Zygmunt Zieliński (generał broni)

Zygmunt Zieliński

Zygmunt Zieliński w stroju Legionów, ok. 1915
generał broni
Data i miejsce urodzenia	1 sierpnia 1858 Rzeszotary
Data i miejsce śmierci	11 kwietnia 1925 Kraków
Przebieg służby
Lata służby	1878-1922
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	2 Pułk Piechoty Legionów Grupa Polskich Legionów III Brygada Legionów Polskich Polski Korpus Posiłkowy 3 Armia Okręg Generalny „Pomorze” Okręg Korpusu Nr VIII
Stanowiska	dowódca pułku piechoty komendant grupy dowódca brygady piechoty dowódca korpusu dowódca armii dowódca okręgu wojskowego
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa: bitwa pod Kirlibabą, wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia

Grobowiec rodzinny gen. Zygmunta Zielińskiego na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Tablica na kamienicy przy ul. Garncarskiej 4 w Krakowie, upamiętniająca zamieszkiwanie owej kamienicy przez gen. Zygmunta Zielińskiego

Zygmunt Zieliński (ur. 1 sierpnia 1858 w Rzeszotarach, zm. 11 kwietnia 1925 w Krakowie) – generał broni Wojska Polskiego.

Życiorys

Służba w c.i k. armii i Legionach Polskich

Urodził się w Rzeszotarach. Dzieciństwo i wczesną młodość spędził w miejscowości Michalczowa k. Nowego Sącza. Następnie uczęszczał do I Gimnazjum w Nowym Sączu. W październiku 1875 odbył przeszkolenie rekruckie w 20 Pułku Piechoty w Krakowie, po którym rozpoczął naukę w Korpusie Kadetów w Wiedniu. 18 sierpnia 1878 zakończył naukę i rozpoczął służbę w c.k. Armii. Służył w następujących oddziałach piechoty:

• 20 pułku piechoty (12 Dywizja Piechoty, I Korpus) w Krakowie,
• 28 pułku piechoty (3 Dywizja Piechoty, XIV Korpus) w Innsbrucku, w latach 1891–1892 na stanowisku dowódcy kompanii,
• 98 pułku piechoty (10 Dywizja Piechoty, IX Korpus) w Josephstadt,

Następnie mianowany został dowódcą I batalionu w Bielsku (Bielitz) 13 pułku piechoty (5 Dywizja Piechoty, I Korpus) w Opawie (Troppau). 1 listopada 1910 został dowódcą tego pułku. 1 lipca 1911 przeszedł na emeryturę w randze pułkownika.

6 sierpnia 1914 w Krakowie, po wybuchu I wojny światowej zgłosił się na ochotnika do Legionów Polskich i wraz z druhem Władysławem Turskim przystąpił do mobilizacji krakowskiego „Sokoła”. Został organizatorem i pierwszym dowódcą 2 pułku piechoty. 2 stycznia 1916 roku w Kozienicach objął stanowisko komendanta c. i k. Komendy Grupy Polskich Legionów. Od 24 grudnia 1916 roku dowodził III Brygadą Legionów Polskich. Od 25 kwietnia 1917 do 19 lutego 1918 dowodził Polskim Korpusem Posiłkowym. Po zawarciu pokoju brzeskiego został przez władze austriackie internowany w obozach w Chust i Marmarosz Sziget.

Służba w Wojsku Polskim

8 listopada 1918 roku przyjęty został do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem posiadanego stopnia generała majora. Wziął udział w wojnie polsko-ukraińskiej w obronie Lwowa i Przemyśla. W czasie wojny polsko-bolszewickiej był dowódcą 3 Armii. Po zakończeniu walk został dowódcą Okręgu Generalnego „Pomorze” w Toruniu, a po reorganizacji struktur dowodzenia dowódcą Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu.

Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz Józef Piłsudski decyzją z 12 lutego 1922 zezwolił mu na przyjęcie i noszenie Krzyża Komandorskiego Orderu Legii Honorowej.

Józef Piłsudski dekretem z dnia 22 września 1922 roku przeniósł go na własną prośbę z dniem 1 stycznia 1923 roku w stan spoczynku z prawem noszenia munduru i w uznaniu zasług nadał mu stopień generała broni.

Zmarł w 11 kwietnia 1925 roku. 14 kwietnia tego roku pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, kwatera 67.

Rodzina

Był synem Pawła Arystomena, powstańca 1863 i Józefy z Klewskich. Żonaty z Józefą Onitsch (ur. 29 grudnia 1870 w Tarnowie, zm. 1 marca 1958 w Krakowie), córką Władysława Ludwika Józefa Kalasantego Onitsch (ur. 25 sierpnia 1837 w Tarnowie, zm. 25 lipca 1900 w Tarnowie) i Walerii Antoniny Katarzyny Jaxa-Rożen (ur. 5 kwietnia 1839 w m. Brzeziny-Tropie, zm. 30 stycznia 1919 w Krakowie). Waleria była jedną z trzech córek Bolesława Augusta Hilarego Jaxa-Rożna.

Zygmunt i Józefa mieli troje dzieci: Józefa (ur. 24 stycznia 1898, zm. 15 września 1898) i Jana (ur. 1893) oraz córkę Władysławę (1900–1990).

Awanse

• chorąży (Fähnrich) – 18 sierpnia 1878
• podporucznik (Leutnant) – 1 listopada 1878
• porucznik (Oberleutnant) – 1 listopada 1883
• kapitan (Hauptmann) – 1 listopada 1890
• major (Major) – 1 listopada 1902
• podpułkownik (Oberstleutnant) – 1 listopada 1907
• pułkownik (Oberst) – 1 września 1910
• generał major (Generalmajor) – 1 listopada 1917
• generał porucznik – 1920
• generał broni – 22 września 1922 z dniem 1 stycznia 1923

Ordery i odznaczenia

• Order Orła Białego (1921)
• Krzyż Komandorski Orderu Virtuti Militari (1922)
• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (nr 60)
• Krzyż Niepodległości
• Krzyż Walecznych – czterokrotnie (po raz pierwszy 1921)
• Medal Niepodległości
• Komandor Legii Honorowej (Francja, zezwolenie Naczelnika Państwa w 1922)
• Krzyż Rycerski Orderu Leopolda z dekoracją wojenną i mieczami - 26 czerwca 1917 roku „w uznaniu dzielnego i skutecznego zachowania się przed nieprzyjacielem”
• Krzyż Zasługi Wojskowej (Austria)
• brązowy Signum Laudis Medal Zasługi Wojskowej na czerwonej wstędze
• Odznaka za Służbę Wojskową
• Krzyż Jubileuszowy Wojskowy (Austro-Węgry)

Upamiętnienie

30 kwietnia 1995 na krużgankach Kaplicy Loretańskiej oo. Kapucynów w Krakowie odsłonięto popiersie generała.

18 października 2007 na ścianie frontowej kamienicy przy ul. Garncarskiej 4 w Krakowie, gdzie mieszkał gen. Zygmunt Zieliński, odsłonięto tablicę pamiątkową. W 2014 roku imię Zygmunta Zielińskiemu nadano znajdującemu się nieopodal skwerowi u zbiegu ulic Piłsudskiego, Garncarskiej i Wenecja.

10 listopada 2013 roku w rodzinnych Rzeszotarach odsłonięto tablicę jego pamięci, oraz pamięci bohaterów Powstania Styczniowego Pawła Arystomena Zielińskiego i kuzynów Żelechowskich.

Bibliografia

• Tadeusz Kryska-Karski i Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i poprawione, s. 27,
• Piotr Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa 1994, ISBN 83-11-08262-6, s. 367–368,
• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917), Warszawa 1917,
• Jerzy Giza. Generałowie z Sądecczyzny rodem. „Almanach Sądecki”. Nr 2(7), s. 34–46, 1994. Nowy Sącz: Stowarzyszenie „Civitas Christiana”. [dostęp 2015-08-08]. 
• Orlęta przemyskie
• Uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej
• MarianM. Porwit MarianM., Spojrzenia poprzez moje życie, Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1986, s. 63, 66, ISBN 83-07-01535-9, OCLC 69288255 .
• Piotr Hapanowicz, Generał Zygmunt Zieliński (1858–1925), Gazeta Wyborcza, Kraków 14.02.2005,
• Piotr Hapanowicz, Żywot legionisty. Generał Zygmunt Zieliński, „Kraków”, nr 9/2008, s. 48–49.
• JerzyJ. Leśniak JerzyJ., Bóg, Honor, Ojczyzna. Sądeccy żołnierze i generałowie w służbie niepodległej Rzeczypospolitej, Nowy Sącz - Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2009, s. 77, ISBN 978-83-7629-075-1, OCLC 750507186 .
• Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792 – 1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.