Wikipedia:Dobre Artykuły/archiwum/2020-08

2020-08-01

Szymon Biliński (ur. 16 kwietnia 1899 we Lwowie, zm. 1 sierpnia 1979) – polski działacz religijny, były członek i działacz kilku wspólnot protestanckich w Polsce, z których był usuwany w atmosferze skandalu. Próbował założyć własny Kościół. Był tajnym współpracownikiem Urzędu Bezpieczeństwa i donosił na protestanckich duchownych. Jako informator został zarejestrowany w marcu 1947 roku, otrzymał pseudonim Żebrowski. Jego doniesienia agenturalne zawierały wiele oskarżeń pod adresem działaczy Kościołów ewangelikalnych. Wraz z Eugeniuszem Kupskim należał do tych tajnych współpracowników UB/SB, którzy dostarczyli najwięcej szkodliwych informacji na temat ewangelikalnych działaczy. W notatce sporządzonej przez pracownika MSW w 1963 roku oceniono, że dał wiele informacji, które pozwoliły poznać środowisko mniejszościowych związków religijnych w Polsce. W 1965 roku zezwolono mu na wyjazd do Stanów Zjednoczonych, gdzie dożył reszty swoich dni. Czytaj więcej…

2020-08-02

T3-1043 – przemysłowy parowóz wąskotorowy, zbudowany w 1943 roku w zakładach Budich we Wrocławiu z numerem fabrycznym 931, używany na kolejach PKP, zachowany jako eksponat muzealny. Tendrzak o układzie osi B, na tor o rozstawie szyn 750 mm, w polskiej służbie wyposażony w tender pomocniczy. Po objęciu przez Polskę Ziem Odzyskanych, parowóz 931 został w 1945 roku odnalezione w parowozowni w Trzebnicy i przejęty przez Polskie Koleje Państwowe. Parowóz był w dobrym stanie technicznym i wszedł od razu do służby na uruchomionej w lipcu 1945 roku, odbudowywanej ze zniszczeń Wrocławskiej Kolei Dojazdowej. Parowóz skierowano następnie na otwartą w maju 1951 roku Kolej Bogatyńską do parowozowni Bogatynia. Po likwidacji Kolei Bogatyńskiej w 1964 roku, parowóz 1043 został przekazany na Kujawskie Koleje Dojazdowe. W 1976 roku T3-1043 został przekazany do dyspozycji Muzeum Kolejnictwa w Warszawie. Przez pewien czas stał na terenie lokomotywowni Warszawa Odolany, po czym został przekazany bez tendra do Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie, gdzie obecnie znajduje się na ekspozycji. Czytaj więcej…

2020-08-03

Agnieszka Holland (ur. 28 listopada 1948 w Warszawie) – polska reżyserka filmowa i teatralna, scenarzystka filmowa i aktorka, reprezentantka nurtu zwanego kinem moralnego niepokoju, dama Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski. W latach 1966–1971 studiowała na Wydziale Filmowym i Telewizyjnym Akademii Sztuk Scenicznych w Pradze, biorąc w międzyczasie udział w wydarzeniach Praskiej Wiosny. Po raz pierwszy uznanie ze strony krytyków zagranicznych zdobyła kameralnym dramatem Aktorzy prowincjonalni, a swoją renomę w Polsce ugruntowała nagrodzonym na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych filmem historycznym Gorączka. W 1981 roku wyemigrowała do Francji, gdzie pozostała po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego. Realizując filmy we Francji i Niemczech, a potem głównie w Stanach Zjednoczonych, Holland zasłynęła filmami, takimi jak Gorzkie żniwa czy Europa, Europa. Oba filmy otrzymały nominację do Oscara dla filmu nieanglojęzycznego. Od 2007 roku ponownie realizuje filmy w Polsce. W swej twórczości Holland skupia się na jednostkowych doświadczeniach osób znajdujących się na uboczu politycznych wydarzeń. Czytaj więcej…

2020-08-04

Cafe Gallery Zakopianka – kawiarnia znajdująca się w Krakowie przy ulicy św. Marka 34a, od strony Plant, w klasycystycznym budynku z lat 20. lub 30. XIX wieku, wzniesionym niedługo po założeniu Plant. Uznawana jest za najstarszą kawiarnię plantacyjną, działającą z przerwami od drugiej połowy lat 20. lub 30. XIX wieku. Sam budynek zalicza się do najbardziej udanych obiektów stylu neoklasycystycznego, jakie powstały w Krakowie w I połowie XIX stulecia. W jego pobliżu znajduje się także altana koncertowa, przeznaczona pierwotnie dla występów orkiestr orkiestr wojskowych, z których szczególną popularnością cieszyła się orkiestra 13. pułku piechoty, oraz występy chórów. Obiekt mocno krytykował Franciszek Klein ze względów estetycznych i konstrukcyjnych, twierdząc, iż nie pasuje do Plant. W późniejszych latach został rozebrany, a zrekonstruowano go w ramach renowacji Plant, prowadzonych od końca lat 80. XX wieku. Czytaj więcej…

2020-08-05

Wyzwolenie KL Warschau – uwieńczony powodzeniem szturm na niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny KL Warschau (popularnie zwany „Gęsiówką”) przeprowadzony przez harcerski batalion Armii Krajowej „Zośka” 5 sierpnia 1944 roku, w piątym dniu powstania warszawskiego. Celem polskiego ataku było uwolnienie więźniów oraz wywalczenie połączenia między Wolą a Starym Miastem. Silną niemiecką obronę udało się przełamać dzięki wykorzystaniu zdobycznego czołgu Panzerkampfwagen V Panther. Za cenę niewielkich strat własnych żołnierze AK zdobyli „Gęsiówkę” i wyzwolili 348 Żydów, z których większość dołączyła do powstania. W Dzienniku bojowym Zgrupowania „Radosław” znajduje się informacja, że w czasie ataku zabito ośmiu esesmanów. W ręce żołnierzy AK wpadła znaczna ilość broni i amunicji. W zdobytym obozie zorganizowano powstańczą kuchnię polową. Zdobycie KL Warschau zamknęło okres polskiej inicjatywy w powstaniu warszawskim. Umożliwiło też Zgrupowaniu „Radosław” nawiązanie bezpośredniego połączenia ze Starym Miastem poprzez ruiny getta. W 1994 roku na ścianie budynku przy ul. Mordechaja Anielewicza 34 odsłonięto tablice upamiętniające wyzwolenie KL Warschau. Czytaj więcej…

2020-08-06

Ida – dramat filmowy z 2013 roku w reżyserii Pawła Pawlikowskiego, zrealizowany w koprodukcji polsko-duńskiej na podstawie scenariusza Pawlikowskiego oraz Rebeki Lenkiewicz. Film, którego akcja rozgrywa się w Polsce w 1962 roku, ukazuje losy postulantki w katolickim zakonie, która od swojej ciotki Wandy dowiaduje się, że jest Żydówką o imieniu Ida. Obie kobiety wyruszają w podróż, która służy odkryciu mrocznej tajemnicy ciążącej na ich życiu. Głównym motywem poruszanym przez Idę jest przepracowywanie traumy i żałoby po Zagładzie Żydów na ziemiach polskich podczas II wojny światowej. Ida była pierwszym polskim filmem Pawlikowskiego, dotąd aktywnego głównie jako reżyser filmów anglojęzycznych. Nakręcony z użyciem czerni i bieli film nawiązuje między innymi do estetyki filmów modernistycznych z lat 60. XX wieku. W role Idy i Wandy wcieliły się odpowiednio Agata Trzebuchowska i Agata Kulesza. Zdjęcia do Idy nakręcili Łukasz Żal oraz Ryszard Lenczewski. Dzieło Pawlikowskiego doczekało się – jako pierwszy pełnometrażowy polski film w historii – Oscara za najlepszy film nieanglojęzyczny. Spośród innych prestiżowych wyróżnień Ida zdobyła także sześć Europejskich Nagród Filmowych oraz nagrodę FIPRESCI na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Toronto. Czytaj więcej…

2020-08-07

Wyścig Tatrzański 1927 – samochodowo-motocyklowy wyścig górski zorganizowany w Polsce 14 sierpnia 1927 roku na trasie długości 7,5 km między Łysą Polaną a Morskim Okiem; pierwszy z serii Wyścigów Tatrzańskich i pierwszy polski wyścig górski. Pomysłodawcą i organizatorem wyścigu oraz twórcą regulaminu był Krakowski Klub Automobilowy. Do udziału dopuszczono samochody turystyczne, wyścigowe i motocykle, podzielone na kategorie pod względem pojemności silnika. Samochody turystyczne musiały być „normalnego typu katalogowego” i posiadać m.in. sztywne błotniki, dach – „budę z materiału nieprzemakalnego” i szybę przednią. Obsada musiała odpowiadać liczbie miejsc w samochodzie, względnie nieobsadzone miejsca miały być wypełnione balastem. W przypadku samochodów określony był minimalny czas jazdy Zgłosiło się około 50 zawodników, lecz nie wszyscy wzięli udział w wyścigu. Ostatecznie, sklasyfikowano 19 samochodów i 11 motocykli, w klasyfikacji ogólnej zwyciężył Henryk Liefeldt na samochodzie wyścigowym Austro-Daimler. Czytaj więcej…

2020-08-08

Plymouth Concord – samochód osobowy klasy wyższej średniej produkowany pod amerykańską marką Plymouth w latach 1950–1952. Stanowił najtańszy model gamy samochodów Plymouth w tym okresie. Dostępny jako 2-drzwiowe coupé, 2-drzwiowy sedan oraz kombi. Do napędu używano benzynowego silnika R6 o pojemności 3,6 litra, a napęd przenoszony był na oś tylną. Konstrukcja samochodu nie była całkiem nowa, lecz wywodziła się z modeli z 1949 roku. Zmiany stylistyczne w stosunku do poprzedniego modelu były niewielkie i głównie dotyczyły przedniej części, w której obniżono i spłaszczono wystającą maskę, ze złagodzonymi przejściami z błotnikami. Całe nadwozie było o 3,5 cm niższe. Łącznie przez dwa lata produkcji powstało 139 914 egzemplarzy Concorda, a największą popularnością cieszyła się odmiana kombi. Na kolejny 1953 rok modelowy, wraz z opracowaniem nowej konstrukcji samochodu, Plymouth zrezygnował z modelu Concord, włączając trzymiejscowe coupe i kombi Suburban do gamy modelu Cambridge, a kombi Savoy do gamy wyższego modelu Cranbrook. Czytaj więcej…

2020-08-09

Karol Kossok (ur. 28 stycznia 1907 w Katowicach, zm. 11 marca 1946 w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec) – polski piłkarz występujący na pozycji napastnika, reprezentant Polski w latach 1928–1932, trener piłkarski, żołnierz Wehrmachtu w okresie II wojny światowej. Karierę piłkarską rozpoczynał w 1921 roku w juniorach 1. FC Katowice. Po dwóch latach został przeniesiony do zespołu seniorów, w którym występował do 1928 roku. W tym czasie Kossok zdobył z drużyną wicemistrzostwo Polski w sezonie 1927. W 1929 roku został zawodnikiem Cracovii, którą reprezentował przez okres dwóch lat. W sezonie 1930 zdobył z „Pasami” tytuł mistrza Polski, zaś z dwudziestoma czterema bramkami został najlepszym strzelcem zespołu. Miał się wówczas spodziewać ze strony klubu „stosownej gratyfikacji”, jednak oczekiwania zakończyły się fiaskiem i odejściem do Pogoni Lwów. Kossok opuścił drużynę po roku, gdyż żądał wyższego honorarium niż był w stanie zaoferować mu klub. Chciał wrócić do Cracovii, jednak Pogoń nie wyraziła zgody na jego zwolnienie. Wobec braku aprobaty, musiał odbyć roczną karencję obejmującą zakaz gry w meczach o punkty i wrócił do „Pasów” w 1933 roku. W 1937 roku prowadził reprezentację Polski w zastępstwie Józefa Kałuży. W latach 1938–1939 był trenerem Polonii Warszawa. Czytaj więcej…

2020-08-10

Agnieszka Holland (ur. 28 listopada 1948 w Warszawie) – polska reżyserka filmowa i teatralna, scenarzystka filmowa i aktorka, reprezentantka nurtu zwanego kinem moralnego niepokoju, dama Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski. W latach 1966–1971 studiowała na Wydziale Filmowym i Telewizyjnym Akademii Sztuk Scenicznych w Pradze, biorąc w międzyczasie udział w wydarzeniach Praskiej Wiosny. Po raz pierwszy uznanie ze strony krytyków zagranicznych zdobyła kameralnym dramatem Aktorzy prowincjonalni, a swoją renomę w Polsce ugruntowała nagrodzonym na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych filmem historycznym Gorączka. W 1981 roku wyemigrowała do Francji, gdzie pozostała po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego. Realizując filmy we Francji i Niemczech, a potem głównie w Stanach Zjednoczonych, Holland zasłynęła filmami, takimi jak Gorzkie żniwa czy Europa, Europa. Oba filmy otrzymały nominację do Oscara dla filmu nieanglojęzycznego. Od 2007 roku ponownie realizuje filmy w Polsce. W swej twórczości Holland skupia się na jednostkowych doświadczeniach osób znajdujących się na uboczu politycznych wydarzeń. Czytaj więcej…

2020-08-11

Cafe Gallery Zakopianka – kawiarnia znajdująca się w Krakowie przy ulicy św. Marka 34a, od strony Plant, w klasycystycznym budynku z lat 20. lub 30. XIX wieku, wzniesionym niedługo po założeniu Plant. Uznawana jest za najstarszą kawiarnię plantacyjną, działającą z przerwami od drugiej połowy lat 20. lub 30. XIX wieku. Sam budynek zalicza się do najbardziej udanych obiektów stylu neoklasycystycznego, jakie powstały w Krakowie w I połowie XIX stulecia. W jego pobliżu znajduje się także altana koncertowa, przeznaczona pierwotnie dla występów orkiestr orkiestr wojskowych, z których szczególną popularnością cieszyła się orkiestra 13. pułku piechoty, oraz występy chórów. Obiekt mocno krytykował Franciszek Klein ze względów estetycznych i konstrukcyjnych, twierdząc, iż nie pasuje do Plant. W późniejszych latach został rozebrany, a zrekonstruowano go w ramach renowacji Plant, prowadzonych od końca lat 80. XX wieku. Czytaj więcej…

2020-08-12

Wyzwolenie KL Warschau – uwieńczony powodzeniem szturm na niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny KL Warschau (popularnie zwany „Gęsiówką”) przeprowadzony przez harcerski batalion Armii Krajowej „Zośka” 5 sierpnia 1944 roku, w piątym dniu powstania warszawskiego. Celem polskiego ataku było uwolnienie więźniów oraz wywalczenie połączenia między Wolą a Starym Miastem. Silną niemiecką obronę udało się przełamać dzięki wykorzystaniu zdobycznego czołgu Panzerkampfwagen V Panther. Za cenę niewielkich strat własnych żołnierze AK zdobyli „Gęsiówkę” i wyzwolili 348 Żydów, z których większość dołączyła do powstania. W Dzienniku bojowym Zgrupowania „Radosław” znajduje się informacja, że w czasie ataku zabito ośmiu esesmanów. W ręce żołnierzy AK wpadła znaczna ilość broni i amunicji. W zdobytym obozie zorganizowano powstańczą kuchnię polową. Zdobycie KL Warschau zamknęło okres polskiej inicjatywy w powstaniu warszawskim. Umożliwiło też Zgrupowaniu „Radosław” nawiązanie bezpośredniego połączenia ze Starym Miastem poprzez ruiny getta. W 1994 roku na ścianie budynku przy ul. Mordechaja Anielewicza 34 odsłonięto tablice upamiętniające wyzwolenie KL Warschau. Czytaj więcej…

2020-08-13

Ida – dramat filmowy z 2013 roku w reżyserii Pawła Pawlikowskiego, zrealizowany w koprodukcji polsko-duńskiej na podstawie scenariusza Pawlikowskiego oraz Rebeki Lenkiewicz. Film, którego akcja rozgrywa się w Polsce w 1962 roku, ukazuje losy postulantki w katolickim zakonie, która od swojej ciotki Wandy dowiaduje się, że jest Żydówką o imieniu Ida. Obie kobiety wyruszają w podróż, która służy odkryciu mrocznej tajemnicy ciążącej na ich życiu. Głównym motywem poruszanym przez Idę jest przepracowywanie traumy i żałoby po Zagładzie Żydów na ziemiach polskich podczas II wojny światowej. Ida była pierwszym polskim filmem Pawlikowskiego, dotąd aktywnego głównie jako reżyser filmów anglojęzycznych. Nakręcony z użyciem czerni i bieli film nawiązuje między innymi do estetyki filmów modernistycznych z lat 60. XX wieku. W role Idy i Wandy wcieliły się odpowiednio Agata Trzebuchowska i Agata Kulesza. Zdjęcia do Idy nakręcili Łukasz Żal oraz Ryszard Lenczewski. Dzieło Pawlikowskiego doczekało się – jako pierwszy pełnometrażowy polski film w historii – Oscara za najlepszy film nieanglojęzyczny. Spośród innych prestiżowych wyróżnień Ida zdobyła także sześć Europejskich Nagród Filmowych oraz nagrodę FIPRESCI na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Toronto. Czytaj więcej…

2020-08-14

Wyścig Tatrzański 1927 – samochodowo-motocyklowy wyścig górski zorganizowany w Polsce 14 sierpnia 1927 roku na trasie długości 7,5 km między Łysą Polaną a Morskim Okiem; pierwszy z serii Wyścigów Tatrzańskich i pierwszy polski wyścig górski. Pomysłodawcą i organizatorem wyścigu oraz twórcą regulaminu był Krakowski Klub Automobilowy. Do udziału dopuszczono samochody turystyczne, wyścigowe i motocykle, podzielone na kategorie pod względem pojemności silnika. Samochody turystyczne musiały być „normalnego typu katalogowego” i posiadać m.in. sztywne błotniki, dach – „budę z materiału nieprzemakalnego” i szybę przednią. Obsada musiała odpowiadać liczbie miejsc w samochodzie, względnie nieobsadzone miejsca miały być wypełnione balastem. W przypadku samochodów określony był minimalny czas jazdy Zgłosiło się około 50 zawodników, lecz nie wszyscy wzięli udział w wyścigu. Ostatecznie, sklasyfikowano 19 samochodów i 11 motocykli, w klasyfikacji ogólnej zwyciężył Henryk Liefeldt na samochodzie wyścigowym Austro-Daimler. Czytaj więcej…

2020-08-15

Plymouth Concord – samochód osobowy klasy wyższej średniej produkowany pod amerykańską marką Plymouth w latach 1950–1952. Stanowił najtańszy model gamy samochodów Plymouth w tym okresie. Dostępny jako 2-drzwiowe coupé, 2-drzwiowy sedan oraz kombi. Do napędu używano benzynowego silnika R6 o pojemności 3,6 litra, a napęd przenoszony był na oś tylną. Konstrukcja samochodu nie była całkiem nowa, lecz wywodziła się z modeli z 1949 roku. Zmiany stylistyczne w stosunku do poprzedniego modelu były niewielkie i głównie dotyczyły przedniej części, w której obniżono i spłaszczono wystającą maskę, ze złagodzonymi przejściami z błotnikami. Całe nadwozie było o 3,5 cm niższe. Łącznie przez dwa lata produkcji powstało 139 914 egzemplarzy Concorda, a największą popularnością cieszyła się odmiana kombi. Na kolejny 1953 rok modelowy, wraz z opracowaniem nowej konstrukcji samochodu, Plymouth zrezygnował z modelu Concord, włączając trzymiejscowe coupe i kombi Suburban do gamy modelu Cambridge, a kombi Savoy do gamy wyższego modelu Cranbrook. Czytaj więcej…

2020-08-16

Karol Kossok (ur. 28 stycznia 1907 w Katowicach, zm. 11 marca 1946 w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec) – polski piłkarz występujący na pozycji napastnika, reprezentant Polski w latach 1928–1932, trener piłkarski, żołnierz Wehrmachtu w okresie II wojny światowej. Karierę piłkarską rozpoczynał w 1921 roku w juniorach 1. FC Katowice. Po dwóch latach został przeniesiony do zespołu seniorów, w którym występował do 1928 roku. W tym czasie Kossok zdobył z drużyną wicemistrzostwo Polski w sezonie 1927. W 1929 roku został zawodnikiem Cracovii, którą reprezentował przez okres dwóch lat. W sezonie 1930 zdobył z „Pasami” tytuł mistrza Polski, zaś z dwudziestoma czterema bramkami został najlepszym strzelcem zespołu. Miał się wówczas spodziewać ze strony klubu „stosownej gratyfikacji”, jednak oczekiwania zakończyły się fiaskiem i odejściem do Pogoni Lwów. Kossok opuścił drużynę po roku, gdyż żądał wyższego honorarium niż był w stanie zaoferować mu klub. Chciał wrócić do Cracovii, jednak Pogoń nie wyraziła zgody na jego zwolnienie. Wobec braku aprobaty, musiał odbyć roczną karencję obejmującą zakaz gry w meczach o punkty i wrócił do „Pasów” w 1933 roku. W 1937 roku prowadził reprezentację Polski w zastępstwie Józefa Kałuży. W latach 1938–1939 był trenerem Polonii Warszawa. Czytaj więcej…

2020-08-17

Ida – dramat filmowy z 2013 roku w reżyserii Pawła Pawlikowskiego, zrealizowany w koprodukcji polsko-duńskiej na podstawie scenariusza Pawlikowskiego oraz Rebeki Lenkiewicz. Film, którego akcja rozgrywa się w Polsce w 1962 roku, ukazuje losy postulantki w katolickim zakonie, która od swojej ciotki Wandy dowiaduje się, że jest Żydówką o imieniu Ida. Obie kobiety wyruszają w podróż, która służy odkryciu mrocznej tajemnicy ciążącej na ich życiu. Głównym motywem poruszanym przez Idę jest przepracowywanie traumy i żałoby po Zagładzie Żydów na ziemiach polskich podczas II wojny światowej. Ida była pierwszym polskim filmem Pawlikowskiego, dotąd aktywnego głównie jako reżyser filmów anglojęzycznych. Nakręcony z użyciem czerni i bieli film nawiązuje między innymi do estetyki filmów modernistycznych z lat 60. XX wieku. W role Idy i Wandy wcieliły się odpowiednio Agata Trzebuchowska i Agata Kulesza. Zdjęcia do Idy nakręcili Łukasz Żal oraz Ryszard Lenczewski. Dzieło Pawlikowskiego doczekało się – jako pierwszy pełnometrażowy polski film w historii – Oscara za najlepszy film nieanglojęzyczny. Spośród innych prestiżowych wyróżnień Ida zdobyła także sześć Europejskich Nagród Filmowych oraz nagrodę FIPRESCI na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Toronto. Czytaj więcej…

2020-08-18

Cafe Gallery Zakopianka – kawiarnia znajdująca się w Krakowie przy ulicy św. Marka 34a, od strony Plant, w klasycystycznym budynku z lat 20. lub 30. XIX wieku, wzniesionym niedługo po założeniu Plant. Uznawana jest za najstarszą kawiarnię plantacyjną, działającą z przerwami od drugiej połowy lat 20. lub 30. XIX wieku. Sam budynek zalicza się do najbardziej udanych obiektów stylu neoklasycystycznego, jakie powstały w Krakowie w I połowie XIX stulecia. W jego pobliżu znajduje się także altana koncertowa, przeznaczona pierwotnie dla występów orkiestr orkiestr wojskowych, z których szczególną popularnością cieszyła się orkiestra 13. pułku piechoty, oraz występy chórów. Obiekt mocno krytykował Franciszek Klein ze względów estetycznych i konstrukcyjnych, twierdząc, iż nie pasuje do Plant. W późniejszych latach został rozebrany, a zrekonstruowano go w ramach renowacji Plant, prowadzonych od końca lat 80. XX wieku. Czytaj więcej…

2020-08-19

Wyzwolenie KL Warschau – uwieńczony powodzeniem szturm na niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny KL Warschau (popularnie zwany „Gęsiówką”) przeprowadzony przez harcerski batalion Armii Krajowej „Zośka” 5 sierpnia 1944 roku, w piątym dniu powstania warszawskiego. Celem polskiego ataku było uwolnienie więźniów oraz wywalczenie połączenia między Wolą a Starym Miastem. Silną niemiecką obronę udało się przełamać dzięki wykorzystaniu zdobycznego czołgu Panzerkampfwagen V Panther. Za cenę niewielkich strat własnych żołnierze AK zdobyli „Gęsiówkę” i wyzwolili 348 Żydów, z których większość dołączyła do powstania. W Dzienniku bojowym Zgrupowania „Radosław” znajduje się informacja, że w czasie ataku zabito ośmiu esesmanów. W ręce żołnierzy AK wpadła znaczna ilość broni i amunicji. W zdobytym obozie zorganizowano powstańczą kuchnię polową. Zdobycie KL Warschau zamknęło okres polskiej inicjatywy w powstaniu warszawskim. Umożliwiło też Zgrupowaniu „Radosław” nawiązanie bezpośredniego połączenia ze Starym Miastem poprzez ruiny getta. W 1994 roku na ścianie budynku przy ul. Mordechaja Anielewicza 34 odsłonięto tablice upamiętniające wyzwolenie KL Warschau. Czytaj więcej…

2020-08-20

Ida – dramat filmowy z 2013 roku w reżyserii Pawła Pawlikowskiego, zrealizowany w koprodukcji polsko-duńskiej na podstawie scenariusza Pawlikowskiego oraz Rebeki Lenkiewicz. Film, którego akcja rozgrywa się w Polsce w 1962 roku, ukazuje losy postulantki w katolickim zakonie, która od swojej ciotki Wandy dowiaduje się, że jest Żydówką o imieniu Ida. Obie kobiety wyruszają w podróż, która służy odkryciu mrocznej tajemnicy ciążącej na ich życiu. Głównym motywem poruszanym przez Idę jest przepracowywanie traumy i żałoby po Zagładzie Żydów na ziemiach polskich podczas II wojny światowej. Ida była pierwszym polskim filmem Pawlikowskiego, dotąd aktywnego głównie jako reżyser filmów anglojęzycznych. Nakręcony z użyciem czerni i bieli film nawiązuje między innymi do estetyki filmów modernistycznych z lat 60. XX wieku. W role Idy i Wandy wcieliły się odpowiednio Agata Trzebuchowska i Agata Kulesza. Zdjęcia do Idy nakręcili Łukasz Żal oraz Ryszard Lenczewski. Dzieło Pawlikowskiego doczekało się – jako pierwszy pełnometrażowy polski film w historii – Oscara za najlepszy film nieanglojęzyczny. Spośród innych prestiżowych wyróżnień Ida zdobyła także sześć Europejskich Nagród Filmowych oraz nagrodę FIPRESCI na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Toronto. Czytaj więcej…

2020-08-21

Wyścig Tatrzański 1927 – samochodowo-motocyklowy wyścig górski zorganizowany w Polsce 14 sierpnia 1927 roku na trasie długości 7,5 km między Łysą Polaną a Morskim Okiem; pierwszy z serii Wyścigów Tatrzańskich i pierwszy polski wyścig górski. Pomysłodawcą i organizatorem wyścigu oraz twórcą regulaminu był Krakowski Klub Automobilowy. Do udziału dopuszczono samochody turystyczne, wyścigowe i motocykle, podzielone na kategorie pod względem pojemności silnika. Samochody turystyczne musiały być „normalnego typu katalogowego” i posiadać m.in. sztywne błotniki, dach – „budę z materiału nieprzemakalnego” i szybę przednią. Obsada musiała odpowiadać liczbie miejsc w samochodzie, względnie nieobsadzone miejsca miały być wypełnione balastem. W przypadku samochodów określony był minimalny czas jazdy Zgłosiło się około 50 zawodników, lecz nie wszyscy wzięli udział w wyścigu. Ostatecznie, sklasyfikowano 19 samochodów i 11 motocykli, w klasyfikacji ogólnej zwyciężył Henryk Liefeldt na samochodzie wyścigowym Austro-Daimler. Czytaj więcej…

2020-08-22

Plymouth Concord – samochód osobowy klasy wyższej średniej produkowany pod amerykańską marką Plymouth w latach 1950–1952. Stanowił najtańszy model gamy samochodów Plymouth w tym okresie. Dostępny jako 2-drzwiowe coupé, 2-drzwiowy sedan oraz kombi. Do napędu używano benzynowego silnika R6 o pojemności 3,6 litra, a napęd przenoszony był na oś tylną. Konstrukcja samochodu nie była całkiem nowa, lecz wywodziła się z modeli z 1949 roku. Zmiany stylistyczne w stosunku do poprzedniego modelu były niewielkie i głównie dotyczyły przedniej części, w której obniżono i spłaszczono wystającą maskę, ze złagodzonymi przejściami z błotnikami. Całe nadwozie było o 3,5 cm niższe. Łącznie przez dwa lata produkcji powstało 139 914 egzemplarzy Concorda, a największą popularnością cieszyła się odmiana kombi. Na kolejny 1953 rok modelowy, wraz z opracowaniem nowej konstrukcji samochodu, Plymouth zrezygnował z modelu Concord, włączając trzymiejscowe coupe i kombi Suburban do gamy modelu Cambridge, a kombi Savoy do gamy wyższego modelu Cranbrook. Czytaj więcej…

2020-08-23

Karol Kossok (ur. 28 stycznia 1907 w Katowicach, zm. 11 marca 1946 w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec) – polski piłkarz występujący na pozycji napastnika, reprezentant Polski w latach 1928–1932, trener piłkarski, żołnierz Wehrmachtu w okresie II wojny światowej. Karierę piłkarską rozpoczynał w 1921 roku w juniorach 1. FC Katowice. Po dwóch latach został przeniesiony do zespołu seniorów, w którym występował do 1928 roku. W tym czasie Kossok zdobył z drużyną wicemistrzostwo Polski w sezonie 1927. W 1929 roku został zawodnikiem Cracovii, którą reprezentował przez okres dwóch lat. W sezonie 1930 zdobył z „Pasami” tytuł mistrza Polski, zaś z dwudziestoma czterema bramkami został najlepszym strzelcem zespołu. Miał się wówczas spodziewać ze strony klubu „stosownej gratyfikacji”, jednak oczekiwania zakończyły się fiaskiem i odejściem do Pogoni Lwów. Kossok opuścił drużynę po roku, gdyż żądał wyższego honorarium niż był w stanie zaoferować mu klub. Chciał wrócić do Cracovii, jednak Pogoń nie wyraziła zgody na jego zwolnienie. Wobec braku aprobaty, musiał odbyć roczną karencję obejmującą zakaz gry w meczach o punkty i wrócił do „Pasów” w 1933 roku. W 1937 roku prowadził reprezentację Polski w zastępstwie Józefa Kałuży. W latach 1938–1939 był trenerem Polonii Warszawa. Czytaj więcej…

2020-08-24

Związek Południowej Afryki na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1912 – reprezentacja Związku Południowej Afryki na V Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Sztokholmie liczyła 21 sportowców, wyłącznie mężczyzn. Reprezentacja ta miała przedstawicieli w sześciu spośród szesnastu rozgrywanych dyscyplin. Najmłodszym reprezentantem kraju był 18-letni tenisista Lionel Tapscott, a najstarszym 53-letni strzelec George Whelan. Południowoafrykańczycy zdobyli na tych igrzyskach sześć medali – cztery złote i dwa srebrne. Start reprezentacji Związku Afryki Południowej na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1912 był jej trzecim oficjalnym występem. W 1904 roku podczas III Letnich Igrzysk Olimpijskich w Saint Louis kraj startował pod nazwą Kolonia Przylądkowa, zaś cztery lata później w Londynie jako Afryka Południowa. Podczas startu w Sztokholmie najlepszy wynik osiągnął tenisista Charles Winslow, który zdobył dwa złote medale w zawodach na korcie otwartym – jeden w grze singlowej, drugi zaś w grze deblowej w parze z Haroldem Kitsonem. Czytaj więcej…

2020-08-25

Henryk Hiż (ur. 8 października 1917 w Piotrogrodzie, zm. 19 grudnia 2006 w Cape May Point) – polski filozof analityczny, lingwista, filozof języka, logik, matematyk i etyk, przez większą część życia aktywny w Stanach Zjednoczonych, jeden z najmłodszych przedstawicieli szkoły lwowsko-warszawskiej. Opublikował około stu artykułów w recenzowanych czasopismach naukowych. Początkowo w swoich badaniach interesował się semantyką, logiką formalną oraz metodologią nauk, pozostając pod dużym wpływem szkoły lwowsko-warszawskiej. Od końca lat 50. zajmował się głównie zagadnieniami językoznawstwa w odniesieniu do logiki i filozofii. Określał się jako naturalista i behawiorysta lingwistyczny, przyjmując, że przedmiotem pracy lingwisty są przede wszystkim zachowania językowe. W kwestiach etycznych określał się jako „negatywny utylitarysta”. Był pacyfistą i twardym krytykiem wszelkich przejawów rasizmu. Jako radykalny ateista uważał, że wiara religijna jest przejawem irracjonalizmu. Czytaj więcej…

2020-08-26

Klarnetnik blady – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny drozdowatych, podrodziny klarnetników. Środowiskiem życia klarnetników bladych były górskie lasy deszczowe z niskimi drzewami porośniętymi przez epifity, paprociami drzewiastymi oraz rozwiniętym podszytem. Ptak występował na trzech spośród hawajskich wysp; podgatunki z Oʻahu i Lānaʻi wymarły, trzeci o niejasnym statusie podawany był z Molokaʻi. Gatunek jest klasyfikowany jako krytycznie zagrożony wyginięciem, prawdopodobnie wymarły. Ostatnia pewna obserwacja miała miejsce w 1980 roku. Gatunku nie uznano za wymarły ze względu na miejsce ostatniej obserwacji, bowiem jest nim bardzo trudno dostępny płaskowyż i nie prowadzono w ostatnich latach badań terenowych na jego obszarze. Czytaj więcej…

2020-08-27

SM UC-11 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, jedenasty w kolejności okręt podwodny typu UC I. Zwodowany 11 kwietnia 1915 roku w stoczni AG Weser w Bremie, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine 23 kwietnia 1915 roku. W czasie służby operacyjnej SM UC-11 odbył 83 patrole bojowe, podczas których postawił zagrody minowe, na których zatonęło 25 statków o łącznej pojemności 33 198 BRT i dwa okręty o łącznej wyporności 510 ton, zaś jeden statek o pojemności 378 BRT oraz dwa okręty o łącznej wyporności 5084 ton zostały uszkodzone. SM UC-11 został zatopiony 26 czerwca 1918 roku, po wejściu na minę w okolicy Harwich. Z załogi liczącej 19 ludzi ocalał jedynie dowódca - por. mar. Kurt Utke, który po otwarciu włazu w bąblu powietrza dostał się na powierzchnię i następnie został uratowany. Czytaj więcej…

2020-08-28

Kodeks 0115 – grecki kodeks uncjalny Nowego Testamentu na pergaminie, paleograficznie datowany na IX lub X wiek. Dawniej datowano go na VIII wiek. Rękopis przystosowany został do czytań liturgicznych. Do naszych czasów zachowały się dwie karty kodeksu o rozmiarach 25 na 18 cm, z tekstem Ewangelii Łukasza. Tekst pisany jest dwoma kolumnami na stronę, 23 linijki w kolumnie. Obie karty dołączone zostały do kodeksu Regius 314 liczącego 190 kart. Kodeks 0115 stanowiony jest przez karty 179 i 180 z tego rękopisu. Rękopis odkrył Johann Martin Augustin Scholz, który podczas przeglądania kodeksu Regius 314, znalazł na jego końcu dwie karty Ewangelii Łukasza, które miały inne pochodzenie niż pozostała część Regius 314. Sporządził pierwszy opis fragmentu, który opublikował w 1823 roku. Rękopis jest wykorzystywany w krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. Rękopis przechowywany jest we Francuskiej Bibliotece Narodowej w Paryżu. Czytaj więcej…

2020-08-29

Kwintus Fabiusz Piktor (ur. I połowa III w. p.n.e., zm. koniec III/początek II w. p.n.e.) – pierwszy znany historyk rzymski. Jego spisana po grecku historia Rzymu powstała w trakcie II wojny punickiej lub tuż po jej zakończeniu. Była kierowana do odbiorców ze świata hellenistycznego, którym miała przedstawić w dobrym świetle dzieje Miasta Wilczycy oraz rzymski punkt widzenia na konflikt z Kartaginą. Dzieło to nie zachowało się w całości, pozostały z niego niewielkie fragmenty. Było jednak cenione w starożytności i wykorzystywane przez późniejszych dziejopisów m.in. Polibiusza, Dionizjosa z Halikarnasu oraz Tytusa Liwiusza. Fabiusz Piktor powszechnie uznawany jest za pierwszego historyka w starożytnym Rzymie, który zapoczątkował rozwój tamtejszej historiografii, stając się prekursorem annalistyki rzymskiej. Badacze starożytności zaliczają go do tzw. annalistów starszych. Czytaj więcej…

2020-08-30

Hualianceratops – wymarły rodzaj dinozaura rogatego z rodziny Chaoyangsauridae. Jego pozostałości datowane na oksford znaleziono w Chinach w regionie autonomicznym Sinciang. Spośród szkieletu najlepiej poznano czaszkę o bogatej ornamentacji. Znaleziska dokonano w 2002 roku, a opis nowego taksonu opublikowano w 2015 roku. Odkrycie nowego taksonu stało się powodem do zmian w systematyce czaojangzaurów. Autorzy opisu Hualianceratops zaliczają stworzony przez siebie rodzaj do bazalnych dinozaurów rogatych oraz opisują go w kontekście filogenezy grupy ceratopsów, widząc ją w nieco inny sposób, niż to było przedstawiane we wcześniejszych pracach. Kreatorzy Hualianceratops swój nowy pogląd opierają na przeprowadzonej analizie filogenetycznej, w której uwzględnili 210 cech i 27 taksonów ceratopsów, jak również kilka grup zewnętrznych. Czytaj więcej…

2020-08-31

Związek Południowej Afryki na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1912 – reprezentacja Związku Południowej Afryki na V Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Sztokholmie liczyła 21 sportowców, wyłącznie mężczyzn. Reprezentacja ta miała przedstawicieli w sześciu spośród szesnastu rozgrywanych dyscyplin. Najmłodszym reprezentantem kraju był 18-letni tenisista Lionel Tapscott, a najstarszym 53-letni strzelec George Whelan. Południowoafrykańczycy zdobyli na tych igrzyskach sześć medali – cztery złote i dwa srebrne. Start reprezentacji Związku Afryki Południowej na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1912 był jej trzecim oficjalnym występem. W 1904 roku podczas III Letnich Igrzysk Olimpijskich w Saint Louis kraj startował pod nazwą Kolonia Przylądkowa, zaś cztery lata później w Londynie jako Afryka Południowa. Podczas startu w Sztokholmie najlepszy wynik osiągnął tenisista Charles Winslow, który zdobył dwa złote medale w zawodach na korcie otwartym – jeden w grze singlowej, drugi zaś w grze deblowej w parze z Haroldem Kitsonem. Czytaj więcej…