Ostróg (miasto)

Przedwojenny herb

Zamek w Ostrogu

Ulica miasta

Kościół w Ostrogu

Ostróg (ukr. Острог - Ostroh) - miasto na Ukrainie (obwód rówieński), nad rzeką Horyń przy ujściu Wilii, dawna rezydencja książąt Ostrogskich.

Historia

Stary gród ruski, wzmiankowany już w 1100; od drugiej połowy XII wieku w Księstwie Wołyńskim; w XIV wieku był przedmiotem walk pomiędzy wojskami polskimi a litewskimi; 1386 przyłączony do Wielkiego Księstwa Litewskiego; własność m.in. Ostrogskich, Zasławskich, Wiśniowieckich, Sanguszków, Jabłonowskich. Od XV wieku liczne skupisko Żydów, jedna z 4 gmin żydowskich Wołynia posiadająca przedstawicieli w Sejmie Żydów Korony. Żydzi w XVI wieku zbudowali w mieście murowaną synagogę z renesansową attyką. Wojewoda kijowski Konstanty Wasyl Ostrogski przebudował w stylu renesansowym zamek i bramy miejskie, a w 1579 roku została przez niego założona Akademia Ostrogska, dzięki czemu miasto na przełomie XVI i XVII wieku stało się ważnym ośrodkiem kulturalnym, do czasu zniszczenia Akademii przez Kozaków w latach 40. XVII wieku. Wojewoda wystarał się też o prawa miejskie magdeburskie, które Ostróg otrzymał w 1585 roku. W XVII wieku od zachodu miasto otrzymało dodatkowe ziemne umocnienia z wałem, fosą i pięcioma bastionami. W latach 1609–1753 ośrodek ordynacji założonej przez wojewodę wołyńskiego Janusza Ostrogskiego, który po przejściu na katolicyzm sprowadził do miasta bernardynów. W mieście działała tez szkoła ariańska, w której uczył kaznodzieja Andrzej Węgierski. W 1648 oraz w 1649 roku miasto i cerkiew zostały spalone przez Kozaków, a ludność wymordowana. Nastąpił upadek miasta. Ponowny pomyślny etap w historii miasta miał miejsce w XVIII wieku dzięki wysokiemu poziomowi tutejszej szkoły jezuickiej. W 1792 roku w czasie wojny z Rosją w mieście stacjonował książę Józef Poniatowski. Od 1793 w zaborze rosyjskim, siedziba powiatu ostrogskiego. W XIX wieku rozebrano kościół i klasztor jezuitów oraz kościół i klasztor karmelitów. Pod koniec XIX wieku miasto traciło na znaczeniu z uwagi na oddalenie od linii kolejowych. Liczyło wtedy około 8 tys. mieszkańców.

W latach 1919–39 ponownie w granicach Polski, w ówczesnym pow. zdołbunowskim, w dawnym województwie wołyńskim. Miasto było garnizonem macierzystym Batalionu KOP "Ostróg" i 19. Pułku Ułanów Wołyńskich. 7 lipca 1920 roku doszło pod miastem do starć pomiędzy wojskami polskimi gen. Wincentego Krajowskiego i bolszewickimi z 1 Armii Konnej Budionnego. W dwudziestoleciu międzywojennym, ze względu na położenie Ostroga w strefie nadgranicznej, część miasta była dostępna tylko za okazaniem specjalnej przepustki. Podczas II wojny światowej, we wrześniu 1939 zajęty przez ZSRR i włączony do Ukraińskiej SRR. Wiele rodzin polskich i żydowskich (w 1939 ok. 10.500 Żydów czyli około 61% mieszkańców) wywiezionych zostało na Syberię. W latach 1941–44 pod okupacją niemiecką. 1941–42 rozstrzelano około 8500 Żydów, a także przeprowadzono pacyfikację wielu polskich wsi/kolonii: przykładem są Borszczówka i Lidawka. W Borszczówce niemieckie komando SS zamordowało 115 osób, w Lidawce zlikwidowano całą kolonię. W Ostrogu miejscowy proboszcz o. Remigiusz Kranc zorganizował obronę kilkunastu tysięcy ludności polskiej przed atakami UPA. W obronie pomagał pluton "Borszczówka" pod dowództwem Tadeusza Koblańskiego, który przybył do Ostroga, posiadał broń i doświadczenie bojowe. Oblegana przez UPA ludność polska w Ostrogu broniła się przez dwa tygodnie w klasztorze i więzieniu. W latach 1943-44 ukraińscy nacjonaliści zamordowali w mieście około 100 Polaków. W momencie największego ataku UPA mającego miejsce w dniu 17 I 1944 do Ostroga przybył z odsieczą o. dr Gabriel Banaś, administrator parafii w Ożeninie. I on także powołał do życia polską samoobronę. W innej okolicy Ostroga, w Mizoczu, o. Honorat Jedliński bronił polskiej ludności przed Ukraińcami i opiekował się wszystkimi bez względu na przynależność narodową. Dlatego Ukraińcy nie odważyli się na stracenie staruszka. Powiesili go za nogę u żyrandola w kościele. Rano wierni odratowali swego opiekuna. Polacy oblężeni w Ostrogu złożyli broń w ręce Armii Czerwonej, która wkroczyła do miasta. O. Remigiusz Kranc ofiarował wtedy okryty chwałą sztandar Armii Polskiej. Uroczyste przekazanie sztandaru w ręce zastępcy dowódcy AP w ZSRR gen. dywizji Karola Świerczewskiego odbyło się 17 IV 1944. O. Remigiusz Kranc w nagrodę za patriotyczną i społeczną postawę został mianowany przez władze radzieckie zastępcą przewodniczącego MRN miasta Ostroga, a następnie zesłany na katorgę do łagrów Kołymy. W latach 1945–1991 miasto znajdowało się w Ukraińskiej SRR, następnie na Ukrainie.

Od 2005 r. Ostróg jest miastem partnerskim Sandomierza.

Przemysł

Przemysł spożywczy (mleczarski, cukrowniczy, rozlewnia wód mineralnych), materiałów budowlanych, fabryka mebli.

Zabytki

• ruiny zamku książąt Ostrogskich (XV, XVI wiek), w tym monumentalna baszta z renesansową attyką;
• cerkiew zamkowa Objawienia Pańskiego, pierwotnie gotycka z XVI w., po 1891 roku odbudowana w stylu rosyjskim; dzwonnica powstała w 1905 roku na miejscu dawnej bramy wjazdowej
• kościół farny (początkowo Dominikanów) (XV, XVII, XVIII wiek), XIX wiek;
• fragment murów miejskich z XVI wiek);
• kościół Kapucynów (XVIII wiek) - obecnie cerkiew pw. św. Fedora na terenie Uniwersytetu Narodowego "Akademia Ostrogska"
• kaplica Niepokalanego Poczęcia NMP (odbudowana w latach 90.XX wieku)
• Muzeum krajoznawcze
• Brama Łucka z XVI wieku - obecnie Muzeum Książki i Drukarstwa
• Brama Tatarska z XVI wieku
• synagoga żydowska z XVII w., renesansowa (dawniej z attyką)
• cmentarz żydowski na ul. Papanina
• cmentarz tatarski
• klasztor franciszkanów w Międzyrzeczu Ostrogskim (3 km od Ostroga)

Niezachowane:

• kościół Jezuitów z 1624 r., fundacji Anny Chodkiewiczowej — zburzony w 1875 roku
• dwór Jabłonowskich (XVIII wiek)
• kościół i klasztor karmelitów z 1779 r., rokokowy - zburzony w poł. XIX wieku
• koszary KOP Batalionu "Ostróg"

Zobacz też

• Akademia Ostrogska
• Uniccy (greckokatoliccy) biskupi łucko-ostrogscy
• Batalion KOP "Ostróg"
• Ostrogscy
• Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Ostrogu
• Elżbieta Ostrogska (Halszka z Ostroga)

Pobliskie miejscowości

• Międzyrzecz Ostrogski

Linki zewnętrzne

• Wydawnictwo "Wołanie z Wołynia" - parafia rzymskokatolicka w Ostrogu
• Sowiecka mapa topograficzna.
• Zdjęcia z Ostroga
• Ostróg, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 682 .