Adrian Carton de Wiart

sir Adrian Carton de Wiart
	Generał porucznik
Data i miejsce urodzenia	5 maja 1880 ; Bruksela
Data i miejsce śmierci	5 czerwca 1963 ; Hrabstwo Cork, Irlandia
	Przebieg służby
Lata służby	1899-1924; 1939-1947
Siły zbrojne	British Army
Jednostki	134 Brygada; 61 Dywizja Piechoty
Stanowiska	Z-ca szefa Brytyjskiej Misji Wojskowej w Polsce;; przedstawiciel premiera Wielkiej Brytanii przy głównodowodzącym armii chińskiej
Główne wojny i bitwy	II wojna burska; I wojna światowa kampania w Somali; bitwa nad Sommą (1916); bitwa pod Passchendaele; bitwa pod Cambrai (1918); II bitwa nad Sommą (1918); wojna polsko-bolszewicka; II wojna światowa, kampania wrześniowa; kampania norweska 1940; Wojna chińsko-japońska (1937–1945);
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 23 kwi 2018, była oparta na tej wersji.

Adrian Carton de Wiart, sir (IPA: /ˈ ɛ ɪ d r ɪ ə n ˈ k ɑ ː t ə n d ə ˈ w a ɪ ə t /, ur. 5 maja 1880 w Brukseli, zm. 5 czerwca 1963 w Hrabstwie Cork, Irlandia) – generał porucznik Armii Brytyjskiej, arystokrata pochodzący z bogatej rodziny szlacheckiej (o korzeniach irlandzkich i belgijskich), związany z Polską, członek Komisji Międzysojuszniczej dla Polski^[1].

Życiorys

Uczestniczył w działaniach wojennych prowadzonych przez Brytyjczyków w 1898 roku w Somalii gdzie stracił lewe oko, oraz w Afryce Południowej, gdzie dostał postrzał w płuco.

Uczestniczył w walkach I wojny światowej nad Sommą (postrzał w głowę i kostkę), pod Passchendaele (postrzał w biodro), Cambrai (postrzał w nogę) i pod Ypres, gdzie stracił rękę.

W latach 1918–1924 członek brytyjskiej misji wojskowej w Polsce, w styczniu i lutym 1919 wchodził w skład misji aliantów do Galicji Wschodniej w czasie wojny polsko-ukraińskiej, uczestniczył w rozmowach z rządem Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. W 1919 został szefem wojskowej misji brytyjskiej w Warszawie.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej był łącznikiem między brytyjskim ministerstwem wojny a dowództwem polskim; uczestniczył w transporcie uzbrojenia i broni z Węgier do Polski przez nieprzychylną Polsce Czechosłowację. Bezskutecznie starał się przekonać wojskowych brytyjskich do udzielenia pomocy stronie polskiej.

Miał wysoką opinię nt. wartości bojowej Armii Czerwonej. Po zakończeniu wojny pozostał w Polsce, do 1924 na stanowisku szefa misji wojskowej, potem mieszkał w Polsce prywatnie w podarowanym mu przez Karola Radziwiłła majątku na Polesiu, w Prostyniu nad Lwą^[2]. Był rezydentem brytyjskiego wywiadu w Polsce.

Latem 1939 został ponownie powołany do służby czynnej na stanowisko szefa misji wojskowej w Polsce. Po wybuchu wojny wyjechał do Rumunii, uniknął internowania opuszczając Rumunię z wykorzystaniem fałszywego paszportu. Uczestniczył w kolejnych kampaniach wojennych, m.in. w Norwegii. W czasie kampanii pustynnej trafił do niewoli włoskiej, skąd próbował zbiec. Uwolniony z niewoli w trakcie negocjacji o zawieszenie broni przez Włochy; później był przedstawicielem Churchilla u generalissimusa Czang Kaj-szeka.

Odznaczenia

Krzyż Wiktorii (1916)
Rycerz-komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (1945)
Kawaler Orderu Łaźni (1919)
Kawaler Orderu św. Michała i św. Jerzego (1918)
Kawaler Orderu za Wybitną Służbę (1915)
Queen’s South Africa Medal
Africa General Service Medal
1914-15 Star
British War Medal
Allied Victory Medal z MID
1939–1945 Star
Africa Star
Burma Star
Italy Star
War Medal 1939–1945 z MID
Medal koronacyjny Jerzego VI
Medal koronacyjny Elżbiety II
Oficer Orderu Korony (Belgia, 1917)
Krzyż Wojenny (Belgia) (1918)
Krzyż srebrny Orderu Virtuti Militari (Polska, 1921)^[3]
dwukrotnie Krzyż Walecznych (Polska, 1920, 1941)
Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja)
Krzyż Wojenny (Francja) z palmą

Dzieła

Carton de Wiart jest autorem wydanych w języku angielskim wspomnień, pod tytułem Happy Odyssey.

W roku 2016 nakładem wydawnictwa Bellona ukazało się polskie ich wydanie, zatytułowane Moja Odyseja^[4].

Ciekawostki

De Wiart dwukrotnie rozbił się, pilotując samolot: w październiku 1919 nad Litwą i w maju 1920, lecąc do Kijowa.

De Wiart wraz z przyszłym prezydentem Finlandii gen. Mannerheimem sekundował w pojedynku w Klubie Myśliwskim w Warszawie.

Przypisy

↑ Eugeniusz Romer, Pamiętnik Paryski 1918-1919. przypisy Andrzej Garlicki, Ryszard Świętek, t. I Wrocław 2010, s. 175.
↑ TadeuszT. Modelski TadeuszT., The Polish contribution to the ultimate Allied victory in the Second World War, T. Modelski, 1986, s. 133, ISBN 978-0-9511171-0-1 [dostęp 2016-03-21] (ang.).
↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 2775 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 14).
↑ Skonieczny i inni, Moja odyseja : awanturnik, który pokochał Polskę, Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, 2016, ISBN 978-83-11-14258-9, OCLC 971387993 .

Bibliografia

Andrzej Suchcitz, Generałowie wojny polsko-sowieckiej 1919-1920. Mały słownik biograficzny, Białystok 1993.
„Енциклопедія українознавства”, tom 1, Lwów 2000, s. 291, ISBN 5-7707-4048-5.

Linki zewnętrzne

Jamie Stokes, Adrian Carton de Wiart został postrzelony niemal we wszystkie części ciała, www.wiadomosci.wp.pl, dostęp 2012-03-16

[1] Eugeniusz Romer, Pamiętnik Paryski 1918-1919. przypisy Andrzej Garlicki, Ryszard Świętek, t. I Wrocław 2010, s. 175.

[2] TadeuszT. Modelski TadeuszT., The Polish contribution to the ultimate Allied victory in the Second World War, T. Modelski, 1986, s. 133, ISBN 978-0-9511171-0-1 [dostęp 2016-03-21] (ang.).

[3] Dekret Wodza Naczelnego L. 2775 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 14).

[4] Skonieczny i inni, Moja odyseja : awanturnik, który pokochał Polskę, Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, 2016, ISBN 978-83-11-14258-9, OCLC 971387993 .

[1]

[2]

[3]

[4]