Sokół (szybowiec)
| |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Konstruktor | |
| Typ | |
| Konstrukcja |
drewniana |
| Załoga |
1 |
| Historia | |
| Data oblotu |
1935 |
| Liczba egz. |
8[a] |
| Liczba wypadków • w tym katastrof |
3 |
| Dane techniczne | |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
11,6 m |
| Wydłużenie |
10,3 |
| Długość |
6,2 m |
| Wysokość |
1,6 m |
| Powierzchnia nośna |
13,1 m² |
| Masa | |
| Własna |
105 kg |
| Użyteczna |
85 kg |
| Startowa |
190 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość minimalna |
48 km |
| Prędkość ekonomiczna |
54 km |
| Prędkość optymalna |
60 km |
| Doskonałość maks. |
19 przy 60 km |
| Współczynnik obciążenia konstrukcji |
+12 / −8 |
| Dane operacyjne | |
| Użytkownicy | |
| Polska | |
Sokół – polski szybowiec akrobacyjny, skonstruowany w dwudziestoleciu międzywojennym.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Antoni Kocjan w 1934 roku zaprojektował szybowiec akrobacyjny, który był pomyślany jako konkurent dla CW-7. W Warsztatach Szybowcowych w Warszawie zbudowano trzy egzemplarze, wiosną 1935 roku przystąpiono do ich oblatywania[2]. Podczas pierwszego lotu doszło do wypadku. Samolot RWD-8 pełniący rolę holownika miał awarię silnika i Kazimierz Kula był zmuszony do awaryjnego wyczepienia szybowca. Podczas podejścia do lądowania szybowiec zderzył się z topolą rosnącą na obrzeżach lotniska. Pilot wyszedł z katastrofy bez szwanku, szybowiec nie nadawał się do naprawy i został skasowany[3].
Kilka tygodni później oblatano drugi prototyp szybowca, który wykazał dobre właściwości lotne. Wykazał się dużą zwrotnością i sterownością. Duża doskonałość pozwalała na wykonanie wielu figur akrobacji nawet z niewielkiej wysokości, co uznano za szczególnie przydatne przy lotach szkolnych, treningowych i pokazowych. Szybowiec też doskonale sprawdzał się przy lotach żaglowych, a niska masa własna ułatwiała jego transport. Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej zakupiła wyprodukowane egzemplarze na potrzeby aeroklubów. Głównymi użytkownikami był Aeroklub Warszawski i Aeroklub Lwowski. Wspólnie z CW-7 był używany do szkolenia pilotów w akrobacji szybowcowej[4].
W czerwcu 1935 roku Sokół został wykorzystany, wraz z CW-7, podczas I Kursu Akrobacji na lotnisku mokotowskim pod kierunkiem inż. Szczepana Grzeszczyka. Szybowiec potwierdził swe dobre właściwości pilotażowe. Uznano, że mogą na nim latać piloci zaawansowani, którzy odbyli wcześniej szkolenie na CW-7[5]. Szybowiec został przekazany do szkoły w Bezmiechowej celem dokładniejszego sprawdzenia możliwości wykonywania na nim lotów żaglowych i akrobacji[6]. Na bazie doświadczeń zebranych podczas sezonu szybowcowego Instytut Techniki Szybownictwa dokonał analizy porównawczej używanych wówczas szybowców (CW-5, SG-3, Sokół i Komar) i ich zastosowania do dalekich przelotów. W tym zestawieniu Sokół został pokonany przez CW-5 i SG-3, które wykazały się lepszą doskonałością i mniejszą prędkością opadania[7].
Późniejsza eksploatacja w aeroklubach ujawniła niewystarczającą wytrzymałość konstrukcji. Wprowadzono ograniczenia przy lotach z dużymi prędkościami i konstruktor przystąpił do opracowywania udoskonalonej wersji szybowca. Została wzmocniona jego konstrukcja, ponadto zmieniono wiatrochron i poprawiono obrys usterzenia pionowego. Współczynnik obciążenia niszczącego wzrósł do 12. Wiosną 1937 roku Warsztaty Szybowcowe wykonały prototyp nowej wersji szybowca, którą oznaczano jako Sokół-bis. Wyprodukowano 5 egzemplarzy tej wersji[8].
Pomimo wprowadzonych zmian wypadki z udziałem Sokoła nadal miały miejsce. W Katowicach w 1937 roku, podczas lotu plecowego z dużą prędkością, doszło do urwania skrzydeł w Sokole pierwszej wersji i pilotujący go A. Kosarz opuścił szybowiec na spadochronie[8]. Kolejny wypadek miał miejsce w 1938 roku, kiedy to podczas wykonywania pętli odwróconej na lotnisku Okęcie Sokół rozpadł się w powietrzu, a pilotujący go Andrzej Włodarkiewicz uratował się skacząc na spadochronie[9].
Od 18 do 24 maja 1936 roku, w ramach obrad Międzynarodowej Komisji Studiów Szybowcowych (ISTUS), Aeroklub Węgier zorganizował pokazy i zawody szybowcowe. Związek Harcerstwa Polskiego wystawił reprezentację, która stacjonowała na lotnisku Hármashatárhegy. Sokół został zaprezentowany podczas pokazu akrobacji wykonywanej przez Tadeusza Derengowskiego i Kazimierza Kulę[10].
W maju i czerwcu 1937 roku Sokół-bis, pilotowany na zmianę przez Jana Pełkę i Antoniego Majcherczyka, wziął udział w rajdzie propagującym polskie lotnictwo w Rumunii, Bułgarii, Grecji, Jugosławii, Austrii i na Węgrzech zorganizowanym przez Aeroklub Warszawski. Szybowiec pokonał trasę o długości 3400 kilometrów[11][12]. W dniach 29 lipca — 19 sierpnia 1937 roku Sokół-bis pilotowany przez Tadeusza Derengowskiego wziął udział Międzynarodowym Zlocie Skautowym w Vogelenzang w Holandii, podczas których został zaprezentowany w locie[13].
24 kwietnia 1938 roku Sokół został zaprezentowany podczas imprezy z okazji 25-lecia węgierskiego skautingu. Na lotnisko Budaörs dotarł na holu za RWD-8. Został zaprezentowany regentowi Miklósowi Horthemu, a następnie Tadeusz Derengowski zaprezentował na nim pokaz akrobacji[14]. Na początku maja 1938 roku Sokół został zaprezentowany przez Aeroklub Lwowski podczas rajdu lotniczego do Rumunii. Szybowiec przeleciał na holu przez Czerniowce, Jassy, Bukareszt do Konstancy i z powrotem. Był prezentowany podczas pokazów lotniczych w poszczególnych miastach oraz w pokazach naziemnych[15]. 3 września 1938 roku jeden egzemplarz Sokoła wystartował do lotu w rajdzie bałtyckim zorganizowanym przez Aeroklub Warszawski. Na holu przeleciał przez Łotwę, Estonię i południową część Finlandii[16].
Szybowce Sokół i Sokół-bis były używane przez polskie szybownictwo do wybuchu II wojny światowej, żaden z wyprodukowanych egzemplarzy jej nie przetrwał[4].
Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
Jednomiejscowy szybowiec akrobacyjny konstrukcji drewnianej w układzie zastrzałowego górnopłatu.
Kadłub półskorupowy o przekroju owalnym, kryty sklejką. Kabina pilota otwarta z wiatrochronem, fotel pilota dostosowany do spadochronu plecowego. Tablica przyrządów wyposażona w prędkościomierz, wysokościomierz, wariometr, busolę i zakrętomierz. Z przodu kadłuba był zamontowany hak startowy i zaczep do holu. Integralną częścią kadłuba był statecznik pionowy[17].
Płat o obrysie prostokątno-trapezowym, dwudzielny i dwudźwigarowy. Do pierwszego dźwigara kryty sklejką, dalej płótnem. Płat był podparty zastrzałami w kształcie V. Lotki kryte płótnem[18].
Usterzenie poziome płytowe, dwudzielne, jednodźwigarowe. Części przeddźwigarowe usterzenia kryte sklejką, a zadźwigarowe kryte płótnem. Napędy lotek i sterów za pomocą linek[17].
Podwozie jednotorowe złożone z jesionowej płozy przedniej amortyzowanej dętką. Płoza ogonowa stalowa[19].
Malowanie[edytuj | edytuj kod]
Szybowce Sokół miały powierzchnie sklejkowe malowane lakierem bezbarwnym a powierzchnie płócienne w kolorze cellonu. Szybowce w wersji Sokół-bis były malowane całkowicie na kolor jasnoszary. Numery rejestracyjne malowano w kolorze czarnym[17].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Glass, Cieślak 1985 ↓, s. 24.
- ↑ Glass 1976 ↓, s. 426.
- ↑ Jędrzejewski 2014 ↓, s. 50.
- ↑ a b Cynk 1971 ↓, s. 718.
- ↑ Skrzydlata Polska i 6'1935 ↓, s. 148.
- ↑ Skrzydlata Polska i 7'1935 ↓, s. 161.
- ↑ Skrzydlata Polska i 8'1935 ↓, s. 217-219.
- ↑ a b Glass 1976 ↓, s. 427.
- ↑ Jędrzejewski 2014 ↓, s. 692.
- ↑ Skrzydlata Polska i 7'1937 ↓, s. 187-188.
- ↑ Skrzydlata Polska i 6'1937 ↓, s. 146.
- ↑ Skrzydlata Polska i 7'1937 ↓, s. 151-152.
- ↑ Skrzydlata Polska i 8'1937 ↓, s. 198.
- ↑ Skrzydlata Polska i 5'1938 ↓, s. 136.
- ↑ Skrzydlata Polska i 8'1938 ↓, s. 227.
- ↑ Skrzydlata Polska i 9'1938 ↓, s. 246.
- ↑ a b c Glass 1976 ↓, s. 428.
- ↑ Cynk 1971 ↓, s. 718-719.
- ↑ Cynk 1971 ↓, s. 719.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Glass, Krzysztof Cieślak: Samoloty i szybowce do 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1985, seria: Barwa w lotnictwie polskim. Tomik 1. ISBN 83-206-0456-7. OCLC 21836692.
- Jerzy B. Cynk: Polish aircraft 1893-1939. London: Putman & Company, 1971. ISBN 0-370-00085-4. OCLC 831346721.
- Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1976. OCLC 830596725.
- Jerzy Jędrzejewski: Polscy piloci doświadczalni. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2014. ISBN 978-83-63539-05-4. OCLC 883576680.
- Inż. S. Grzeszczyk: Akrobacje na szybowcach. „Skrzydlata Polska”. 6/1935, czerwiec 1935. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Stan obecny i najbliższe zadania polskiego szybownictwa. „Skrzydlata Polska”. 7/1935, lipiec 1935. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Bolesław Wiśnicki. Przeloty zboczowe w okolicy Ustjanowej. „Skrzydlata Polska”. 8/1935, sierpień 1935. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Kronika ogólna. „Skrzydlata Polska”. 6/1937, czerwiec 1937. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Zawody - pokazy szybowcowe w Budapeszcie w czasie Zjazdu ISTUS'a. „Skrzydlata Polska”. 7/1936, lipiec 1936. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Akademicki raid bałkański. „Skrzydlata Polska”. 7/1937, lipiec 1937. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Polscy harcerze-lotnicy na Węgrzech. „Skrzydlata Polska”. 5/1938, maj 1938. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Pod niebem Rumunii. „Skrzydlata Polska”. 8/1938, sierpień 1938. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Kronika ogólna. „Skrzydlata Polska”. 8/1937, sierpień 1937. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Raid bałtycki Aeroklubu Warszawskiego. „Skrzydlata Polska”. 9/1938, wrzesień 1938. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Aeroklub Warszawski w roku 1938. „Skrzydlata Polska”. 3/1939, marzec 1939. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
