Beli (księżyc)

Beli
Planeta	Saturn
Odkrywca	Scott Sheppard, David Jewitt i Jan Kleyna
Data odkrycia	12 grudnia 2004
Tymczasowe oznaczenie	S/2004 S 30
	Charakterystyka orbity
Półoś wielka	20 424 000 km
Mimośród	0,113
Okres obiegu	1084,1 d
Nachylenie do ekliptyki	156,3°
Długość węzła wstępującego	261,6°
Argument perycentrum	248,2°
Anomalia średnia	132,4°
	Własności fizyczne
Średnica równikowa	3 km
Jasność obserwowana; (z Ziemi)	25,4m

Beli (Saturn LXI) – mały księżyc Saturna, odkryty przez Scotta S. Shepparda, Davida C. Jewitta i Jana T. Kleynę na podstawie 15 obserwacji przeprowadzonych za pomocą Teleskopu Subaru w latach 2004–2007. Jego odkrycie zostało ogłoszone 7 października 2019 roku w biuletynie elektronicznym Minor Planet Electronic Circular.

Odkrycie i nazwa[edytuj | edytuj kod]

Saturn ma 83 księżyce^[3]. Do 2023 roku potwierdzono i nazwano 63, pozostałe czekają na potwierdzenie obserwacji i oficjalne nazwanie przez Międzynarodową Unię Astronomiczną (IAU)^[4]. Obserwacje jednego z nich prowadzili w latach 2004–2007 Scott S. Sheppard z Carnegie Institution for Science w Waszyngtonie^[5], David C. Jewitt z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles^[6] oraz Jan T. Kleyna z Uniwersytetu Hawajskiego^[7] przy pomocy Teleskopu Subaru^[8]. Odkrycie księżyca zostało ogłoszone 7 października 2019 roku w biuletynie elektronicznym Minor Planet Electronic Circular^[2]^[9]. Gdy w 2019 roku Scott Sheppard ogłosił odkrycie 20 księżyców Saturna Carnegie Science postanowiła ogłosić konkurs na ich nazwy (wzorem wcześniejszego na nazwy księżyców Jowisza). W dniach 7.10–6.12. 2019 każdy mógł zaproponować nazwę księżyca wysyłając tweeta z uzasadnieniem na podany adres^[10].

Oficjalną nazwę księżyca ustanowiono w 2022 roku od Bellego, olbrzyma z mitologii nordyckiej zabitego przez Frejra za pomocą poroża jelenia^[11], jako że należy on do grupy nordyckiej księżyców nieregularnych Saturna, poruszających się ruchem wstecznym^[12]^[13].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Beli ma około 3 km średnicy i okrąża Saturna w średniej odległości 20,424 mln km od niego, w ciągu niemal trzech ziemskich lat^[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Scott S.S.S. Sheppard Scott S.S.S., Saturn Moons [online], Carnegie Institution for Science (ang.).
↑ ^a ^b ^c MPEC 2019-T137 [online], International Astronomical Union, 7 października 2019 (ang.).
↑ RobertR. Lea RobertR., Jupiter now has the most moons in the solar system, beating Saturn thanks to 12 newfound satellites [online], Space.com, 3 lutego 2023 [dostęp 2023-02-18] (ang.).
↑ Saturn Moons [online], NASA Solar System Exploration [dostęp 2023-02-18] .
↑ Jowisz pokonuje Saturna w liczbie księżyców – AstroNET [online] [dostęp 2023-02-18] (pol.).
↑ Professor David Jewitt - Investigating Cosmic Snowballs • scientia.global [online], scientia.global, 20 czerwca 2018 [dostęp 2023-02-18] (ang.).
↑ Jan Kleyna [online], astrobiology.nasa.gov [dostęp 2023-02-18] .
↑ No. 15 - 2005: New Moons for Saturn [online], legacy.ifa.hawaii.edu [dostęp 2023-02-18] .
↑ Planetary Satellite Discovery Circumstances [online], Jet Propulsion Laboratory (ang.).
↑ Help Name 20 Newly Discovered Moons of Saturn! [online], carnegiescience.edu [dostęp 2023-02-20] (ang.).
↑ JohnJ. Lindow JohnJ., Norse Mythology: A Guide to Gods, Heroes, Rituals, and Beliefs, Oxford University Press, 2002, s. 73, ISBN 0-19-983969-7 (ang.).
↑ Names Approved for 10 Small Satellites of Saturn [online], USGS Astrogeology Science Center, 24 sierpnia 2022 [zarchiwizowane z adresu 2022-10-08] (ang.).
↑ Planet and Satellite Names and Discoverers [online], International Astronomical Union (ang.).

[:0-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Scott S.S.S. Sheppard Scott S.S.S., Saturn Moons [online], Carnegie Institution for Science (ang.).

[:1-2] MPEC 2019-T137 [online], International Astronomical Union, 7 października 2019 (ang.).

[3] RobertR. Lea RobertR., Jupiter now has the most moons in the solar system, beating Saturn thanks to 12 newfound satellites [online], Space.com, 3 lutego 2023 [dostęp 2023-02-18] (ang.).

[4] Saturn Moons [online], NASA Solar System Exploration [dostęp 2023-02-18] .

[5] Jowisz pokonuje Saturna w liczbie księżyców – AstroNET [online] [dostęp 2023-02-18] (pol.).

[6] Professor David Jewitt - Investigating Cosmic Snowballs • scientia.global [online], scientia.global, 20 czerwca 2018 [dostęp 2023-02-18] (ang.).

[7] Jan Kleyna [online], astrobiology.nasa.gov [dostęp 2023-02-18] .

[8] No. 15 - 2005: New Moons for Saturn [online], legacy.ifa.hawaii.edu [dostęp 2023-02-18] .

[9] Planetary Satellite Discovery Circumstances [online], Jet Propulsion Laboratory (ang.).

[10] Help Name 20 Newly Discovered Moons of Saturn! [online], carnegiescience.edu [dostęp 2023-02-20] (ang.).

[11] JohnJ. Lindow JohnJ., Norse Mythology: A Guide to Gods, Heroes, Rituals, and Beliefs, Oxford University Press, 2002, s. 73, ISBN 0-19-983969-7 (ang.).

[12] Names Approved for 10 Small Satellites of Saturn [online], USGS Astrogeology Science Center, 24 sierpnia 2022 [zarchiwizowane z adresu 2022-10-08] (ang.).

[13] Planet and Satellite Names and Discoverers [online], International Astronomical Union (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Księżyce pasterskie (6)	S/2009 S 1 Pan Daphnis Atlas Prometeusz wątpliwe S/2004 S 6 S/2004 S 4 S/2004 S 3 Pandora
Księżyce koorbitalne (2)	Epimeteusz Janus
Pierścień G (1)	Aegaeon
Alkyonidy (3)	Methone Anthe Pallene
Duże wewnętrzne (4) z księżycami trojańskimi (4)	Mimas Enceladus Tetyda Telesto Kalipso Dione Helena Polideukes
Duże zewnętrzne (4)	Rea Tytan Hyperion Japet
Grupa inuicka (15)	Kiviuq Ijiraq S/2019 S 1 S/2005 S 4 S/2020 S 1 Paaliaq S/2004 S 31 Saturn LX Siarnaq S/2020 S 3 Tarkek S/2019 S 14 S/2020 S 4 S/2020 S 5 S/2019 S 6
Grupa nordycka (100)	Febe S/2006 S 20 S/2006 S 9 Skadi S/2007 S 2 S/2007 S 7 S/2007 S 5 S/2004 S 37 S/2004 S 47 S/2004 S 40 S/2019 S 2 S/2019 S 3 S/2020 S 7 Skoll S/2004 S 41 S/2019 S 4 S/2020 S 2 S/2004 S 42 Greip Hyrrokkin S/2004 S 13 S/2004 S 17 S/2007 S 6 Mundilfari S/2006 S 1 Jarnsaksa S/2006 S 10 S/2004 S 43 S/2019 S 5 Narvi Gridr Bergelmir Suttungr S/2004 S 44 S/2006 S 11 S/2004 S 12 Eggther S/2004 S 7 Hati S/2004 S 45 S/2006 S 13 Bestla S/2004 S 46 S/2019 S 8 Angrboda Farbauti Beli Thrymr S/2019 S 7 Gerd S/2007 S 3 S/2007 S 9 S/2019 S 11 S/2019 S 9 Aegir S/2019 S 10 S/2019 S 12 S/2019 S 13 S/2005 S 5 S/2006 S 3 S/2020 S 6 S/2006 S 14 S/2019 S 15 Skrymir Gunnlod S/2006 S 15 S/2004 S 28 S/2020 S 8 Alvaldi S/2006 S 16 S/2004 S 50 Kari S/2004 S 48 Fenrir S/2006 S 17 Surtur S/2004 S 39 S/2004 S 49 Geirrod Imir Loge S/2019 S 17 S/2006 S 18 S/2006 S 19 S/2019 S 19 S/2019 S 20 S/2019 S 18 S/2019 S 16 S/2004 S 36 S/2004 S 53 Thiazzi S/2004 S 21 Saturn LXIV S/2020 S 10 Fornjot S/2004 S 51 S/2020 S 9 S/2019 S 21 S/2004 S 52 Saturn LVIII
Grupa galijska (7)	Albioriks S/2007 S 8 Bebhionn Erriapus Tarvos S/2006 S 12 S/2004 S 24