Karnawał w Wenecji: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
→‎Literatura: drobne redakcyjne
→‎Historia: źródła/przypisy
Linia 12: Linia 12:
Karnawał w [[Wenecja|Wenecji]] ma historię sięgającą początkami XII wieku lub nawet wcześniejszego okresu<ref name="Grinberg">{{Cytuj stronę |url = https://www.glassofvenice.com/blog/history-and-present-of-venice-carnival/ |tytuł = The History and Present of Venice Carnival |autor = Kevin Grinberg |opublikowany = Glass of Venice |data = 2014 |język = en |data dostępu = 2024-01-02}}</ref><ref name="Rozema" />. Jedni uczeni twierdzą, że ewoluował z chrześcijańskiej tradycji świętowania przed rozpoczęciem [[Wielki post|wielkiego postu]], inni zaś upatrują początków w rzymskich [[Saturnalia]]ch i greckich [[Dionizje|Dionizjach]]<ref name="Grinberg" />.
Karnawał w [[Wenecja|Wenecji]] ma historię sięgającą początkami XII wieku lub nawet wcześniejszego okresu<ref name="Grinberg">{{Cytuj stronę |url = https://www.glassofvenice.com/blog/history-and-present-of-venice-carnival/ |tytuł = The History and Present of Venice Carnival |autor = Kevin Grinberg |opublikowany = Glass of Venice |data = 2014 |język = en |data dostępu = 2024-01-02}}</ref><ref name="Rozema" />. Jedni uczeni twierdzą, że ewoluował z chrześcijańskiej tradycji świętowania przed rozpoczęciem [[Wielki post|wielkiego postu]], inni zaś upatrują początków w rzymskich [[Saturnalia]]ch i greckich [[Dionizje|Dionizjach]]<ref name="Grinberg" />.


Pierwsza historyczna wzmianka pochodzi z 1092 roku (lub 1094 roku<ref name="Bertrand"/>) z dokumentu wydanego przez [[doża|dożę]] [[Vitale Faliero|Faliero]]<ref name="Zwingle">{{Cytuj stronę |url = https://craftsmanship.net/the-high-art-of-the-mask/ |tytuł = Venice and the High Art of the Mask |autor = Erla Zwingle |opublikowany = Craftsmanship |data = |język = |data dostępu = 2024-01-18}}</ref>, lecz dopiero zwycięstwo [[Republika Wenecka|Republiki Weneckiej]] pod rządami doży [[Vitale I Michiel|Michiela]] nad [[patriarcha Akwilei|patriarchą Akwilei]] [[Ulrico di Treven|Ulrichem II]] w 1162 roku, zapoczątkowało główne karnawałowe tradycje<ref name="Grinberg" /><ref name="Rozema" />. Po odbiciu [[Grado]], Ulrich II, jego 12 głównych [[kanonik|wasali]] i setki jego żołnierzy zostało pojmanych i sprowadzonych do Wenecji. Po interwencji papieża w sprawie zawarcia pokoju, więźniowie zostali uwolnieni w zamian za coroczną daninę dla Republiki Weneckiej w postaci 1 [[buhaj|byka]], 12 [[świnia domowa|świń]] i 300 [[bochen]]ków [[chleb]]a. Ceremonia publicznego [[ubój|zarzynania]] byka i świń (symbolizujących odpowiednio Ulricha i jego wasali) w celu upamiętnienia zwycięstwa, odbywająca się każdego roku w dniu poprzedzającym [[tłusty czwartek]] na [[Plac św. Marka|Placu św. Marka]], stała się tradycją i przetrwała jako element karnawału przez następne setki lat<ref name="Grinberg" />. Brali w niej udział wszyscy mieszkańcy, racząc się uroczystym posiłkiem i ciesząc się z muzyki, tańców i pokazów [[Ekwilibrystyka|akrobatycznych]]<ref name="Rozema" />.
Pierwsza historyczna wzmianka pochodzi z 1094 roku z dokumentu wydanego przez [[doża|dożę]] [[Vitale Faliero|Faliero]], w którym pisał o publicznych zabawach i po raz pierwszy wymienił słowo ''karnawał''<ref name="Cicalo">{{Cytuj książkę | nazwisko = Cicaló | imię = Enrico | autor link = | tytuł = Proceedings of the 2nd International and Interdisciplinary Conference on Image and Imagination | wydawca = Springer | miejsce = | rok = 2019 | strony = 656| isbn = 9783030410179}}</ref>, lecz dopiero zwycięstwo [[Republika Wenecka|Republiki Weneckiej]] pod rządami doży [[Vitale I Michiel|Michiela]] nad [[patriarcha Akwilei|patriarchą Akwilei]] [[Ulrico di Treven|Ulrichem II]] w 1162 roku, zapoczątkowało główne karnawałowe tradycje<ref name="Grinberg" /><ref name="Rozema" />. Po odbiciu [[Grado]], Ulrich II, jego 12 głównych [[kanonik|wasali]] i setki jego żołnierzy zostało pojmanych i sprowadzonych do Wenecji. Po interwencji papieża w sprawie zawarcia pokoju, więźniowie zostali uwolnieni w zamian za coroczną daninę dla Republiki Weneckiej w postaci 1 [[buhaj|byka]], 12 [[świnia domowa|świń]] i 300 [[bochen]]ków [[chleb]]a. Ceremonia publicznego [[ubój|zarzynania]] byka i świń (symbolizujących odpowiednio Ulricha i jego wasali) w celu upamiętnienia zwycięstwa, odbywająca się każdego roku w dniu poprzedzającym [[tłusty czwartek]] na [[Plac św. Marka|Placu św. Marka]], stała się tradycją i przetrwała jako element karnawału przez następne setki lat<ref name="Grinberg" />. Brali w niej udział wszyscy mieszkańcy, racząc się uroczystym posiłkiem i ciesząc się z muzyki, tańców i pokazów [[Ekwilibrystyka|akrobatycznych]]<ref name="Rozema" />.


Jedną z dawnych tradycji weneckiego karnawału było rzucanie perfumowanymi jajkami ''Ovi odoriferi'', czyli skorupkami jajek wypełnionymi pachnącą [[woda różana|wodą różaną]], przez młodych zamaskowanych mężczyzn, aby wyrazić swój podziw wobec kobiet. Handlarze sprzedawali różne rodzaje perfumowanych jajek. Początkowo perfumowane jajka były rzucane przed domami adorowanych kobiet, ale wkrótce perfumowane jajka rzucano także na widzów, żony i kobiety<ref name="Rozema">{{Cytuj stronę |url = http://arno.uvt.nl/show.cgi?fid=131619 |tytuł = De Unheimliche kant van het Carnaval. Een onderzoek naar Goethes visie op het carnaval. (s. 22 do 39) |autor = Amanda Rozema |opublikowany = Universiteit van Tilburg |data = 2013 |język = nl |data dostępu = 2024-01-02}}</ref>. Zdarzało się jednak, że jajka wypełniano [[atrament]]em lub innymi szkodliwymi substancjami<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.balocoloc.com/commedia-dellarte/history-of-venetian-masks/ |tytuł = The Rich History of Venetian Masks |autor = |opublikowany = Balocoloc Venetian Masks |data = |język = en |data dostępu = 2024-01-02}}</ref><ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Burke |imię = Peter |autor link = |tytuł = The Historical Anthropology of Early Modern Italy |wydawca = Cambridge University Press |miejsce = |rok = 1987 |strony = 186 |isbn = 978-0-521-32041-2}}</ref>. W 1268 roku władze Wenecji zakazały rzucania perfumowanymi jajkami przez mężczyzn ukrywających swoje twarze za maskami<ref name="Grinberg" /><ref name="Bertrand"/>. Była to zarazem pierwsza udokumentowana wzmianka o noszeniu masek podczas karnawału<ref name="Grinberg" />.
Jedną z dawnych tradycji weneckiego karnawału było rzucanie perfumowanymi jajkami ''Ovi odoriferi'', czyli skorupkami jajek wypełnionymi pachnącą [[woda różana|wodą różaną]], przez młodych zamaskowanych mężczyzn, aby wyrazić swój podziw wobec kobiet. Handlarze sprzedawali różne rodzaje perfumowanych jajek. Początkowo perfumowane jajka były rzucane przed domami adorowanych kobiet, ale wkrótce perfumowane jajka rzucano także na widzów, żony i kobiety<ref name="Rozema">{{Cytuj stronę |url = http://arno.uvt.nl/show.cgi?fid=131619 |tytuł = De Unheimliche kant van het Carnaval. Een onderzoek naar Goethes visie op het carnaval. (s. 22 do 39) |autor = Amanda Rozema |opublikowany = Universiteit van Tilburg |data = 2013 |język = nl |data dostępu = 2024-01-02}}</ref>. Zdarzało się jednak, że jajka wypełniano [[atrament]]em lub innymi szkodliwymi substancjami<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.balocoloc.com/commedia-dellarte/history-of-venetian-masks/ |tytuł = The Rich History of Venetian Masks |autor = |opublikowany = Balocoloc Venetian Masks |data = |język = en |data dostępu = 2024-01-02}}</ref><ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Burke |imię = Peter |autor link = |tytuł = The Historical Anthropology of Early Modern Italy |wydawca = Cambridge University Press |miejsce = |rok = 1987 |strony = 186 |isbn = 978-0-521-32041-2}}</ref>. W 1268 roku władze Wenecji zakazały rzucania perfumowanymi jajkami przez mężczyzn ukrywających swoje twarze za maskami<ref name="Grinberg" /><ref name="Bertrand"/>. Była to zarazem pierwsza udokumentowana wzmianka o noszeniu masek podczas karnawału<ref name="Grinberg" />.


W 1296 roku karnawał został uznany za oficjalne święto państwowe przez ''Senato'', zgromadzenie decyzyjne Republiki Weneckiej<ref name="Grinberg" /><ref name="Zwingle" />.
W 1296 roku karnawał został uznany za oficjalne święto państwowe przez ''Senato'', zgromadzenie decyzyjne Republiki Weneckiej<ref name="Grinberg" /><ref name="Zwingle">{{Cytuj stronę |url = https://craftsmanship.net/the-high-art-of-the-mask/ |tytuł = Venice and the High Art of the Mask |autor = Erla Zwingle |opublikowany = Craftsmanship |data = |język = |data dostępu = 2024-01-18}}</ref>.


W [[średniowiecze|średniowieczu]] karnawał w Wenecji, będącej wówczas ważnym i zamożnym centrum handlowym i kulturalnym, przyciągał przybyszów z całej Europy i spoza niej. Weneckie, karnawałowe uliczne zabawy, bale maskowe i jarmarki przyczyniły się do pojawienia się zaimprowizowanych występów ulicznych w maskach, które później stały się znane jako [[Commedia dell’arte|komedia del arte]]. Wraz ze wzrostem popularności karnawał zaczął także przyciągać coraz więcej osób mających złe intencje i szczególnie nocą dochodziło do popełniania przestępstw. Władze miasta wydały szereg zakazów, np. zakaz masek i kostiumów w nocy w 1339 roku, XV-wieczny zakaz wstępu do miejsc świętych osobom w masce czy późniejsze zakazy ukrywania pod karnawałowym kostiumem niebezpiecznych przedmiotów i broni<ref name="Grinberg" />.
W [[średniowiecze|średniowieczu]] karnawał w Wenecji, będącej wówczas ważnym i zamożnym centrum handlowym i kulturalnym, przyciągał przybyszów z całej Europy i spoza niej. Weneckie, karnawałowe uliczne zabawy, bale maskowe i jarmarki przyczyniły się do pojawienia się zaimprowizowanych występów ulicznych w maskach, które później stały się znane jako [[Commedia dell’arte|komedia del arte]]. Wraz ze wzrostem popularności karnawał zaczął także przyciągać coraz więcej osób mających złe intencje i szczególnie nocą dochodziło do popełniania przestępstw. Władze miasta wydały szereg zakazów, np. zakaz masek i kostiumów w nocy w 1339 roku, XV-wieczny zakaz wstępu do miejsc świętych osobom w masce czy późniejsze zakazy ukrywania pod karnawałowym kostiumem niebezpiecznych przedmiotów i broni<ref name="Grinberg" />.

Wersja z 18:31, 19 sty 2024

Tłum podczas karnawału

Karnawał w Wenecji (wł. Carnevale di Venezia) – karnawał odbywający się w Wenecji we Włoszech, słynący z niezwykłych masek i kolorowych kostiumów, na który składają się maskarady, uliczne pokazy i jarmarki oraz ekskluzywne bale, w których biorą udział wenecjanie i turyści. W czasie trwania karnawału w historycznym centrum miasta przechadzają się osoby przebrane w karnawałowe stroje i z maskami na twarzy. Historia imprezy zaczyna się w XII wieku, lecz w obecnej postaci karnawał jest obchodzony od 1979 roku.

Historia

XVII-wieczna akwaforta przedstawiająca pięciu mężczyzn z twarzami zakrytymi maską, stojącymi przed budynkiem, z którego pięć kobiet spogląda na nich z okien; mężczyźni trzymają w rękach jajka (ovi odoriferi) lub kosze z jajkami i rzucają nimi w kierunku kobiet
XVIII-wieczny lokal do gier hazardowych w Wenecji
Bankierzy i klienci w ridotto
Spektakl z bykami

Dokładne pochodzenie karnawału nie jest znane. Badania wskazują, że to święto zostało zapoczątkowane na długo przed naszą erą. W Europie odbywały się różne imprezy karnawałowe, których opisy zachowały się w historii. Jednak nie wszędzie w Europie imprezy karnawałowe były jednakowo popularne. Najentuzjastyczniej karnawał był obchodzony w krajach europejskich graniczących z basenem Morza Śródziemnego: Francji (Montpellier[1]), Hiszpanii (Barcelona, Sewilla[1]) i Włoszech (Rzym, Neapol, Florencja, Wenecja[1]). Mniej popularne były jego obchody w krajach Europy Środkowej. W Europie Północnej nie stanowił ważnego wydarzenia. Czas karnawału charakteryzował się noszeniem masek, przebrań, tańcami, śpiewem, nadmiernym jedzeniem, piciem, zwiększoną swobodą seksualną, aktami przemocy i agresji podczas pozorowanych bitew i zawodów. Zabawy, przedstawienia czy rytuały karnawałowe odbywały się w miejscach publicznych: w centrum miasta, na ulicach i placach. Mieszkańcy byli jednocześnie uczestnikami lub widzami[2].

Karnawał w Wenecji ma historię sięgającą początkami XII wieku lub nawet wcześniejszego okresu[3][2]. Jedni uczeni twierdzą, że ewoluował z chrześcijańskiej tradycji świętowania przed rozpoczęciem wielkiego postu, inni zaś upatrują początków w rzymskich Saturnaliach i greckich Dionizjach[3].

Pierwsza historyczna wzmianka pochodzi z 1094 roku z dokumentu wydanego przez dożę Faliero, w którym pisał o publicznych zabawach i po raz pierwszy wymienił słowo karnawał[4], lecz dopiero zwycięstwo Republiki Weneckiej pod rządami doży Michiela nad patriarchą Akwilei Ulrichem II w 1162 roku, zapoczątkowało główne karnawałowe tradycje[3][2]. Po odbiciu Grado, Ulrich II, jego 12 głównych wasali i setki jego żołnierzy zostało pojmanych i sprowadzonych do Wenecji. Po interwencji papieża w sprawie zawarcia pokoju, więźniowie zostali uwolnieni w zamian za coroczną daninę dla Republiki Weneckiej w postaci 1 byka, 12 świń i 300 bochenków chleba. Ceremonia publicznego zarzynania byka i świń (symbolizujących odpowiednio Ulricha i jego wasali) w celu upamiętnienia zwycięstwa, odbywająca się każdego roku w dniu poprzedzającym tłusty czwartek na Placu św. Marka, stała się tradycją i przetrwała jako element karnawału przez następne setki lat[3]. Brali w niej udział wszyscy mieszkańcy, racząc się uroczystym posiłkiem i ciesząc się z muzyki, tańców i pokazów akrobatycznych[2].

Jedną z dawnych tradycji weneckiego karnawału było rzucanie perfumowanymi jajkami Ovi odoriferi, czyli skorupkami jajek wypełnionymi pachnącą wodą różaną, przez młodych zamaskowanych mężczyzn, aby wyrazić swój podziw wobec kobiet. Handlarze sprzedawali różne rodzaje perfumowanych jajek. Początkowo perfumowane jajka były rzucane przed domami adorowanych kobiet, ale wkrótce perfumowane jajka rzucano także na widzów, żony i kobiety[2]. Zdarzało się jednak, że jajka wypełniano atramentem lub innymi szkodliwymi substancjami[5][6]. W 1268 roku władze Wenecji zakazały rzucania perfumowanymi jajkami przez mężczyzn ukrywających swoje twarze za maskami[3][1]. Była to zarazem pierwsza udokumentowana wzmianka o noszeniu masek podczas karnawału[3].

W 1296 roku karnawał został uznany za oficjalne święto państwowe przez Senato, zgromadzenie decyzyjne Republiki Weneckiej[3][7].

W średniowieczu karnawał w Wenecji, będącej wówczas ważnym i zamożnym centrum handlowym i kulturalnym, przyciągał przybyszów z całej Europy i spoza niej. Weneckie, karnawałowe uliczne zabawy, bale maskowe i jarmarki przyczyniły się do pojawienia się zaimprowizowanych występów ulicznych w maskach, które później stały się znane jako komedia del arte. Wraz ze wzrostem popularności karnawał zaczął także przyciągać coraz więcej osób mających złe intencje i szczególnie nocą dochodziło do popełniania przestępstw. Władze miasta wydały szereg zakazów, np. zakaz masek i kostiumów w nocy w 1339 roku, XV-wieczny zakaz wstępu do miejsc świętych osobom w masce czy późniejsze zakazy ukrywania pod karnawałowym kostiumem niebezpiecznych przedmiotów i broni[3].

Wenecja w czasie karnawału była uważana za idealne miejsce do bycia incognito i ucieczkę od zasad moralnych, pozwolenie sobie na ekscesy seksualne, dzięki zakryciu twarzy, zmienionemu przez maskę głosowi i przebraniu[2].

Na placu św. Marka miały miejsce pokazy magów, akrobatów i szarlatanów[2]. Bardzo popularne było branie udziału w głównie prostych grach hazardowych w lokalach nazywanych ridotto. W 1638 roku został otwarty pierwszy legalny ridotto. W 1744 roku w Wenecji było ich przynajmniej 118[2]. Klienci byli zobowiązani do noszenia maski albo przynajmniej wąsów lub peruki, aby ukryć swoją tożsamość. Jedynie pracujący w ridotto bankierzy, którzy siedzieli za stołami z kartami i monetami, byli prawnie zobowiązani do niezakrywania twarzy[2]. W 1774 roku władze miasta zadecydowały o zamknięciu największych publicznych lokali do uprawiania gier hazardowych ze względu na szerzące się uzależnienie od hazardu, prowadzące do zubożenia mieszkańców i zmniejszenia wydajności w pracy[2].

Widzowie mogli oglądać śmiałków biorących udział w walce na pięści lub w walce na kije, podczas której walczące grupy starały się zrzucić z mostu przeciwnika. Pierwsze wzmianki o tego typu zawodach, toczących się na mostach, pochodzą z 1421 roku[2]. Na arenie odbywały się walki między bykami i psami[2]. Po uiszczeniu opłaty każda osoba z maską na twarzy mogła wziąć udział w balu maskowym, zorganizowanym w domu, pałacu czy ogrodzie. Oprócz tego typu bali maskowych, były także bale maskowe przeznaczone wyłącznie dla zaproszonych gości[2].

W 1797 roku odbył się ostatni karnawał, gdyż Napoleon, po zdobyciu Republiki Weneckiej, zakazał noszenia karnawałowych kostiumów, za wyjątkiem prywatnych przyjęć i podczas balu maskowego Ballo della Cavalchin w Teatro La Fenice[3].

W XIX wieku obchody karnawału miały więc miejsce podczas prywatnych uroczystości i stanowiły okazję do prezentowania twórczości artystycznej[8].

Współczesność

Parada gondoli
Festa delle Marie
Volo dell’Angelo

W 1967 roku, po prawie 200 latach, podjęto próby wznowienia imprezy karnawałowej jako części kulturowego dziedzictwa Wenecji[3]. W 1979 roku karnawał został oficjalnie przywrócony dzięki wysiłkom rządu włoskiego i przedstawicieli społeczności weneckiej, starających się wskrzesić zainteresowanie wenecką historią i kulturą oraz ożywić gospodarczo miasto, przyciągając turystów[3][8]. Karnawał zaczął odbywać się corocznie[3]. W 2020 roku dwa ostatnie dni karnawału zostały odwołane w związku z pojawieniem się zachorowań na COVID-19 we Włoszech[9], zaś w 2021 roku karnawał miał jedynie postać wirtualną. Obejmował m.in. transmisje telewizyjne z weneckiego kasyna, wywiady, krótkie filmy informacyjne dotyczące karnawału[10]. W 2022 roku widzowie mogli już tradycyjnie wziąć w nim udział, ale zrezygnowano z niektórych imprez prowadzących do masowych zgromadzeń ludzi[11].

Termin i czas trwania karnawału jest ustanawiany każdego roku i przypada na pierwszy kwartał[12]. Uroczystości karnawałowe zostają zawsze zakończone przed Środą Popielcową[8]. W 2024 roku karnawał zaplanowano w dniach od 27 stycznia do 13 lutego. Został zatytułowany Ad Oriente. Il mirabolante viaggio di Marco Polo i poświęcony upamiętnieniu podróżnika Marco Polo[13].

Jedną z najważniejszych atrakcji karnawałowych jest wybór najpiękniejszej maski (wł. la maschera più bella)[8].

Innym efektownym widowiskiem jest Festa delle Marie, spektakl oparty na historycznym wydarzeniu, które miało miejsce w 973 roku, gdy z Bazyliki Świętego Piotra w Castello, podczas trwania uroczystości poświęconej Najświętszej Marii Pannie, grupa dalmatyńskich piratów porwała 12 weneckich dziewcząt. Dzięki szybkiej akcji zorganizowanej przez dożę Pietro III Candiano, dziewczęta zostały uwolnione i powróciły do Wenecji. Dwanaście Marii jest wybieranych co roku spośród kandydatek, którymi są kobiety w wieku 18 do 28 lat, zamieszkałe lub urodzone w Wenecji. Spomiędzy nich zostaje wyłoniona Maria dell’anno oraz faworytka czytelników lokalnej gazety Il Gazzettino[14].

Inną znaną wenecką tradycją karnawałową jest „Lot Anioła”, (wł. Volo dell’Angelo). Jej historia sięga połowy XVI wieku, kiedy młody turecki akrobata wspiął się na dzwonnicę przy Placu św. Marka, a następnie zszedł z niej po linie, przy okazji zaczepiając o balkon doży. Od tego czasu zjazd akrobaty po linie z dzwonnicy stał się główną atrakcją karnawałowego programu, a akrobata nagradzany był później przez dożę podarunkami lub pieniędzmi. Od 2001 roku „Lot Anioła” wykonuje kobieta, a od 2011 roku jest nią Maria dell’anno wybrana podczas poprzedniego karnawału[15][16].

Ponadto co roku ogłaszany jest nowy temat karnawałowy[3].

  • Kostiumy i maski
  • Różne maski
  • Maski na oczy

Maski

Maska zakrywała twarz osoby ją noszącej (całą twarz lub tylko czoło i kości policzkowe, pozostawiając usta i nozdrza odsłonięte[17]), zaś kostium zakrywał spodnie ubranie, zatajając tożsamość, płeć i pozycję społeczną[18], zapewniając anonimowość, np. podczas uprawiania gier hazardowych w ridotto[18].

Noszenie maski na twarzy z czasem stało się cechą charakterystyczną podczas karnawału weneckiego, aczkolwiek w przeszłości maski były noszone w Wenecji nawet poza okresem karnawałowym. W XVIII wieku na co dzień poza sezonem karnawałowym mężczyźni używali tabàro (płaszcz narzucany na ubiór) i baùta (ściśle przylegające aksamitne nakrycie dookoła twarzy i szyi) oraz jednolitej białej maski z woskowanego kartonu kończącej się tuż pod nosem, więc zakrywającej prawie całą twarz[18][19], o kwadratowej linii szczęki[20], dociśniętej do czoła czarnym trójkątnym kapeluszem tricorne, która umożliwiała bezproblemowo jedzenie i mówienie[18], a dodatkowo zmieniała głos[20].

Odmianą maski typu baùta była maska nazywana volto lub larva, która przylega i zakrywa całą twarz. Była mniej powszechnie używana, bo wymagała zdjęcia do jedzenia i picia[20].

Kobiety również zakładały tabàro i baùta na ubranie, ale nie zawsze nosiły kapelusz, zaś twarz zakrywały owalną maską z dwoma otworami na oczy nazywaną morèta, zrobioną z czarnego aksamitu lub koronki, która była utrzymywana w pozycji za pomocą guzika wciśniętego między zęby; praktycznie nie można w niej było jeść, pić czy rozmawiać[18][20].

Wśród publiczności karnawałowej przerażenie wzbudzały kostium i maska doktora zarazy (medico della peste). Postać doktora zarazy była okryta czarną płachtą posmarowaną woskiem, na głowie miała duży czarny kapelusz i na twarzy maskę z długim zakrzywionym nosem, przypominającym dziób ptaka, wypełnionym ziołami (tymiankiem, rozmarynem i goździkami) filtrującymi powietrze zasysane przez szczelinę po bokach i neutralizującymi brzydki zapach[18][20].

  • Maski
  • Baùta
    Baùta
  • Kobieta w masce morèta i druga trzymająca w ręce taką maskę
    Kobieta w masce morèta i druga trzymająca w ręce taką maskę
  • Kostium doktora zarazy
    Kostium doktora zarazy

Generalnie różne rodzaje weneckich masek można było podzielić na dwie grupy: maski teatralne (bogato zdobione, okazałe) i maski codzienne (proste, nie rzucające się w oczy)[18]. Według innego kryterium wśród masek weneckich można wyróżnić maski tradycyjne (noszone od początków istnienia karnawału) i maski zainspirowane postaciami komedii del arte[20].

Tradycyjne weneckie maski karnawałowe to: baùta, morèta, medico della peste i gnaga (przypominająca pysk kota i zakrywająca twarz od nosa wzwyż[20].

Maski zainspirowane postaciami komedii del arte to[20]: Arlecchino, Colombina (półmaska ozdobiona klejnotami, piórami i farbą, wiązana wstążkami z tyłu głowy lub trzymana w ręce za pałkę[19]), Pulcinella, Pantalone (z długim i zakrzywionym nosem[21]) i Pierrot[22].

Maski mogą być zrobione z: woskowanego płótna, aksamitu, koronki, skóry, papier mâché, a nawet szkła i ceramiki[21]. W Wenecji znajdują się wytwarzające je warsztaty rzemieślnicze[17].

  • Współczesne wersje masek
  • Volto z piórami
    Volto z piórami
  • Baùta
    Baùta
  • Volto
    Volto

Literatura

Wspomnienia z karnawału w Wenecji i opis swojego przebranie Pierrota zamieścił w rozdziale XIX Pamiętników Giacomo Casanova[23]. W ogólnych rozważaniach o karnawale często przytaczany jest opis karnawału, mającego miejsce w Rzymie w lutym w 1788 roku, pióra niemieckiego pisarza Goethego[24]. Wenecki karnawał jest tłem dla finału powieści Leone Leoni (1835) francuskiej pisarki George Sand[25]. Jest też tematem poematu Variations sur le Carnaval de Venise Théophile′a Gautiera (1849); bezpośrednią inspiracją dla poety było wykonanie Karnawału weneckiego Paganiniego[26]. Analizę znaczenia karnawału weneckiego w historii oraz w czasach współczesnych przedstawił Paolo Alei w książce pt. Venice Carnival, wydanej po raz pierwszy w 1999 roku (w j. angielskim), ilustrowanej zdjęciami Virginio Favalego, któremu udało się uzyskać dostęp do prywatnych pałaców i przyjęć[27].

Muzyka

Carnival of Venice
Carnival of Venice by Ray Adams
Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.

W 1641 roku w Wenecji działały 4 publiczne opery, w tym Teatro San Cassiano, które do 1650 roku wystawiły ponad 50 utworów operowych na tle imponujących scenografii i z fabułami zabarwionymi wątkiem skandalizującym, co do których istniała pewność, że przypadną do gustu karnawałowym bywalcom, gdyż przedstawienia były finansowane przez dochody ze sprzedaży biletów, a nie jak dawniej przez bogatych przedstawicieli wysoko urodzonych rodzin, którzy zatrudniali oraz opłacali muzyków i kompozytorów, komponujących pod kątem kaprysów chlebodawcy. W końcu XVII wieku uznani śpiewacy operowi żądali i otrzymywali astronomiczne gaże za występy, bo przyciągali całe rzesze publiczności, która z kolei mogła liczyć na popisowe solowe arie[28].

Kompozytor André Campra skomponował operę pt. Le Carnaval de Venise, której akcja rozgrywa się w Wenecji. Opera została po raz pierwszy przedstawiona 20 stycznia 1699 roku w Paryżu[29].

Wśród wariacji Paganiniego znajduje się kompozycja o umiarkowanym tempie i spokojnym charakterze pt. Karnawał wenecki (Il Carnevale di Venezia) op. 10, będąca cyklem wariacji na temat popularnej neapolitańskiej piosenki O mamma, mamma cara[30].

Malarstwo

Przysmaki

W czasie trwania karnawału w sprzedaży dostępne są tradycyjne karnawałowe słodkie przysmaki: frittelle lub fritole[31] (okrągłe, zrobione ze słodkiego ciasta drożdżowego aromatyzowanego skórką z cytryny z dodatkiem rodzynek, usmażone na głębokim tłuszczu, posypane cukrem pudrem po wierzchu; mogą być też w wersji nadziewanej np. mascarpone lub zabaglione), castagnole (niewielkie kulki miękkie w środku, a chrupiące na zewnątrz, zrobione ze słodkiego ciasta na bazie mąki pszennej, cukru, masła, jajek i proszku do pieczenia, aromatyzowane wanilią, skórką cytrynową i likierem anyżowym lub Strega; po usmażeniu na głębokim tłuszczu obtoczone w drobnoziarnistym cukrze) i galani (bardzo cienkie i chrupiące prostokątne kawałki słodkiego ciasta z małym nacięciem pośrodku, aromatyzowane wanilią i Grappa, po usmażeniu w głębokim oleju i ostudzeniu obficie posypane cukrem pudrem[32])[33].

  • Karnawałowe słodkości
  • Frittelle
    Frittelle
  • Castagnole
    Castagnole
  • Galani
    Galani
  • W malarstwie
  • XVIII-wieczny sprzedawca fritole
    XVIII-wieczny sprzedawca fritole
  • Fritole na patyku, Pietro Longhi, 1755 rok
    Fritole na patyku, Pietro Longhi, 1755 rok

Przypisy

  1. ↑ a b c d Gilles Bertrand. Venice Carnival from the Middle Ages to the Twenty- First Century A Political Ritual Turned “Consumer Rite”?. „Journal of Festive Studies”. 2 (No. 1), s. 81, 2020. DOI: 10.33823/jfs.2020.2.1.30. 
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m Amanda Rozema: De Unheimliche kant van het Carnaval. Een onderzoek naar Goethes visie op het carnaval. (s. 22 do 39). Universiteit van Tilburg, 2013. [dostęp 2024-01-02]. (niderl.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m Kevin Grinberg: The History and Present of Venice Carnival. Glass of Venice, 2014. [dostęp 2024-01-02]. (ang.).
  4. ↑ Enrico Cicaló: Proceedings of the 2nd International and Interdisciplinary Conference on Image and Imagination. Springer, 2019, s. 656. ISBN 978-3-030-41017-9.
  5. ↑ The Rich History of Venetian Masks. Balocoloc Venetian Masks. [dostęp 2024-01-02]. (ang.).
  6. ↑ Peter Burke: The Historical Anthropology of Early Modern Italy. Cambridge University Press, 1987, s. 186. ISBN 978-0-521-32041-2.
  7. ↑ Erla Zwingle: Venice and the High Art of the Mask. Craftsmanship. [dostęp 2024-01-18].
  8. ↑ a b c d Lea Rawls: Venice Carnival. Independently Published, 2018, s. wstęp. ISBN 978-1-9806-3467-6.
  9. ↑ Venice shuts down carnival over coronavirus crisis. Deutsche Welle, 2020. [dostęp 2024-01-03]. (ang.).
  10. ↑ Carnevale di Venezia 2021 Tradizionale, Emozionale, Digitale. carnevale.venezia.it, 2021. [dostęp 2024-01-03]. (wł.).
  11. ↑ Venice Carnival 2022 Remember the Future. Venezia Unica, 2022. [dostęp 2024-01-03]. (ang.).
  12. ↑ La tradizione del Carnevale. Carnevale di Venezia, 2023. [dostęp 2024-01-03]. (wł.).
  13. ↑ Ad Oriente… il mirabolante viaggio di Marco Polo. Carnevale di Venezia, 2023. [dostęp 2024-01-03]. (wł.).
  14. ↑ La Festa delle Marie. carnevale.venezia.it, 2023. [dostęp 2024-01-17]. (ang.).
  15. ↑ Apolonia Filonik, Karnawał w Wenecji: historia, tradycje i rodzaje masek [online], Italia Po Polsku, 6 października 2022 [dostęp 2024-01-18] (pol.).
  16. ↑ The Story Behind Venice Carnival’s Flight of the Angel. Italy Magazine. [dostęp 2024-01-19]. (ang.).
  17. ↑ a b Jeffrey S. Ravel: The meanings of masks. Venetian masks. School of Humanities, Arts, and Social Sciences, 2020. [dostęp 2024-01-18]. (ang.).
  18. ↑ a b c d e f g Amanda Rozema: De Unheimliche kant van het Carnaval. Een onderzoek naar Goethes visie op het carnaval. (s. 48 do 53). Universiteit van Tilburg, 2013. [dostęp 2024-01-02]. (niderl.).
  19. ↑ a b Effie Jackson: The History of Venetian Masks. Art&Object, 2022. [dostęp 2024-01-18]. (ang.).
  20. ↑ a b c d e f g h Venice masks: how did it all start?. veneziaautentica. [dostęp 2024-01-18]. (ang.).
  21. ↑ a b Rudmer Hoekstra: Secrets behind the Venice Carnival Mask. venice-information. [dostęp 2024-01-18]. (ang.).
  22. ↑ An overview of the types of Venetian carnival masks. imperiumest. [dostęp 2024-01-18]. (ang.).
  23. ↑ Giacomo Casanova, The Memoirs of Jacques Casanova de Seingalt, 1725-1798. Complete [online], Projekt Gutenberg [dostęp 2024-01-18] (ang.).
  24. ↑ Amanda Rozema: [http://arno.uvt.nl/show.cgi?fid=131619 De Unheimliche kant van het Carnaval (str. 55, 56, 58)]. Universiteit van Tilburg, 2013. [dostęp 2024-01-17]. (niderl.).
  25. ↑ George Sand, Leone Leoni [online], Projekt Gutenberg [dostęp 2024-01-19] (fr.).
  26. ↑ Peter Whyte, Théophile Gautier, les « Variations sur le Carnaval de Venise » et le jeu des variantes, „Cahiers de l'AIEF”, 55 (1), 2003, s. 459–479, DOI: 10.3406/caief.2003.1512 [dostęp 2024-01-19].
  27. ↑ Paolo Alei: Venice Carnival (Trans-Atlantic Publications, Inc.). Goodreads, 2024. [dostęp 2024-01-18]. (ang.).
  28. ↑ Follow the Money: Public Opera in Baroque Venice. The Metropolitan Opera. [dostęp 2024-01-18]. (ang.).
  29. ↑ Susan Miron: Opera Review: BEMF’s “Le Carnaval de Venise” — A Delightful Triumph. Boston's Premier Online Arts Magazine, 2017. [dostęp 2024-01-17]. (ang.).
  30. ↑ Pakt z diabłem, czyli rzecz o Paganinim. Zintegrowana Platforma Edukacyjna Minisisterstwa Edukacji i Nauki. [dostęp 2024-01-17]. (pol.).
  31. ↑ The history of the fritole, a sweet that characterises the Carnival of Venice. Comune di Venezia, 2022. [dostęp 2024-01-05]. (ang.).
  32. ↑ Venetian Carnival Galani Recipe. Italy Magazine, 2016. [dostęp 2024-01-05]. (ang.).
  33. ↑ Carnevale I dolci (trzy krótkie wideo: Le frittelle, Le castagnole i I galani). Carnevale di Venezia, 2023. [dostęp 2024-01-05]. (wł.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karnawał_w_Wenecji&oldid=72618891”