Pułk KOP „Wołożyn”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Nazwa wyróżniająca | |
| Tradycje | |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk Józef Urbanek |
| Ostatni | |
| Organizacja | |
| Numer |
kryptonimowy: 53[a] |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
.jpg)
Pułk KOP „Wołożyn” – oddział piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Pułk KOP „Wołożyn” został sformowany w 1929, w składzie Brygady KOP „Nowogródek”. Dowództwo oddziału znajdowało się w Wołożynie (w zespole pałacowym (klasycystycznym) zbudowanym w 1806 przez Józefa Ignacego Tyszkiewicza, pałac i oficyny zniszczone w czasie I wojny światowej odbudowano i umieszczono w nich siedzibę KOP-u). Oddziałem administracyjno-gospodarczym dla pułku był 28 batalion KOP „Wołożyn”[2]. Rozkazem dowódcy KOP z 23 lutego 1937 została zapoczątkowana pierwsza faza reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza „R.3”[3]. Pułkowi podporządkowano stację gołębi pocztowych KOP „Bogdanów”[4]
Dowództwo pułku KOP „Wołożyn” po przybyciu do Żywca zostało przemianowane na dowództwo 2 pułku piechoty KOP[5].
Służba graniczna[edytuj | edytuj kod]
W 1937 ustalono dla pułku następujący podział ochranianego odcinka granicy państwowej[6]:
- granica południowa: odcinek dotychczasowej strażnicy „Morgi” 1 kompanii granicznej „Zebrzydowszczyzna” [wł.].
Struktura organizacyjna pułku w 1934[edytuj | edytuj kod]
- Dowództwo Pułku KOP „Wołożyn”[7]
- 6 batalion graniczny „Iwieniec”
- 28 batalion odwodowy „Wołożyn”
- szwadron kawalerii KOP „Iwieniec”
Kadra pułku[edytuj | edytuj kod]
Dowódcy pułku:
- ppłk dypl. Józef Urbanek (16 VII 1929[8][9] – 10 IV 1932)[10] 1932[11]
- ppłk dypl. Piotr Bartak (10 IV 1932 – 24 XI 1935)[10]
- ppłk dypl. Władysław Frączek (24 XI 1935 – 18 VI 1938)[10][11]
- płk piech. Władysław Mikołajczak (18 VI 1938 – 24 III 1939)[10][11]
- dowódca pułku – płk piech. Władysław Mikołajczak
- I adiutant pułku – kpt. piech. Władysław Andrzej Aleksander Mojkowski[d]
- II adiutant pułku – por. Franciszek Kosmala[e]
- oficer wyszkolenia – mjr piech. Stanisław Jan Starzyński[f]
- oficer graniczny – kpt. adm. (piech.) Stanisław Franciszek Pasierb
- szef łączności – kpt. łącz. Kazimierz Edward Żórniak[g]
- obsada 301 Rejonu PW „Nowogródek” w Baranowiczach[20]
- komendant rejonu PW „Nowogródek” – kpt. adm. (piech.) Kazimierz Bolesław Nałęcz-Mroczkowski
- komendant powiatowy PW „Wołożyn” – kpt. adm. (piech.) Aleksander II Tomaszewski
- zastępca komendanta powiatowego PW „Wołożyn” – kpt. piech. Edward Hennig[h]
- komendant powiatowy PW „Stołpce” – kpt. piech. Stefan Sowa
- komendant powiatowy PW „Nieśwież” – kpt. adm. (piech.) Stanisław Wyrobiec
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP[1].
- ↑ Pałac Tyszkiewiczów został kupiony przez KOP, a w 1927 odrestaurowany i przystosowany na potrzeby wojska według planów Tadeusza Nowakowskiego.
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[13].
- ↑ Władysław Andrzej Aleksander Mojkowski, kpt. piech., w KOP od 1934. Do marca 1939 I adiutant pułku KOP „Wolożyn". We wrześniu 1939 oficer sztabu 1 BGór.[15].
- ↑ Franciszek Kosmala (ur. 1 października 1907 w Wysokinie, zm. w 1979). W 1930 ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty na kierunku wojska łączności i w stopniu plutonowego i otrzymał przydział do 43 pułku piechoty. W 1932 odbył praktykę w 72 pułku piechoty w Radomiu (Jan Łukasiak, Szkoła Podchorążych Rezerwy Piechoty, s. 21). Po ukończeniu Szkoły Podchorążych Piechoty w Komorowie koło Ostrowi Mazowieckiej w 1933, w stopniu podporucznika w korpusie oficerów piechoty, został skierowany do 37 Łęczyckiego Pułku Piechoty im. ks. Józefa Poniatowskiego w Kutnie (Dziennik Personalny Nr 9, rok XIV, z dnia 15 sierpnia 1933 r, Ministerstwo Sprawa Wojskowych, Warszawa). W 1938, w stopniu porucznika, skierowany do pułku KOP „Wołożyn” w Wołożynie. W kwietniu 1939 wraz z batalionem KOP „Wołożyn” przeniesiony w rejon Żywca. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 w szeregach 2 pułku piechoty KOP, 1 Brygady Górskiej.
- ↑ Więcej informacji biograficznych w: Batalion KOP „Krasne”.
- ↑ Kpt. łącz. Kazimierz Edward Żórniak ur. 29 listopada 1899. W grudniu 1932 został przeniesiony z Kadry 4 batalionu telegraficznego w Brześciu do kompanii telegraficznej 9 Dywizji Piechoty w tym samym garnizonie na stanowisko dowódcy[16]. Od 1937 w KOP[17]. W marcu 1939 w dowództwie pułku KOP „Wołożyn” na stanowisku szefa łączności[18]. W czasie kampanii wrześniowej w 133 i 116 pułku piechoty[19]. Dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu VII A Murnau[19].
- ↑ Edward Hennig (1897-1940), kpt. piech., w KOP od 1933. Do mobilizacji zastępca komendanta powiatowego PW „Wołożyn". Przydział mobilizacyjny nieznany. Więzień obozu w Starobielsku. Zamordowany przez NKWD[21].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 425.
- ↑ Zarządzenie nr L.dz. KOP 1025/tjn./og.org./29 ↓.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 157.
- ↑ Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 6.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. CXXIX.
- ↑ Zarządzenie nr L.3300/Tjn.Og.Org/37, s. 5/1
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 46.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 123.
- ↑ Obsada oficerska pKOP „Wołożyn” ↓.
- ↑ a b c d Głowiński 2018 ↓, s. 91.
- ↑ a b c Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 9.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 926.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. VI.
- ↑ ASGr. KOP 177/664 Lista płac pułku KOP Wołożyn za marzec 1939 [k. 303-308].
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 734.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932, s. 425.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 760.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 265, 926.
- ↑ a b Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2023-10-28].
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 942-343.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 720.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie reorganizacji brygad KOP nr L.dz. KOP 1025/tjn./og.org./29 z 6 lipca 1929.
- Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
- Tomasz Głowiński: Pułk KOP „Wołożyn” i chroniona przezeń granica (1929–1939). W: [red.] Artur Ochał, Michał Ruczyński, Paweł Skubisz: U polskich stali granic. W 90. rocznicę utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza. Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej, 2018. ISBN 978-83-8098-528-5.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148–160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Iwona Wiśniewska, Katarzyna Promińska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Nowogródek»”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2013.
- Wykaz zmian stanu oficerów pułku KOP „Wołożyn” → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.