Julian Tuwim

{{{imię i nazwisko}}}

{{Artysta infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | imię i nazwisko = Nieznane pola: "Grafika", "source", "Podpis", "Imię i nazwisko", "Data i miejsce śmierci", "Dziedzina sztuki", "Data i miejsce urodzenia", "Ważne dzieła", "Pełne imię i nazwisko", "quote", "Muzeum artysty", "Styl" oraz "Narodowość".

"Ławeczka Tuwima"

Grób Tuwima

Julian Tuwim (ur. 13 września 1894 w Łodzi, zm. 27 grudnia 1953 w Zakopanem) – polski poeta, pisarz, autor wodewili, skeczy, librett operetkowych i tekstów piosenek, żydowskiego pochodzenia, jeden z najpopularniejszych poetów dwudziestolecia międzywojennego. Współzałożyciel kabaretu „Pikador” oraz grupy poetyckiej „Skamander”. Bliski współpracownik tygodnika Wiadomości Literackie. Tłumacz poezji rosyjskiej, francuskiej, niemieckiej oraz łaciny. Brat polskiej literatki i tłumaczki Ireny Tuwim, kuzyn aktora kabaretowego i piosenkarza Kazimierza "Lopka" Krukowskiego. Podpisywał się ponad czterdziestoma pseudonimami m.in. Oldlen, Tuvim, Schyzio Frenik, Wim, Roch Pekiński.

Jedynym właścicielem autorskich praw majątkowych wszystkich utworów poety oraz jego siostry Ireny Tuwim-Stawińskiej jest Fundacja im. Juliana Tuwima i Ireny Tuwim, założona w 2006 r., przez córkę Tuwima Ewę Tuwim-Woźniak.

Biografia

Lata młodości (1894-1919)

Urodził się 13 września 1894 w Łodzi, przy ul. Widzewskiej 44, w mieszczańskiej rodzinie zasymilowanych Żydów. W latach 1904-1914 uczęszczał do Męskiego Gimnazjum Rządowego w Łodzi. Na początku uczył się słabo, nie okazywał zainteresowania przedmiotami ścisłymi, zwłaszcza matematyką, przez co powtarzał szóstą klasę. W 1905, z powodu przetaczającej się przez Łódź rewolucji, rodzina Tuwimów musiała opuścić miasto i schronić się na pewien czas we Wrocławiu. Zadebiutował w 1911 przekładem na esperanto wierszy Leopolda Staffa. W roku 1913 miał miejsce jego właściwy debiut poetycki, wiersz Prośba opublikowany został w Kurierze Warszawskim. Utwór poeta podpisał inicjałami "St. M.", inicjałami poznanej w 1912 swojej przyszłej żony Stefanii Marchwiówny, którą poślubił 30 kwietnia 1919 roku.

Okres od przyjazdu do Warszawy (1916-1953)

W 1916, z myślą rozpoczęcia studiów, przeniósł się do Warszawy. Studiował prawo i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim (1916-1918), ukończywszy jedynie po jednym semestrze, szybko jednak studia porzucił. W trakcie studiów rozpoczął współpracę z czasopismem Pro Arte et Studio. Był jednym z założycieli grupy poetyckiej Skamander w 1919. W czasie wojny polsko-bolszewickiej pracował w Biurze Prasowym Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego. W młodości inspirował się twórczością Leopolda Staffa (pisze o tym w swych pamiętnikach). Członek założyciel Związku Artystów i Kompozytorów Scenicznych (ZAiKS). W 1939 wyemigrował przez Rumunię, Włochy do Francji, a po jej kapitulacji (1940), przez Portugalię i Brazylię do USA. W 1942 mieszkał w Nowym Jorku. W latach wojny współpracował z emigracyjnymi czasopismami. Do Polski wrócił w czerwcu 1946 r. W tym samym roku Tuwimowie adoptowali córkę Ewę. W latach 1947-1950 pełnił funkcję kierownika artystycznego Teatru Nowego.

Życie prywatne i rodzina

Ojciec poety, Izydor Tuwim (ur. 22 lipca 1858 w Kalwarii, zm. 1935), ukończył szkołę w Królewcu, następnie studiował w Paryżu, znał kilka języków obcych. Był urzędnikiem i korespondentem Azowsko-Dońskiego Banku Handlowego. Zmarł w 1935 i jest pochowany na nowym cmentarzu żydowskim w Łodzi.

Matka, Adela z Krukowskich (ur. 9 stycznia 1872 w Mariampolu, zm. 1942), była córką właściciela drukarni, pochodziła z rodziny inteligenckiej, jej czterej bracia byli adwokatami oraz lekarzami. Po śmierci męża popadła w poważną chorobę psychiczną, próbowała popełnić samobójstwo. Ostatni okres życia spędziła w szpitalu dla psychicznie chorych w Otwocku. Podczas likwidacji otwockiego getta została zastrzelona przez Niemców 19 sierpnia 1942.

Żonę, Stefanię Marchew (1894-1991), poślubił 30 kwietnia 1919. Po powrocie z emigracji adoptowali córkę Ewę, która w 2006 założyła Fundację im. Juliana Tuwima i Ireny Tuwim, której celem jest sprawowanie opieki nad dorobkiem artystycznym poety oraz jego siostry.

Śmierć

Julian Tuwim przez znaczną część swego życia cierpiał na zaburzenia nerwicowe (agorafobia, nerwica wegetatywna) i depresję, które ograniczały jego normalne funkcjonowanie i pracę. Zmarł 27 grudnia 1953 w pensjonacie ZAiKS-u "Halama" w Zakopanem na skutek ataku serca. Pochowany jest na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Twórczość

Autor tekstów kabaretowych, rewiowych i librecista. Współautor i redaktor pism literackich i satyrycznych (Skamander, Wiadomości Literackie, Cyrulik Warszawski). Tłumacz literatury rosyjskiej, m.in. Aleksandra Puszkina (Jeździec miedziany, Połtawa), W. Majakowskiego (Obłok. w spodniach). Autor popularnych wierszy dla dzieci, m.in. Lokomotywa, Ptasie radio, Pan Hilary, Słoń Trąbalski, Bambo. Bibliofil i kolekcjoner kuriozów (Czary i czarty polskie, Pegaz dęba, Cicer cum caule). Znany był ze swojego specyficznego humoru objawiającego się bystrością umysłu i świeżością. Świeżości tej szukał najczęściej w języku – głównym orężu modernizmu, a szczególnie postmodernizmu. Swe badania językowe rozpoczął od nauki esperanto jeszcze w latach gimnazjalnych. Tłumaczone na esperanto wiersze Staffa, a także Testament mój (Mia testamento) Juliusza Słowackiego i inne wiersze zostały opublikowane na łamach Esperantysty Polskiego (Pola Esperantisto). W późniejszych badaniach nad językiem tworzył neologizmy. Podobnie jak B. Leśmian, A. Wat i S. Młodożeniec, tworzył tak zwany język pozarozumowy (zaum), którego poznanie miało być aprioryczne i zgodne ze skojarzeniami każdego odbiorcy. Próby te wyraził w Słopiewniach. Poezja Tuwima uważana jest za jedną z najtrudniejszych ze względu na częste gry słów, zwielokrotnienia znaczeń jednego wyrazu poprzez inne, nie zawsze jasne podkreślenia niektórych słów w zdaniu jakby było ono niedokończone. Ogromna giętkość i błyskotliwość tego języka przyjmuje często koloryt humorystyczny, jak w Balu w operze. Słowa przyjmują cechy opisywanej rzeczywistości (np. mistrzowsko zastosowana została rytmika i szelest polskich słów w Lokomotywie, przez co jest to wiersz-onomatopeja).

Nagrody i wyróżnienia

• Nagroda Literacka miasta Łodzi w latach 1928 i 1949
• Nagroda polskiego PEN Clubu w 1935
• Doktorat honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego w 1949
• Nagroda państwowa pierwszego stopnia w 1952

Najważniejsze dzieła

• Czyhanie na Boga (1918)
• Sokrates tańczący (1919)
• Siódma jesień (1921)
• Wierszy tom czwarty (1923)
• Czary i czarty polskie (1924)
• Wypisy czarnoksięskie (1924)
• A to pan zna? (1925)
• Czarna msza (1925)
• Tysiąc dziwów prawdziwych (1925)
• Słowa we krwi (1926)
• Tajemnice amuletów i talizmanów (1926)
• Strofy o późnym lecie
• Rzecz czarnoleska (1929)
• Jeździec miedziany (1932, przekład Puszkina)
• Biblia cygańska i inne wiersze (1932)
• Jarmark rymów (1934)
• Polski słownik pijacki i antologia bachiczna (1935)
• Treść gorejąca (1936)
• Bal w Operze (1936, wyd. 1946)
• Kwiaty polskie (1940-1946, wyd. 1949)
• Pegaz dęba, czyli panoptikum poetyckie (1950)
• Piórem i piórkiem (1951)
• Cicer cum Caule (1949-1953)
• Rzepka'(1952)

Tuwim w piosenkach

Tablica pamiątkowa w Warszawie przy ul. Nowy Świat 25

Piosenki powstałe w oparciu o utwory Juliana Tuwima, bądź specjalnie pod tym kątem napisane przez autora (alfabetycznie):

• Absztyfikanci Grubej Berty, piosenkę wykonał zespół Bez Jacka,
• Berlin 1913, śpiewa do muzyki własnej Leszek Długosz,
• Całujcie mnie wszyscy w dupę, Fokus w ramach projektu Poeci,
• Co nam zostało z tych lat?, śpiewa Chór Dana, Mieczysław Fogg,
• Do prostego człowieka, piosenkę nagrały zespoły Liberum Veto, Włochaty oraz Akurat,
• Figielek, kompozycja Miłosz Bembinow, śpiewa Magda Polańska, chórki Agatka Chodyra,
• Grande valse brillante (fragm. poematu Kwiaty polskie), muz. Z. Konieczny, śpiewa Ewa Demarczyk, ostatnio J. Steczkowska, J. Radek, Michał Bajor,
• Jeżeli, śpiewa Czesław Niemen,
• Kobiece, śpiewa K. "Grabaż" Grabowski z zespołem Strachy na Lachy,
• Kotek, kompozycja Miłosz Bembinow, śpiewa Magda Polańska i Iza Sobieraj,
• Lokomotywa, Trudny rachunek, Dwa Michały, muzyka Jarek Kordaczuk, śpiewa Basia Raduszkiewicz,
• Lokomotywa, wykonuje Lilu w ramach projektu Poeci,
• Miejscowa idiotka z tutejszym kretynem, muzyka i śpiew Grzegorz Turnau,
• Miłość ci wszystko wybaczy, muz. Henryk Wars, śpiewa Hanka Ordonówna, Jerzy Czaplicki, ostatnio również m.in. Kayah, Tatiana Okupnik,
• Na pierwszy znak, śpiewa Hanka Ordonówna, ostatnio Czarno-Czarni,
• Pomarańcze i mandarynki (wiersz pt. Sen złotowłosej dziewczynki), śpiewa Marek Grechuta,
• Pokoik na Hożej, śpiewa Zofia Terne, Hanna Orsztynowicz
• Tomaszów, muz. Z. Konieczny, śpiewa Ewa Demarczyk, ostatnio J. Radek, Marysia Sadowska,
• Trawa, Wagabunda, ZHP,
• W Poroninie, śpiewa Paweł Kukiz i grupa Piersi,
• Wiosna, piosenkę wykonuje sopocki zespół Ćma,
• Wspomnienie, muz. M. Sart, śpiewa Czesław Niemen, Grzegorz Turnau,
• Znów to szuranie, L.U.C w ramach projektu Poeci,

W 2008 r. nakładem wytwórni 4ever Music ukazała się składanka Co nam zostało z tych lat? Piosenki Juliana Tuwima.

Pieśni, utwory kameralne i symfonie do wierszy Tuwima

• Karol Szymanowski – Słopiewnie na głos i fortepian op. 46bis (1921)
• Witold Lutosławski – Piosenki dziecinne na głos i fortepian: Taniec, Rok i bieda, Kotek, Idzie Grześ, Rzeczka, Ptasie plotki (1947); także w oprac. na głos i orkiestrę (1952)
• Witold Lutosławski – Spóźniony słowik na głos i fortepian (1947) lub głos i orkiestrę kameralną (1952)
• Witold Lutosławski – O Panu Tralalińskim na głos i fortepian (1947) lub głos i orkiestrę kameralną (1952)
• Henryk Mikołaj Górecki – Ptak, nr 3 z cyklu Trzy pieśni op. 3 (1956)
• Henryk Mikołaj Górecki – Pieśni o radości i rytmie op. 7 (1956/1960), zatytułowane cytatem z Tuwima;
• Henryk Mikołaj Górecki – Epitafium op. 12 na chór i orkiestrę do ostatnich słów poety (1958)
• Krzysztof Meyer – Quartettino na sopran, flet, wiolonczelę i fortepian (1966)
• Krzysztof Meyer – II Symfonia, do fragmentu Biblii cygańskiej (1967)
• Krzysztof Meyer – Spiewy polskie na sopran i orkiestrę: Swit, Dwa wiatry, Rzeź brzóz, Akacje, Motyle, Suma jesieni (1974)

Miejsca w Łodzi związane z Tuwimem

• ul. Widzewska 44 – pod tym adresem Tuwim przyszedł na świat (obecnie ul. J. Kilińskiego)
• ul. Andrzeja Struga 40 (dziś 42) – kamienica, w której w młodości mieszkał poeta
• ul. H. Sienkiewicza 46 – adres Gimnazjum Męskiego, do którego uczęszczał (obecnie III Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki)
• ul. Piotrkowska 104 – "Ławeczka Tuwima"
• al. 1 Maja 5 m. 13 – pod tym adresem przez pewien czas mieszkał wraz z rodzicami
• Cmentarz żydowski przy ul. Brackiej – można tu znaleźć mogiły rodziców Tuwima

Bibliografia

• Koźniewski Kazimierz, Historia co tydzień, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1976
• Kostyrko Hanna (wybór), Podróż w dalekie lata, Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1976

Zobacz też

Pozostali Skamandryci

• Antoni Słonimski
• Jarosław Iwaszkiewicz
• Kazimierz Wierzyński
• Jan Lechoń

Hasła powiązane z Tuwimem

• Szpilki (czasopismo)
• Galeria Wielkich Łodzian
• Ławeczka Tuwima
• Polska nowela fantastyczna
• Ulica Juliana Tuwima w Olsztynie

Linki zewnętrzne

• Julian Tuwim, nota biograficzna
• Bogaty wybór utworów Juliana Tuwima w Poema.art.pl