesiona

W języku czeskim występuje jako odrębny fonem głoska drżąca dziąsłowa, która w odróżnieniu od [r] cechuje się podniesieniem miejsca artykulacji [r̝] i zwężeniem przestrzeni między językiem a podniebieniem twardym przez co przyjmuje charakter głoski szczelinowej. Głoska drżąca dziąsłowa [r] ma 1-3 uderzeń, podczas gdy głoska podniesiona [r̝] ma 3–5 słabszych uderzeń. Głoska jest dźwięczna, ale może tracić dźwięczność przy głoskach bezdźwięcznych, przy czym taka głoska bezdźwięczna jest w języku czeskim traktowana jako alofon. Głoska stanowi dość duży problem dla obcokrajowców. Jej nieprawidłowa wymowa nazywa się rotacismus bohemicus.

Głoska występuje w języku czeskim, w innych językach czy dialektach jej występowanie jest dokumentowane rzadko, a jej występowanie nie jest głęboko przebadane (przypuszczalne występowanie w dialekcie języka norweskiego).

W alfabecie fonetycznym oznaczana jest jako ⟨r⟩ ze znakiem powyższenia [r̝]. Przed rokiem 1989 miała swój dedykowany symbol ⟨ɼ⟩. (Przykład: Szablon:IPAudio)