Batalion KOP „Sarny”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk Nikodem Sulik |
| Ostatni |
mjr Bronisław Brzozowski |
| Organizacja | |
| Kryptonim |
197[a] |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Batalion forteczny „Sarny” – oddział forteczny Korpusu Ochrony Pogranicza.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Utworzony z dniem 1 listopada 1937 rozkazem Ministra Spraw Wojskowych. Jednostka została sformowana na potrzeby budowanych umocnień odcinka Sarny, mających strzec wschodniej granicy II Rzeczypospolitej. Do czasu utworzenia dowództwa wojsk fortecznych batalion wchodził w skład pułku KOP „Sarny”.
Początkowo składał się z trzech kompanii, w miarę rozbudowy umocnień uzupełniony o czwartą. W stosunku do żołnierzy mających stanowić obsadę umocnień stosowano szczególne kryteria: wyłącznie narodowości polskiej, nieposzlakowani politycznie, nie posiadających rodziny w ZSRR, nie karanych za przestępstwa przeciw Państwu oraz nie podejrzewanych o sympatie komunistyczne[2]. Podyktowane to było charakterystyką walk w umocnieniach, która wymagała od załóg wysokiego morale.
Z dniem 20 marca 1939 przeorganizowano dowództwo batalionu oraz trzy kompanie według nowych etatów. W tym terminie utworzono też 4 kompanię batalionu[3]. Liczebność plutonów i kompanii była dostosowana do ilości schronów na danym odcinku; kompania obejmowała sektor, a pluton – rejon. Dodatkowo każdy rejon posiadał 1-3 plutony odwodowe, służące do lokalnych kontrataków. Przykładowo : 4 pluton 4 kompanii batalionu Sarny (mający obsadzić rejon Berducha) miał etatowo liczyć 120 osób. Zatwierdzony w kwietniu 1939 etat wojenny kompanii batalionu Sarny był następujący: 1 kompania miała liczyć 394 osoby (w tej liczbie 12 oficerów), 2 – 450 osób (17 oficerów), 3 – 503 osoby (16 oficerów), 4 zaś – 726 osób (22 oficerów).
Z dniem 15 maja 1939 batalion stał się oddziałem gospodarczym. Stanowisko kwatermistrza batalionu przemianowane zostało na stanowisko zastępcy dowódcy batalionu do spraw gospodarczych, płatnika na stanowisko oficera gospodarczego, zastępcy oficera materiałowego dla spraw uzbrojenia na zbrojmistrza, zastępcy oficera materiałowego dla spraw żywnościowych na oficera żywnościowego[4].
Batalion w 1939[edytuj | edytuj kod]
Wraz z ogłoszeniem mobilizacji 23 marca, większość skadrowanych jednostek wysłano na zachodnią granicę, tworząc m.in.: kompanię forteczną Batalionu KOP „Hel”[5], Batalion Forteczny „Osowiec” oraz Batalion Forteczny „Mikołów”. Na zachodnią granice odesłano też dużą część uzbrojenia, które nie do końca uzupełniono. Po odesłaniu tych jednostek w batalionie pozostała niewielka ilość oficerów i szeregowych. Oddział uzupełniony został podczas mobilizacji alarmowej i powszechnej do stanu etatowego poprzez wcielenie rezerwistów powołanych przez Komendę Rejonu Uzupełnień Lublin i Kraśnik. Batalion osiągnął stan osobowy ok. 4000 żołnierzy[6].
17 września, zgodnie z rozkazem ppłk Nikodema Sulika, wyładowano transporty, po czym skierowano jednostki w swoje rejony. 18 września minął na odtwarzaniu łączności i uzupełnianiu uzbrojenia i amunicji. 19 września około godziny 4:00 padły pierwsze strzały na linii umocnień. Pierwszym celem ataku był rejon Berducha, strzegący nieukończonego jazu na rzece Słucz. Przed południem ciężar ataku przeniósł się na rejon Tynne – wieś dowodzony przez ppor. rez. Jana Bołbotta. Po południu został wysadzony schron dowódcy rejonu, zginął ppor. Jan Bołbott, wraz z którym zginęło 49 żołnierzy (jego schron mieścił pluton odwodowy). W godzinach wieczornych tego dnia ppłk Sulik wydał rozkaz wycofania się 4 kompanii z fortyfikacji. Następnie cały batalion wszedł w skład grupy KOP gen. Wilhelma Orlik-Rückemanna i brał udział w bitwach pod Szackiem i Wytycznem.
W rejonie Sarn sowieci rozstrzelali całą wziętą do niewoli kompanię z Batalionu KOP „Sarny”, razem 280 żołnierzy i oficerów[7].
Żołnierze batalionu[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy batalionu
- ppłk Nikodem Sulik (XI 1937 – 1939)[8]
- mjr piech. Bronisław II Brzozowski (1939)[9]
- dowódca batalionu – ppłk Nikodem Sulik
- I zastępca dowódcy – mjr art. Antoni Korpal
- adiutant – kpt. piech. Roman Eugeniusz Kobrzyński
- oficer łączności – kpt. łączn. Romuald Galicki
- oficer saper – kpt. sap. Jan Hupa
- oficer broni – por. uzbr. Zygmunt Stefan Rękosiewicz
- oficer ds. chemicznych – kpt. Stefan Ornowski
- lekarz medycyny – por. lek. dr Włodzimierz Władysław Eugeniusz Bieniek
- II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – kpt. adm. (piech.) Stanisław Grzegorz Paczkowski
- oficer mobilizacyjny – kpt. Alfons Jabłoński
- oficer materiałowy – kpt. adm. (piech.) Józef Borak
- oficer gospodarczy – por. int. Franciszek Karol Sankowski
- dowódca 1 kompanii – mjr Stanisław Jan Ludwik Amon[c].
- dowódca plutonu – kpt. Wojciech Rudnik
- dowódca plutonu – por. Stanisław II Kałużny
- dowódca plutonu – por. Bronisław Sienkiewicz
- dowódca plutonu artylerii – por. Jerzy Jabłoński
- dowódca 2 kompanii – mjr piech. Bronisław II Brzozowski
- dowódca plutonu – por. Bronisław Brauliński
- oficer plutonu – por. Witold Kazimierz Kiewlicz
- oficer plutonu – por. Edward Jan Lis
- dowódca plutonu – por. Jan Jakub Urban
- oficer plutonu – por. Lucjan Kossowski
- dowódca plutonu artylerii – kpt. art. Tadeusz Jan Jabłoński
- dowódca 3 kompanii – mjr Tadeusz Marian Fischer[d].
- dowódca plutonu – por. Jan Aleksander Kuczkowski
- oficer plutonu – por. Władysław Mostowski
- oficer plutonu – por. Stanisław Żukowski
- dowódca plutonu – por. Bolesław Szydłowski
- oficer plutonu – por. Władysław Kaufman
- dowódca plutonu artylerii – kpt. art. Stefan Eustachy Wąsicki
- oficer plutonu – por. Jerzy Szczepan Ropek
- dowódca 4 kompanii – mjr Zygmunt Reliszko
- dowódca plutonu – kpt. Emil Edmund Markiewicz
- oficer plutonu – por. Aleksander Józef Stypułkowski
- dowódca plutonu – kpt. Władysław Nikszto
- dowódca plutonu – kpt. Władysław Raginis
- oficer plutonu – por. Jan I Zawadzki
- dowódca plutonu – kpt. Wacław Roman Zimny
- dowódca plutonu artylerii – kpt. art. Józef Szrajbert
- oficer plutonu – por. Czesław Grombczewski
- oficer plutonu – por. Józef Rzepecki
- oficer plutonu – por. Stanisław Błażej Piklikiewicz
- we wrześniu 1939[14]
- dowódca batalionu – mjr piech. Bronisław II Brzozowski[e]
- I adiutant – kpt. piech. Roman Eugeniusz Kobrzyński[f]
- II adiutant – ppor. piech. rez. Franciszek Kaszubowski[g]
- oficer artylerii – kpt. art. Marian Fijałkowski[h]
- oficer łączności – kpt. łącz. Romuald Galicki[i]
- oficer saper – kpt. sap. Jan Hupa
- oficer broni – por. uzbr. Zygmunt Stefan Rękosiewicz
- oficer ds. chemicznych – kpt. Stefan Ornowski
- lekarz medycyny – por. lek. dr Włodzimierz Władysław Eugeniusz Bieniek
- kwatermistrz – kpt. adm. (piech.) Stanisław Grzegorz Paczkowski[j]
- oficer mobilizacyjny – kpt. Alfons Jabłoński
- oficer materiałowy – kpt. adm. (piech.) Józef Borak
- oficer płatnik – por. int. Franciszek Karol Sankowski
- dowódca 1 kompanii ckm „Somino” – kpt. piech. Władysław Nikszto
- dowódca 2 kompanii ckm „Straszów” – por. piech. Jan Jakub Urban
- dowódca 3 kompanii ckm „Czudel” – kpt. piech. Wacław Roman Zimny
- dowódca 4 kompanii ckm „Tynne” – kpt. piech. Emil Edmund Markiewicz[k]
- dowódca plutonu artylerii – por. art. Stanisław Błażej Piklikiewicz
- oficer plutonu – ppor. art. rez. Stanisław Patyra[l]
- obserwator – por. Stanisław Maciąg
- dowódca tradytora – por. Kazimierz Józef Kasprzycki
- funkcja nieznana – ppor. rez. Wincenty Walerian Tracewski †9–11 IV 1940 Katyń[31]
- funkcja nieznana – ppor. Bronisław Włodarczyk
- dowódca plutonu piechoty – por. br. panc. rez. Józef Sobieski[m] (od 17 IX 1939)
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP[1].
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[11].
- ↑ Stanisław Jan Ludwik Amon, mjr piech., w KOP od 1928. Dowódca 1 kompanii baonu KOP „Sarny”. Z chwilą ogłoszenia mobilizacji przydzielony do batalionu fortecznego „Małyńsk”. Po zakończeniu II wojny światowej mieszkał w Warszawie[12].
- ↑ Tadeusz Marian Fiszer, mjr piech., żołnierz armii austriackiej (1915-1918). W KOP od 1937. Do mobilizacji dowódca 3 kompanii baonu KOP „Samy”. Przydział mobilizacyjny nieznany[13].
- ↑ mjr piech. Bronisław II Brzozowski ur. 15 listopada 1898[15].
- ↑ kpt. piech. Roman Eugeniusz Kobrzyński ur. 9 stycznia 1904[16].
- ↑ Franciszek Kaszubowski ur. 11 września 1912 na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1937 i 2226. lokatą w korpusie oficerów piechoty[17]. Dostał się do niemieckiej niewoli, przebywał w Oflagu II C Woldenberg[18].
- ↑ kpt. art. Marian Fijałkowski ur. 24 września 1903 we wsi Bobrowe, w rodzinie Józefa. Po II wojnie światowej ujawnił się jako członek AK lub BCh[19][20].
- ↑ Romuald Galicki ur. 7 lutego 1906 w Lipnie, w rodzinie Jana. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1938 i 23. lokatą[21]. 15 października 1937 przeniesiony do batalionu KOP „Sarny” na stanowisko oficera łączności. Od 7 listopada 1939 do 3 maja 1945 w niewoli niemieckiej, ostatnio w Oflagu X D Fischbeck. Po uwolnieniu pozostawał w Polskim Ośrodku Wojskowym. 26 września 1946 wrócił do Polski[22]. Zmarł 29 sierpnia 1968 i został pochowany na cmentarzu Osobowicki we Wrocławiu.
- ↑ kpt. adm. (piech.) Stanisław Grzegorz Paczkowski ur. 24 kwietnia 1894 we wsi Pieranie, w rodzinie Stanisława, rolnika i Joanny. Wziął udział w powstaniu wielkopolskim. Walczył pod Damasławkiem, Żninem i Rynarzewem. 15 października 1927 został przeniesiony z 55 pułku piechoty w Lesznie do Korpusu Ochrony Pogranicza. Pełnił kolejno służbę w batalionie KOP „Snów” na stanowisku dowódcy kompanii, batalionie KOP „Stołpce” na stanowisku dowódcy kompanii granicznej „Siejłowicze” i „Mikołajewszczyzna” (od 15 maja 1929) i kwatermistrza (od 6 czerwca 1932). W międzyczasie (od 5 lutego do 15 listopada 1931) ukończył kurs dowódców batalionów w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Od 7 maja 1938 do 28 września 1939 służył w batalionie KOP „Sarny” na stanowisku II zastępcy dowódcy batalionu. Od 3 października 1939 ukrywał się w Warszawie. W niewoli niemieckiej od 9 listopada 1939 do 30 stycznia 1945 (od 26 czerwca 1940 do uwolnienia w Oflagu II C Woldenberg). 19 lipca 1960 został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. Poprzednio był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi[23][24].
- ↑ Mjr piech. Emil Edmund Markiewicz, ps. „Kos” ur. 25 listopada 1907 w Jarosławiu. W konspiracji oficer Oddziału V Łączności KG AK. Wziął udział w powstaniu warszawskim[25][26].
- ↑ Stanisław Patyra ur. 14 września 1911 w kolonii Rossosz, w rodzinie Pawła. Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1934 i 82. lokatą w korpusie oficerów artylerii[27]. Po zakończeniu II wojny światowej ujawnił się jako żołnierz AK lub BCh[28]. Zmarł 11 lutego 1998 i został pochowany na cmentarzu Parafii Św. Marii Magdaleny w Łęcznej[29]. W Oddziałowym Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie znajdują się materiały dot. informatora pseudonim „Logos” (Stanisława Patyry) oraz akta śledcze prowadzone przez PUBP w Lublinie/Wydział V WUBP w Lublinie w latach 1947-1954 w związku z przynależnością Stanisława Patyry do PSL i wrogim stosunkiem do PRL[30].
- ↑ Józef Sobieski ur. 16 lutego 1899 w Warszawie, w rodzinie Zenona. 11 listopada 1918 wstąpił jako ochotnik do Wojska Polskiego. Służył w załodze pociągu pancernego „Boruta”. 5 grudnia 1920 został zdemobilizowany. Na stopień porucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 w korpusie oficerów broni pancernych. 15 czerwca 1948 w czasie rejestracji w Rejonowej Komendzie Uzupełnień Wrocław Miasto tytułował siebie podporucznikiem rezerwy, tak jakby nie został poinformowany o awansie na porucznika. Został zmobilizowany 13 września 1939 do 2 dywizjonu pociągów pancernych w Niepołomicach. 17 września w Sarnach, w trakcie poszukiwań własnego oddziału, został wcielony do baonu KOP „Sarny” i wyznaczony na stanowisko dowódcy plutonu[32]Józef Sobieski. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.10914 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-08]..
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 426.
- ↑ Zarządzenie nr L.1746/Tjn.Og.Org/39 ↓, s. 3.
- ↑ Zarządzenie nr L.1746/Tjn.Og.Org/39 ↓, s. 2.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 624 i 629.
- ↑ Prochwicz i 4/1994 ↓, s. 6.
- ↑ Pruski 2000 ↓, s. 65.
- ↑ Piotr Szubarczyk, Zbrodnie sowieckie na obywatelach Rzeczypospolitej Polskiej 17.IX.1939-3.I.1944, w: W cieniu czerwonej gwiazdy. Zbrodnie sowieckie na Polakach (1917-1956), [bdw], s. 120.
- ↑ Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 9.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 167.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 927.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. VI.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 709.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 717.
- ↑ Pruski 2000 ↓, s. 207.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 33.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 57.
- ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 255.
- ↑ Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2023-12-08].
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-09].
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 177.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 267.
- ↑ Romuald Galicki. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.15203 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-10].
- ↑ Stanisław Paczkowski. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.8381 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-08].
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 294.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 62.
- ↑ Emil Edmund Markiewicz. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2023-12-09].
- ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 119.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-09].
- ↑ śp. Stanisław Patyra. Parafia św. Marii Magdaleny. [dostęp 2023-12-09].
- ↑ Inwentarz IPN. Instytutu Pamięci Narodowej. [dostęp 2023-12-09].
- ↑ Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 737.
- ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 736.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Убиты в Катыни. Книга Памяти польских военнопленных – узников Козельского лагеря НКВД, расстрелянных по решению политбюро ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 года. Лариса Еремина (red.). Москва: Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья», 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część II. Przemiany organizacyjne i przygotowania wojenne KOP w 1939. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (150), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Zbigniew Pruski: Bastion Polesie. Polskie fortyfikacje na Polesiu w latach 1920–1939. Przasnysz: Wydawnictwo „Forteca”, 2000. ISBN 83-914720-0-0.
- Czesław Grzelak, Kresy w czerwieni, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2001
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
- Iwona Wiśniewska, Katarzyna Promińska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Polesie»”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2013.
- Bataliony forteczne Korpusu Ochrony Pogranicza
- Bataliony i kompanie piechoty forteczne
- Bataliony KOP rozmieszczone na granicy polsko-radzieckiej
- Formacje graniczne w powiecie sarneńskim
- Formacje graniczne w Sarnach
- Jednostki organizacyjne wojska utworzone w 1937
- Jednostki organizacyjne wojska rozwiązane w 1939
- Wojsko Polskie II Rzeczypospolitej w Sarnach
- Oddziały pułku KOP „Sarny”