Józef Dowbor-Muśnicki
generał broni | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1884-1920 |
Siły zbrojne | |
Jednostki |
123 Dywizja Piechoty |
Stanowiska |
dowódca dywizji, korpusu i frontu |
Główne wojny i bitwy |
wojna rosyjsko-japońska, |
Odznaczenia | |
Józef Dowbor-Muśnicki[1] (ur. 25 października 1867 w Garbowie, zm. 26 października 1937 w Batorowie) – generał lejtnant Armii Imperium Rosyjskiego i generał broni Wojska Polskiego, naczelny dowódca Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim.
Życiorys
Urodził się 25 października 1867 w majątku Garbów koło Sandomierza w rodzinie Romana Muśnickiego, który był właścicielem Garbowa, pochodzącego z litewskiego rodu Dowborów (Daubor) osiadłego od XVII w. w Sandomierskiem, herbu Przyjaciel oraz Antoniny z Wierzbickich. Był młodszym bratem Konstantego, także generała lejtnanta.
Początki służby
Do 10 roku życia uczył się w domu pod kierunkiem guwernantki, a następnie nauczyciela ludowego ze wsi Góry Wysokie. Naukę kontynuował w gimnazjum w Radomiu. Po skończeniu 4 klas gimnazjum klasycznego został przyjęty do Korpusu Kadetów im. Mikołaja I w Petersburgu. W roku 1886 skończył korpus z drugą lokatą i stopniem podoficerskim. Kolejnym etapem edukacji była Konstantynowska Szkoła Wojskowa w Petersburgu. Po ukończeniu w 1888 szkoły piechoty w stopniu podporucznika rozpoczął służbę w 140 Zarajskim Pułku Piechoty w Kostromie. Wobec niedopuszczania katolików do wyższych stopni oficerskich w Armii Imperium Rosyjskiego i do wyższych studiów wojskowych, dla kontynuowania kariery wojskowej dokonał w 1890 konwersji na kalwinizm[2]. W 1891 awansował na porucznika. Od 1896 służył w 11 Pułku Grenadierów w Jarosławiu, gdzie spędził 3 lata. W 1899 po zdaniu egzaminów rozpoczął kształcenie w Mikołajewskiej Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu, którą ukończył w 1902. W trakcie studiów dwukrotnie awansował. W 1900 roku został sztabskapitanem, a w roku 1901 – kapitanem. W kolejnych latach odbył staż dla oficerów Sztabu Generalnego w sztabie Moskiewskiego Okręgu Wojskowego, a następnie w 2 Pułku Grenadierów. W latach 1904-1905 był uczestnikiem wojny rosyjsko-japońskiej. Pełnił funkcję oficera do zleceń w I Syberyjskim Korpusie. Po wojnie został szefem sztabu Korpusu Wojsk Nadgranicznych (Zaamurski Okręg Wojskowy) w Harbinie. W 1906 został przeniesiony do Irkucka do powstającego Irkuckiego Okręgu Wojskowego. W 1908 został skierowany do sztabu X Korpusu w Charkowie, a następnie w 1910 został szefem sztabu 11 Dywizji Piechoty. Dwa lata później objął to samo stanowisko w 7 Dywizji Piechoty z Woroneża.
I wojna światowa
W momencie wybuchu wojny, w 1914, został awansowany do stopnia pułkownika i zajmował stanowisko szefa sztabu 7 Dywizji Piechoty. Brał udział w bitwie przasnyskiej dowodząc 14 Pułkiem Strzelców Syberyjskich (dowódca pułku od 7(29?).11.1914 – 11.09.1915), podczas przeprawy przez Orzyc we wsi Stary Podoś został ciężko ranny i wyjechał na leczenie do Moskwy[3]. Za postawę podczas bitwy został przez Anglików odznaczony Orderem Łaźni[4]. Walczył na froncie austriackim, w 1916 dowódca 123 i 38 Dywizji Piechoty, w okresie kwiecień-lipiec 1917 dowódca XXXVIII Korpusu Armijnego. Brał udział w bitwach pod Jarosławiem, Warszawą i Łodzią. W 1917 otrzymał awans na generała lejtnanta. Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu oddał się do dyspozycji utworzonego w czerwcu 1917 w Piotrogrodzie Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego (Naczpolu), który mianował go w ostatnich dniach lipca 1917 dowódcą I Korpusu Polskiego w Rosji.
Po przewrocie bolszewickim (rewolucji październikowej) Dowbor-Muśnicki ogłosił neutralność Korpusu wobec walk wewnętrznych w Rosji. Jednak kiedy I Korpus został zaatakowany przez oddziały Gwardii Czerwonej na początku lutego 1918 przystąpił do walki, odniósł kilka zwycięstw, z których najważniejsze to zdobycie Bobrujska i osadzenie się w jego twierdzy.
Po pokoju brzeskim wojska niemieckie okupowały zachodnie gubernie państwa rosyjskiego, otaczając zajęty przez Polaków Bobrujsk i żądając kapitulacji i rozbrojenia oddziałów polskich. W nocy z 21/22 maja 1918 Dowbor nie podjął propozycji walki przeciwko Niemcom przedstawionej przez Leopolda Lisa-Kulę oraz Przemysława Barthela de Weydenthal. Aresztowany przez nich na jedną noc w czasie nieudanej próby przejęcia władzy nad korpusem przez środowisko POW, zwolniony nad ranem. Organizatorom nieudanego przewrotu zarzucił "tchórzostwo oraz działania za cudze pieniądze" na rzecz obcych mocarstw – oskarżając o to Lisa-Kulę oraz Barthela de Weydenthal. Mimo dowodów bohaterstwa powyższych (śmierć na polu walki za sprawę polską) nigdy nie oczyścił ich z tego zarzutu.
Dowbor-Muśnicki nie uzyskawszy poparcia od Rady Regencyjnej, do której zwrócił się o pomoc i próbował podporządkować korpus, został zmuszony do złożenia broni. Wraz z innymi rozbrojonymi żołnierzami Korpusu przybył do okupowanego przez państwa centralne Królestwa Polskiego, zamieszkał w Staszowie.
Powstanie wielkopolskie
W dniu 6 stycznia 1919 otrzymał wezwanie od Naczelnej Rady Ludowej do objęcia dowództwa nad powstaniem wielkopolskim. Muśnicki udał się najpierw do Warszawy, gdzie odbył rozmowę z Józefem Piłsudskim, który potwierdził nominację NRL, a następnie do Poznania, gdzie przybył 8 stycznia. Oficjalnie stanowisko dowódcy przejął od mjra Stanisława Taczaka 16 stycznia. Kontynuował on organizację Armii Wielkopolskiej ("Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim") wprowadzając m.in. obowiązkową służbę wojskową i powołując pod broń 11 roczników rekrutów, dzięki czemu udało mu się stworzyć blisko 100-tysięczną armię. Dążył do apolityczności wojska odsuwając od wpływu na decyzje oficerów o radykalnych poglądach oraz likwidując rady żołnierskie. Jako dowódca popierał idee rozszerzenia powstania na Pomorze Gdańskie i ofensywę w kierunku Gdańska, sprzeciwiając się jednocześnie uszczuplaniu Armii Wielkopolskiej poprzez posyłanie oddziałów na wschód. W marcu 1919 został awansowany na generała broni. Następnie przeprowadził proces integracji Armii Wielkopolskiej z resztą WP, pozostając faktycznym jej dowódcą jako dowódca Frontu Wielkopolskiego.
Dwudziestolecie międzywojenne
Po wybuchu wojny polsko-bolszewickiej oddał się do dyspozycji Piłsudskiego, który chciał, aby przejął od gen. Wacława Iwaszkiewicza, jego dawnego podwładnego, dowództwo armii południowej pod Lwowem. Dowbor odmówił, bowiem cenił Iwaszkiewicza. W kwietniu 1920 odmówił przyjęcia stanowiska dowódcy 4 Armii, a w sierpniu tego roku stanowiska dowódcy Frontu Południowego wobec czego w dniu 6 października 1920 przeniesiony został do rezerwy, a z dniem 31 marca 1924 w stan spoczynku[5].
Pełniąc funkcje dowódcze w Poznaniu, urzędował w budynku przy placu Działowym; miał też własne, dwupokojowe mieszkanie przy ul. Mylnej 15. W końcu marca 1920 osiadł w Lusowie, a następnie w Batorowie koło Poznania. Jako zwolennik apolitycznej armii, podczas zamachu majowego opowiedział się przeciw puczowi. Zmarł na serce 26 października 1937 w Batorowie[6][7]. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu w Lusowie, gdzie znajduje się też jego pomnik, odsłonięty w 2015.
Miał czworo dzieci:
Siostrzeńcem gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego był płk Władysław Bzowski, a mężem siostrzenicy, Teresy Janoty Bzowskiej, został płk Jan Władysław Rozwadowski[8][9].
Od 20 marca 1996 roku generał broni Józef Dowbor-Muśnicki jest patronem 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej w Międzyrzeczu.
Ordery, odznaczenia i wyróżnienia
- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 18 grudnia 1998 postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego "w uznaniu wybitnych zasług dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej")[10]
- Order św.Anny z Mieczami I klasy (21.12.1916, Imperium Rosyjskie)
- Order św.Stanisława z Mieczami I klasy (13.01.1916, Imperium Rosyjskie)
- Szabla św. Jerzego (09.03.1915, Imperium Rosyjskie)
- Order Wojenny św. Jerzego IV klasy (03.02.1915, Imperium Rosyjskie)
- Miecze do Orderu św. Włodzimierza III klasy (styczeń 1915, Imperium Rosyjskie)
- Order św. Włodzimierza III klasy (18.08.1913, Imperium Rosyjskie)
- Order św. Anny z Mieczami II klasy (1906, Imperium Rosyjskie)
- Order św. Włodzimierz z Mieczami i Kokardą IV klasy (1906, Imperium Rosyjskie)
- Order św. Anny z Mieczami i Kokardą III klasy (1905, Imperium Rosyjskie)
- Order św. Stanisława z Mieczami II klasy (13.05.1905, Imperium Rosyjskie)
- Order św. Stanisława z Mieczami i Kokardą III klasy (13.05.1905, Imperium Rosyjskie)
- Order św. Anny IV klasy (13.05.1905, Imperium Rosyjskie)
- Order Łaźni (Wielka Brytania)
- Order Korony Włoch III klasy (Włochy)
- Krzyż Wolności II klasy (Estonia)
- Order Pogromcy Niedźwiedzia II klasy (Łotwa)
- Order Podwójnego Smoka 3. stopnia III klasy (Chiny)
- Medal Międzysojuszniczy „Médaille Interalliée”[11]
- Honorowy Obywatel Miasta Sandomierza (1918)[12].
Gen. Dowbor-Muśnicki nie otrzymał za życia ani jednego polskiego odznaczenia państwowego.
Przypisy
- ↑ Prawidłowa pisownia nazwiska generała „DOWBOR”, powszechna błędna forma „DOWBÓR” za Piotr Bauer tamże. Nazwisko "Dowbor" pochodzi od litewskiego rodu „Dowborów” (Dauborów) za: Powstanie Wielkopolskie – przywódcy powstania. stronia miasta Poznań. [dostęp 17 marca 2009]. (pol.). zob. też. pisownia w encyklopedii PWN – linki zewnętrzne.
- ↑ A co najmniej podawał w dokumentach wyznanie protestanckie. Mariusz Kulik, Bracia Dowbor-Muśniccy – Polacy na służbie rosyjskiej, Niepodległość i Pamięć 23/4 (56), s.53-57 wersja elektroniczna
- ↑ Powstanie Wielkopolskie. HISTORIA – DOWÓDCY POWSTANIA
- ↑ Generał broni Józef DOWBOR – MUŚNICKI
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 94 z 14.09.1924 r.
- ↑ Generał broni Józef Dowbor-Muśnicki umarł. „Jutro”, s. 1, Nr 42 (59) z 31 października 1937.
- ↑ Skon gen. Dowbor-Muśnickiego. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 247 z 29 października 1937.
- ↑ Tomasz Wantuch. Płk dypl. Jan Władysław Rozwadowski. „Tuchowskie wieści”, s. 19, Lipiec-sierpień 2012, nr 47 (127). Towarzystwo Miłośników Tuchowa. ISSN 1234-66-40.
- ↑ Wspomnienie o Pawle Jordan Rozwadowskim. rozwadowski.org. [dostęp 9 grudnia 2014].
- ↑ M.P. z 1999 r. nr 11, poz. 153
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 61 z 06.06.1925
- ↑ Gen. Józef Dowbor-Muśnicki
Bibliografia
- Mariusz Kulik, Bracia Dowbor-Muśniccy – Polacy na służbie rosyjskiej, Niepodległość i Pamięć 23/4 (56), s.53-57 wersja elektroniczna
- Generał broni Józef Dowbor-Muśnicki umarł. „Jutro”, s. 1, Nr 42 (59) z 31 października 1937.
- Piotr Bauer: Generał Józef Dowbor-Muśnicki 1867-1937. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1988, s. 265. ISBN 83-210-0798-8.
- Józef Dowbor-Muśnicki: Moje wspomnienia. Warszawa: F. Wyszyński i S-ka, 1935.
- Józef Dowbor-Muśnicki: Moje wspomnienia. Warszawa: Bellona, 2003. ISBN 83-11-09582-5.
- Довбор-Мусницкий Иосиф Романович (Dowbor-Musnickij Josif Romanowicz, biogram, zdjęcie, ordery). Русская армия в Первой мировой войне (Armia rosyjska podczas I wojny światowej). [dostęp 18 marca 2009]. (ros.).
- Marek Rezler: Sylwetki zasłużonych poznaniaków. Biogramy historyczne. W: Wielka Księga Miasta Poznania. Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy „Koziołki Poznańskie”, 1994, s. 733. ISBN 83-901625-0-4.
- Melchior Wańkowicz : Przez cztery klimaty PIW 1974 wyd 2
- Absolwenci Mikołajewskiej Akademii Sztabu Generalnego
- Generałowie broni II Rzeczypospolitej
- Muśniccy herbu Przyjaciel
- Oficerowie I Korpusu Polskiego w Rosji
- Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Patroni jednostek Wojska Polskiego
- Polacy – generałowie Imperium Rosyjskiego
- Polacy odznaczeni Orderem Łaźni
- Polacy odznaczeni Orderem Świętego Jerzego
- Polacy odznaczeni Orderem Świętego Stanisława (Imperium Rosyjskie)
- Polacy odznaczeni Orderem Świętego Włodzimierza
- Polacy odznaczeni Orderem Świętej Anny
- Polacy odznaczeni Orderem Korony Włoch
- Polacy odznaczeni Orderem Krzyża Wolności (Estonia)
- Polacy – żołnierze Armii Imperium Rosyjskiego w I wojnie światowej
- Polacy odznaczeni Orderem Podwójnego Smoka
- Polscy korporanci
- Filistrzy honoris causa polskich korporacji akademickich
- Powstańcy wielkopolscy (1918–1919)
- Ludzie związani z Poznaniem
- Ludzie związani z Radomiem
- Ludzie związani ze Staszowem
- Honorowi obywatele Sandomierza
- Urodzeni w 1867
- Zmarli w 1937
- Żołnierze Armii Wielkopolskiej