Jarzmiec jałowcówka
| Cyphostethus tristriatus | |||
| (Fabricius, 1787) | |||
 Owad dorosły | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Cyphostethus tristriatus | ||
| Synonimy | |||
| |||
Jarzmiec jałowcówka[1] (Cyphostethus tristriatus) – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny puklicowatych. Zamieszkuje zachodnią część Palearktyki. Żeruje na jałowcach, żywotnikach, cyprysikach i cyprysach.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1787 roku przez Johana Christiana Fabriciusa pod nazwą Cimex tristriatus. Jako miejsce typowe wskazano włoski Piemont[2]. W 1860 roku umieszczony został przez Franza Xavera Fiebera w nowym rodzaju Cyphostethus (jarzmiec)[3]. W 1861 roku Fieber uczynił ten rodzaj monotypowym, stąd gatunkiem typowym został Cimex tristriatus pod podaną w wyniku dokonanej w 1797 roku przez Georga W.F. Panzera błędnej identyfikacji nazwą Cimex lituratus[4][5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
_(Juniper_Shield_Bug)_-_(imago),_Arnhem,_the_Netherlands.jpg)
Pluskwiak o ciele długości od 8 do 11 mm. Podstawowa jego kolorystyka jest żółtozielona do żółtobrązowej, rzadziej jasnozielona. Czułki mają barwę tła lub są czerwonawe, zwłaszcza dwa ostatnie człony bywają przyciemnione. Często tylno-boczne części przedplecza, a zawsze wewnętrzne i tylne części przykrywki mają barwę malinową do czerwonobrązowej. Zabarwione tak części ciała tworzą wzór w kształcie bumerangu. W ⅔ długości tego wzoru często obecna jest jaśniejsza plama o kształcie mniej więcej półksiężycowatym. Wierzch ciała jest punktowany głównie bezbarwnie, punkty z czarnobrązowym do czarnego zabarwieniem obecne są w kilku grupach przy wewnętrznych i tylnych brzegach przykrywek, a czasem też w tylno-bocznych częściach przedplecza, wokół tarczki oraz tylnej części przykrywki nie objętej czerwonym zabarwieniem. Plama półksiężycowata w ⅔ długości wzoru jest niepunktowana. Zakrywka co najmniej częściowo jest zaciemniona, a często ma parę ciemnobrązowych plam. Odwłok ma listewkę brzeżną jednolicie jasną lub z nieregularnymi ciemniejszymi plamami[6][7].
Głowa jest silnie wydłużona, o nadustku pozbawionym wgłębienia na przedzie i trochę dłuższym od policzków, a czułkach z pierwszym członem nie osiągającym jej szczytu. Kąty tylno-boczne przedplecza bywają w różnym stopniu zaokrąglone i co najwyżej bardzo słabo wystają poza zewnętrzne krawędzie półpokryw. Kąty wierzchołkowe przykrywek są zaokrąglone. Środkiem śródpiersia biegnie blaszkowate żeberko, które na przedzie jest wysokie, wyokrąglone i osiąga brzeg przedpiersia, zaś ku tyłowi obniża się i dochodzi do bioder odnóży środkowej pary[6][7]. Uszka gruczołów zapachowych zatułowia są wydłużone i dochodzą do ¾ odległości między ich ujściami a krawędziami metapleurów[8]. Listewka brzeżna odwłoka jest od góry słabo widoczna. Na trzecim segmencie odwłoka znajduje się kolcowaty wyrostek, również dochodzący do bioder środkowej pary odnóży[6][7]. U samicy na szóstym i siódmym segmencie odwłoka widoczne są jajowate, przyciemnione zagłębienia ze strukturami gruczołowymi[8].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Owad ten zasiedla lasy, polany, murawy kserotermiczne i ogrody[1]. Zarówno larwy, jak i postacie dorosłe są fitofagami ssącymi, bytującymi przede wszystkim na roślinach pokarmowych. W warunkach naturalnych związane są z jałowcami, w Europie Środkowej z jałowcem pospolitym[7][6]. W ogrodach i nasadzeniach żerują także na introdukowanych roślinach z rodzajów cyprys, cyprysik, jałowiec i żywotnik (tuja)[1][9]. Chętnie wybierają okazy starsze, gdzie odżywiają się szyszkojagodami[7][6]. Na igłach żerują tylko osobniki dorosłe[8].
Postacie dorosłe obserwuje się od wczesnej wiosny do późnej jesieni[1]. Kopulacje i składanie jaj mają miejsce od czerwca do sierpnia[7][6]. Jaja składane są w licznych małych klastrach na igłach i owocach roślin pokarmowych[8]. Owady dorosłe nowego pokolenia pojawiać się zaczynają w połowie sierpnia lub pod jego koniec[7][6]. Postacie dorosłe są stadium zimującym. Ich zimowanie odbywa się w skupiskach szyszkojagód, ściółce, mchach lub pod kamieniami[7][6][9].
Do parazytoidów tego gatunku należy Subclytia rotundiventris, muchówka z rodziny rączycowatych[1].
Rozprzestrzenienie[edytuj | edytuj kod]
Gatunek zachodniopalearktyczny[7][9]. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii (na północ do Szkocji[9]), Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji. Na kontynencie tym jest jedynym przedstawicielem rodzaju jarzmiec[10].
Poza Europą znany jest z Wysp Kanaryjskich[10], zachodniej Syberii i Bliskiego Wschodu[9]. Ponadto zawleczony został do Nearktyki, do kanadyjskiej Kolumbii Brytyjskiej, gdzie żeruje na żywotniku olbrzymim[8].
W Polsce do niedawna był gatunkiem nieczęstym, znanym z rozproszonych stanowisk[6][7], jednak współcześnie obserwowany jest częściej, zwłaszcza wśród nasadzeń iglaków w ogrodach i miastach[7][1]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Cyphostethus tristriatus – Jarzmiec jałowcówka. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-05-19].
- ↑ J.C. Fabricius: Mantissa insectorum sistens species nuper detectas adiectis synonymis, observationibus, descriptionibus, emendationibus 2. Hafniae: Proft, 1787, s. 293.
- ↑ Franz Xaver Fieber: Die europäischen Hemiptera. Halbflüger. (Rhynchota Heteroptera). Wien: Carl Gerold’s Sohn, 1860, s. 78.
- ↑ Franz Xaver Fieber: Die europäischen Hemiptera. Halbflügler. (Rhynchota Heteroptera.). 2. Wien: Gerold’s Sohn, 1861, s. 328.
- ↑ Berend Aukema (red.): Cyphostethus tristriatus (Fabricius, 1787). [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-05-20].
- ↑ a b c d e f g h i Jerzy A. Lis, Barbara Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVIII Pluskwiaki różnoskrzydłe – Heteroptera z. 13 Puklicowate – Acanthosmatidae, Żółwinkowate – Scutelleridae. Warszawa, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Turpress, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
- ↑ a b c d e f g h i j k Jerzy A. Lis, Barbara Lis, Dariusz J. Ziaja: Heteroptera Poloniae 2: Pentatomoidea 1: Acanthosmatidae, Cydnidae, Plataspidae, Scutelleridae, Thyreocoridae. Bytom: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy „Plik”, 2012.
- ↑ a b c d e Chris G. Ratzlaff, G.G.E. Scudder. First records of the juniper shield bug, Cyphostethus tristriatus (Fabricius, 1787) (Hemiptera: Acanthosomatidae), in North America. „The Pan-Pacific Entomologist”. 94 (2), s. 67–74, 2018. DOI: 10.3956/2018-94.2.67.
- ↑ a b c d e Jarzmiec. Cyphostethus tristriatus (Fabricius, 1787). [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. [dostęp 2022-05-20].
- ↑ a b Cyphostethus tristriatus (Fabricius, 1787). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-05-20].