Kamienica przy ulicy Słowackiego 24 w Katowicach
 Kamienica od strony południowej (2022) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. J. Słowackiego 24, |
| Typ budynku |
kamienica mieszkalna |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Paul Frantzioch |
| Wysokość całkowita |
25,8 m |
| Kondygnacje |
5+1+1 |
| Powierzchnia użytkowa |
2 628 m² |
| Ukończenie budowy |
1904 |
| Właściciel |
osoba prywatna |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′33,1″N 19°00′57,2″E/50,259194 19,015889
| |
Kamienica przy ulicy Juliusza Słowackiego 24 w Katowicach – kamienica mieszkalna, położona przy ulicy J. Słowackiego 24 w Katowicach, na terenie dzielnicy Śródmieście. Powstała ona w 1904 roku według projektu Paula Frantziocha w stylu eklektycznym z dominującymi elementami secesji i neogotyku, a charakterystycznym elementem wystroju kamienicy są dwa wykusze w kształcie wieżyczek.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Kamienica znajduje się przy ulicy Juliusza Słowackiego 24 w granicach katowickiej dzielnicy Śródmieście[1]. Położony on jest w ścisłym centrum miasta, obok jednej z reprezentacyjnej ulic miasta – ulicy 3 Maja[2]. Budynek ten znajduje się we wschodniej pierzei ulicy, w zwartej zabudowie kwartału[2]. Od zachodu sąsiaduje z ulicą J. Słowackiego, od północy i wschodu z zabudową oficynową centralnej części kwartału, zaś od południa z Galerią Katowicką[2].
Budynek główny wraz z oficynami zajmuje cała działkę[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Kamienica została wzniesiona w 1904 roku według projektu Paula Frantziocha (wg M. Nowosad powstała już w 1887 roku[3]). Według Księgi adresowej miasta Wielkich Katowic 1935/36 r. ówczesnym właścicielem budynku pod numerem 24 było wówczas Śl. Tow. Tech. Handlowe, a w tym czasie w kamienicy prócz mieszkań mieściły się siedziby następujących firm: Warszawskie Towarzystwo wzajemnych ubezpieczeń na wypadek choroby i Polski Przemysł Kamienny[4]. Przed 1939 rokiem, pod numerem 24 swoje biura miały Zakłady Kamieniołowe St. Grabianowski i Ska. Firma ta prowadziła eksploatację kamieniołomów, a także produkcję m.in. kostki brukowej i krawężników[5].
W sąsiedztwie kamienicy w 2011 roku rozpoczęła się budowa Galerii Katowickiej. Rozpoczęcie tak dużej inwestycji obok budynków doprowadziło do pogorszenia ich stanu, a największe uszkodzenia wystąpiły w kamienicy przy ulicy J. Słowackiego 24[6]. W lipcu 2011 roku inspektor nadzoru budowlanego wydał decyzję o wysiedleniu mieszkańców z uszkodzonej pod wpływem prac budowalnych kamienicy[7] – łącznie budynek opuściło około 60 osób[8], z 38 lokali mieszkalnych[8].
Zdaniem właściciela kamienicy, w wyniku prac budowlanych doszło do pęknięć i przesunięć ścian, drzwi i okien, a także do uszkodzenia podłóg i stropów. Właściciel wystąpił do Sądu Okręgowego o odszkodowanie[6]. Zdaniem wykonawcy – firmy Strabag, we wrześniu 2011 roku z właścicielem kamienicy doszło do podpisania ugody regulującej wypłatę odszkodowania z tytułu utraty czynszów najmu oraz wykonania napraw budynku, lecz właściciel uniemożliwił wejście na teren kamienicy celem wykonania prac naprawczych[7].
W 2014 roku kamienica ta pozostawała własnością prywatną[9], a w tym czasie była ona nieużytkowana[10]. Pod względem stanu technicznego nadawała się ona do generalnego remontu. Stan ścian wewnętrznych oceniono jako zły i średni, zaś stan zewnętrznych elewacji na średni. Sklepienia i stropy były wówczas w złym stanie technicznym, tak samo jak wyposażenie i instalacje[10].
W maju 2016 roku kamienica pozostawała opuszczona, a także uległa aktom wandalizmu. Właściciel budynku dalej toczył spór z Galerią Katowicką o odszkodowanie. Od czasu wyłączenia budynku z użytkowania, właściciel wyliczył straty z tego tytułu na 4 mln złotych, a także nie miał już własnych środków na bieżące remonty[11].
W dniu 17 listopada 2017 roku na fasadzie kamienicy w ramach ówczesnej edycji wydarzenia pt. Katowice Street Art Festival został zainstalowany neon zaprojektowany przez rosyjskiego artystę Tima Radya. Na neonie pojawił się napis o treści: „SORRY BUT YOUR PRINCESS IS IN ANOTHER CASTLE”. Umieszczeniem neonu na tej kamienicy artysta tłumaczył podobieństwem budynku do zamku. Neon zaś wykonała katowicka pracownia Irsa[12].
Pod koniec grudnia 2021 roku w systemie REGON pod tym adresem zarejestrowane były 2 aktywne podmioty gospodarcze[13]. Funkcjonowały wówczas też apartamenty na wynajem[14].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Kamienica zbudowana jest w stylu eklektycznym z dominującymi dekoracjami i motywami typowymi dla stylu neogotyckiego i secesji[15].
Kamienica wpisana jest do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice[16].
Bryła i konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
Kamienica przy ulicy J. Słowackiego 24 to budynek murowany z cegły pełnej i z tynkowanymi elewacjami[2]. Budynek główny powstał na planie litery „U”, z oficynami bocznymi i tylnymi, tworząc razem czworobok[15]. Wewnątrz znajduje się dziedziniec, który jest mocno tektonicznie rozbudowany, tak by pomieszczenia w oficynach łapały jak najwięcej światła słonecznego[2].
Kamienica ma pięć kondygnacji nadziemnych, poddasze i podpiwniczenie[15]. Bryła budynku jest zwarta, kryta jednospadowym dachem pulpitowym opadającym ku dziedzińcowi i rozbudowanym dachem jednospadowym opadającym ku ulicy[2]. Więźba dachowa jest drewniana, krokowo płatwiona[2].
Kubatura budynku wynosi 11 696 m³, powierzchnia użytkowa 2 628 m²[10], a powierzchnia zabudowy 856 m²[1]. Szerokość elewacji frontowej kamienicy wynosi 24,1 m, a głębokość całej kamienicy 30,6 m. Wysokość budynku do gzymsu wynosi 18,8 m, zaś do iglicy wykuszy wieżowych 25,8 m[17].
Elewacja frontowa[edytuj | edytuj kod]
Elewacja frontowa kamienicy posiada bardzo rozbudowaną architekturę i liczne detale sztukatorskie. Jest ona dziesięcioosiowa, zwieńczona neogotyckim schodkowym szczytem i dachem dwuspadowym, a także gzymsem z dekoracyjnym lambrekinem[2]. Szczyty zdobione zostały dekoracjami roślinnymi i pinaklami[15]. W szczycie znajduje się zwornik w postaci płaskorzeźbionej twarzy[2].
Symetryczna fasada kamienicy przecięta jest dwoma charakterystycznymi wykuszami w kształcie wieżyczek[3] nakrytymi hełmami[15]. Wykusze wieżowe posiadają bogatą dekorację architektoniczną. Są one trzykondygnacyjne, o zaakcentowanych kondygnacjach za pomocą gzymsów, oparte na wspornikach w kształcie mis z roślinną dekoracją sztukatorską. Płaszczyzny wykusza mocno zostały zaakcentowane elementami narożnych kolumienek i spiralnych filarków na poziomie czwartej kondygnacji. Nad głowicami kolumienek znajdują się zaś kamienne gargulce[2]. Na wykuszach zaprojektowano wysokie okna[3] w formie wąskiego stojącego prostokąta w prostokątnych opaskach[2].
Wejście główne do kamienicy położone jest w części centralnej kamienicy, w szóstej osi. Ma ono formę bramy przejazdowej zamkniętej odcinkowym łukiem[2]. Portal wejściowy kamienicy zwieńczony jest jednokondygnacyjnym, dwuosiowym wykuszem[2] wraz ze szczytem, a razem tworzą element na kształt zminiaturyzowanej bryły kamienicy[3]. Ma on rozbudowaną formę architektoniczną. Oparty jest on na wspornikach tworzących dwuosiową arkadę. Wykusz ozdobiony jest płaskorzeźbą z motywem promieniującego słońca[2] a pod nim znajduje się płycina na której przedstawiono głowę młodzieńca wystającą ponad sylwetki skrzydlatych smoków[18].
Tynk na elewacji jest boniowany, co kontrastuje ze sztucznie wysmuklonymi oknami[19]. Okna zaś na elewacji frontowej są przeważnie prostokątne, o krzyżowym podziale stolarki, zaś dwa okna wykusza nad wejściem są zamknięte łukami odcinkowymi i ujęte są we wgłębne opaski ze zwornikami w formie płaskorzeźbionych twarzy. Dekoracje pozostałych okien są zróżnicowane[2]. Okna na drugiej i trzeciej kondygnacji są nakryte neogotyckimi naczółkami, zaś pozostałe ujęte są w tynkowane opaski[15].
Balkony przylegają do wykuszy na poziomie drugiej i trzeciej kondygnacji i są one wsparte na konsolach. Dodatkowy balkon łączy wieżyczki na poziomie czwartej kondygnacji[15], zaś na poziomie piątej kondygnacji, w dwóch skrajnych osiach znajdują się tarasy. Balustrady balkonów i tarasów są jednorodne i zbudowane są z poziomych stalowych elementów połączonych owalnymi przęsłami[2].
Wnętrza[edytuj | edytuj kod]
Główny budynek jest dwutraktowy, zaś w trakcie tylnym łączy się z klatką schodową. Oficyny kamienicy są jednotraktowe z dwoma symetrycznymi klatkami schodowymi po bokach[2]. Brama przejazdowa do kamienicy jest sklepiona kolebkowo, a we wnętrzu znajdują się schody dwubiegunowe z tralkową balustradą. Okna klatki schodowej zostały przeszklone kolorowymi szybkami[15].
We wnętrzu budynku zachowano pierwotny układ pomieszczeń, zaś wystrój wnętrza w 2014 roku był mocno zdewastowany[2].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
|
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Urząd Miasta Katowice. [dostęp 2022-09-08]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Karta... 2014-11 ↓, s. 2.
- ↑ a b c d Nowosad 1976 ↓, s. 328.
- ↑ Księga adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/36 r., Katowice: Dr. E. Kwaśnik (pol.).
- ↑ Abramski 2000 ↓, s. 51.
- ↑ a b S.O.S. dla Katowickich Kamienic! Przez budowę Galerii Katowickiej ucierpiały okoliczne kamienice?. tvs.pl, 2013-09-26. [dostęp 2022-09-08]. (pol.).
- ↑ a b Justyna Przybytek: Katowice: Strabag odpowiada ws. kamienicy ze Słowackiego 24. dziennikzachodni.pl, 2014-08-14. [dostęp 2022-09-08]. (pol.).
- ↑ a b Justyna Przybytek: Kamienicznik kontra Galeria Katowicka. Sprawa znów w sądzie. katowice.naszemiasto.pl, 2015-04-16. [dostęp 2022-09-08]. (pol.).
- ↑ Karta... 2014-11 ↓, s. 1.
- ↑ a b c Karta... 2014-11 ↓, s. 3.
- ↑ Michalina Bednarek: Piękna kamienica niszczeje w centrum Katowic. katowice.wyborcza.pl, 2016-05-01. [dostęp 2022-09-08]. (pol.).
- ↑ Łukasz Kądziołka: Nowy neon w centrum Katowic. To praca rosyjskiego artysty. katowice24.info, 2017-11-17. [dostęp 2022-09-08]. (pol.).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Baza internetowa REGON. wyszukiwarkaregon.stat.gov.pl. [dostęp 2022-09-08]. (pol.).
- ↑ Apartamenty Next to Galeria. apartamenty-next-to-galeria.business.site. [dostęp 2022-09-08]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Klajmon 1997 ↓, s. 142.
- ↑ Urząd Miasta Katowice: GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW. Wyszukiwanie Zabytku Nieruchomego. bip.katowice.eu. [dostęp 2022-09-08]. (pol.).
- ↑ Karta... 2014-11 ↓, Załącznik nr 7.
- ↑ Wirtualne Muzeum Secesji: Katowice, Słowackiego 24. www.muzeumsecesji.pl, 2010. [dostęp 2022-09-08]. (pol.).
- ↑ Nowosad 1976 ↓, s. 329.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Abramski, Ulice Katowic, Zawiercie: Graf-Mar, 2000, ISBN 83-913341-0-4 (pol.).
- Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego. Kamienica mieszczańska z oficynami. Katowice ul. Słowackiego 24, Narodowy Instytut Dziedzictwa, listopad 2014 [dostęp 2022-09-08] (pol.).
- Barbara Klajmon, Katowicka kamienica mieszczańska. 1840-1918. Śródmieście, wyd. 1., Katowice: Centrum Dziedzictwa Kulturowego Górnego Śląska, 1997, ISBN 83-85871-09-8 (pol.).
- Maria Nowosad, Analiza zabudowy historycznego centrum Katowic, „Ochrona Zabytków” (29/4 (115)), Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, 1976, s. 326-334 (pol.).
