Solec (Warszawa): Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Zobacz też: drobne redakcyjne
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Historia: merytoryczne, źródła/przypisy, ilustracje
Linia 48: Linia 48:


== Historia ==
== Historia ==
Pierwsza [[wieś]] powstała w tym miejscu w [[XI wiek|XI w.]]. Powstała w niej [[przystań (żeglarstwo)|przystań]] a potem [[port rzeczny]], w którym cumowały [[barka|barki]] między innymi z [[sól kuchenna|solą]], którą transportowano Wisłą z [[Wieliczka|Wieliczki]]. W tym miejscu przecinały się lądowe szlaki handlowe wschód-zachód z wodnymi południe-północ.
Pierwsza [[wieś]] powstała w tym miejscu w [[XI wiek|XI w.]] Powstała przy niej [[przystań (żeglarstwo)|przystań]] a potem [[port rzeczny]], w którym cumowały [[barka|barki]] między innymi z [[sól kuchenna|solą]], którą transportowano Wisłą z [[Wieliczka|Wieliczki]]. W tym miejscu przecinały się lądowe szlaki handlowe wschód-zachód z wodnymi południe-północ.


Wykopaliska [[archeologia|archeologiczne]] i pisana historia tych terenów mówią, że na długo zanim powstała Warszawa, książęta mazowieccy wystawili gród w Jazdowie, by strzegł [[Bród (geografia)|brodu]] pomiędzy Solcem a Kamionem.
Wykopaliska [[archeologia|archeologiczne]] i pisana historia tych terenów mówią, że na długo zanim powstała Warszawa, książęta mazowieccy wystawili gród w Jazdowie, by strzegł [[Bród (geografia)|brodu]] pomiędzy Solcem a Kamionem.


=== Jurydyka Solec ===
⚫
We wsi, którą nazwano Solec, w [[XVI wiek|XVI]] w. powstały magazyny soli. Następnie na miejscu wsi wyrosło [[Solec (jurydyka)|miasteczko - jurydyka]], które w 1675 roku otrzymało [[prawa miejskie]]. [[Rynek (urbanistyka)|Rynek]] tego miasta (dziś jest tam parking) nazywano Soleckim, a przy nim wzniesiono [[Kościół (budynek)|kościół]] Przenajświętszej Trójcy (dzisiaj zwany [[Kościół Świętej Trójcy w Warszawie (na Solcu)|kościołem Świętej Trójcy]]) oraz ratusz. Nieopodal dawnego rynku zachował się klasycystyczny Magazyn Solny. W pierwszej połowie [[XVIII wiek]]u [[jurydyka]] Solec liczyła około 5 000 mieszkańców. W roku 1762 zbudowano na Solcu [[Pałac Symonowiczów w Warszawie|Pałac Symonowiczów]], a w 1772 roku położono kamień węgielny pod budowę murowanego klasztoru [[Trynitarze|Trynitarzy]], którego budowę zakończono przed 1790. W latach 1776-79 [[Kazimierz Poniatowski]] (brat króla), urządził według projektu [[Szymon Bogumił Zug|Szymona Bogumiła Zuga]], powyżej dzisiejszego ośrodka sportowego przy ulicy Solec, ogród zwany [[Park na Książęcem w Warszawie|"Na Książęcem"]] z romantycznymi ruinami, minaretem i tzw. [[Elizeum w Warszawie|Elizeum]]. Pod koniec XVIII wieku miasteczko zostało włączone do Warszawy.
[[Plik:POL Warsaw Solec Panorama.jpg|thumb|Panorama Solca w pocz.XIX w.]]
⚫
Następnie na miejscu wsi wyrosło [[Solec (jurydyka)|miasteczko - jurydyka Solec]], które w 1675 roku otrzymało [[prawa miejskie]]. Centrum miasteczka stanowił [[Rynek (urbanistyka)|rynek]] nazywany Soleckim, przy którym wzniesiono ratusz, a w 1698 roku zakon trynitarzy rozpoczął budowę [[Kościół Świętej Trójcy w Warszawie (na Solcu)|kościoła Świętej Trójcy]]). Nieopodal dawnego rynku (będącego obecnie parkingiem) zachował się klasycystyczny Magazyn Solny, który jest jedną z nielicznych pozostałości dawnej zabudowy pełnej magazynów, spichlerzy i karczem flisackich. W 1708 Solec nawiedziła epidemia, w wyniku której zginęli wszyscy soleccy i warszawscy trynitarze, a w 1713 powódź. W pierwszej połowie [[XVIII wiek]]u [[jurydyka]] Solec liczyła około 5 000 mieszkańców. W roku 1762 zbudowano na Solcu [[Pałac Symonowiczów w Warszawie|Pałac Symonowiczów]]. W 1772 roku położono kamień węgielny pod budowę murowanego klasztoru [[Trynitarze|Trynitarzy]], którego budowę zakończono przed 1790. W latach 1771-1772 [[Kazimierz Poniatowski]] (brat króla) według projektu [[Szymon Bogumił Zug|Szymona Bogumiła Zuga]] zbudował pałac (w miejscu dzisiejszego ośrodka sportowego przy ulicy Solec)<ref>http://www.powisle.waw.pl/galeria/albums/userpics/10012/Solec1785.jpg</ref>, a następnie w latach 1776-79 wg projektu tego samego architekta ogród zwany [[Park na Książęcem w Warszawie|"Na Książęcem"]] z romantycznymi ruinami, minaretem i tzw. [[Elizeum w Warszawie|Elizeum]]<ref>Putkowska J., [[Kwartalnik Architektury i Urbanistyki]], Rocznik 2009, Tom 54, z. 2, s.17-40</ref><ref>http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-article-BSW1-0061-0002</ref>. W 1783 pałac przy ulicy Solec stał się własnością Aleksandra Sapiehy. W 1784 przy ulicy Solec usytuowanych było 6 browarów, żupa królewska, 22 magazyny, spichlerz, a na rzece stały 2 młyny wodne, tzw. pływaki. W końcu XVIII w. liczba budynków na Solcu doszła do 120. Pod koniec XVIII wieku miasteczko zostało włączone do Warszawy.


=== Rozwój przemysłu ===
⚫
[[29 listopada]] [[1830]] podpalenie browaru Weissa na Solcu przez [[podchorąży|pchor]]. [[Wiktor Tylski|Wiktora Tylskiego]] było sygnałem do wybuchu [[powstanie listopadowe|powstania listopadowego]]<ref name="Harbut1930">{{cytuj książkę | autor = Stanisław Juliusz Harbut| tytuł = Noc listopadowa w świetle i cieniach historji [oryginalna pisownia z 1930 r.] i procesu przed Najwyższym Sądem Kryminalnym : w 100-letnią rocznicę. T. 1 wydanie drugie przejrzane i rozszerzone|wydawca =Warszawa | miejsce = Książnica Atlas| rok = 1930| strony = 111| oclc = 69512482|cytat= Pchor. Wiktor Tylski zamiast o oznaczonej godzinie 6 wieczorem, podpalił celem dania sygnału, zabudowania browaru Weissa przy ul. Czerniakowskiej Nr 3001 już o godz. 5 min. 30 słomą, zamiast przeznaczonymi przez Wysockiego i por. Stolzmana adjunkta arsenału materjałami palnemi.|język=pl }}</ref>. Browar Weissa znajdował się przy ul. [[Ulica Czerniakowska w Warszawie|Czerniakowskiej]] nr [[hipoteka|hipoteczny]] - nr [[Taryfa (historyczna ewidencja nieruchomości w Warszawie)|taryfy]] 3001 (nieistniejący nr 189 we współczesnej numeracji ulic - {{koordynaty|52.224781|N|21.041832|E|umieść=w tekście}}).
[[Plik:Magazyn solny, ul. Solec 63 – mpolkowski.jpg|130px|thumb|Magazyn Solny]]
[[Plik:Gierymski Solec harbour.jpg|130px|thumb|Solec-[[Maksymilian Gierymski]], 1883]]
[[Plik:Swieto trabek.jpg|130px|thumb|M.Gierymski, 1890]]
Na początku XIX wieku rozebrano główny korpus pałacu Kazimierza Poniatowskiego, jednak skrzydła przetrwały do 1874 roku.
Po powodzi w 1813 roku i podjętych w wyniku tego pracach nad wzmocnieniem brzegu, zaczęto na Solcu lokalizować liczne zakłady przemysłowe. W 1817 założono rządową wytwórnię kobierców i tkanin wełnianych. W 1823 wybudowano fabrykę chemiczną Leona Hirschmana i Jana Kijewskiego; a po 1826 roku Łubieńscy wybudowali młyn parowy oraz uruchomiono drugi młyn zaopatrzony w walce stalowe. W 1827 wystawiono wielki browar Wojciecha Sommera. W 1830 ukończono budowę magazynu solnego z wielkim dźwigiem, zwanym windugą, służącym do wyładunku soli ze statków.

⚫
[[29 listopada]] [[1830]] podpalenie browaru Weissa na Solcu przez [[podchorąży|pchor.]] [[Wiktor Tylski|Wiktora Tylskiego]] było sygnałem do wybuchu [[powstanie listopadowe|Powstania listopadowego]]<ref name="Harbut1930">{{cytuj książkę | autor = Stanisław Juliusz Harbut| tytuł = Noc listopadowa w świetle i cieniach historji [oryginalna pisownia z 1930 r.] i procesu przed Najwyższym Sądem Kryminalnym : w 100-letnią rocznicę. T. 1 wydanie drugie przejrzane i rozszerzone|wydawca =Warszawa | miejsce = Książnica Atlas| rok = 1930| strony = 111| oclc = 69512482|cytat= Pchor. Wiktor Tylski zamiast o oznaczonej godzinie 6 wieczorem, podpalił celem dania sygnału, zabudowania browaru Weissa przy ul. Czerniakowskiej Nr 3001 już o godz. 5 min. 30 słomą, zamiast przeznaczonymi przez Wysockiego i por. Stolzmana adjunkta arsenału materjałami palnemi.|język=pl }}</ref>. Browar Weissa znajdował się przy ul. [[Ulica Czerniakowska w Warszawie|Czerniakowskiej]] nr [[hipoteka|hipoteczny]] - nr [[Taryfa (historyczna ewidencja nieruchomości w Warszawie)|taryfy]] 3001 (nieistniejący nr 189 we współczesnej numeracji ulic - {{koordynaty|52.224781|N|21.041832|E|umieść=w tekście}}).

W 1837 Piotr Steinkeller część młyna przebudował na olejarnię, tartak i fabrykę powozów. Młyn i zakłady przemysłowe z Wisłą połączyła pierwsza w mieście kolej konna, której tory przecinały ulicę Solec. Po 1840 po wschodniej stronie ulicy Solec urządzono rzeźnię działającą do ok. 1930 r. W 1847 roku hrabia [[Andrzej Zamoyski]] uruchomił na Solcu przystań i warsztaty żeglugi parowej ([[Port Czerniakowski]])<ref>Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 410. ISBN 83-06-00089-7</ref>. W 1854 spłonął młyn parowy, a w 1868 fabryka chemiczna. W 1854 bankier [[Jan Bloch]] wybudował na terenie zniszczonego młyna koszary (tzw. Koszary Blocha). W tym okresie zakłady Steinkellera przejęła spółka Stanisław Lilpop i Wilhelm Rau, rozbudowując je na dużą fabrykę produkującą wagony kolejowe, mosty, kotły i urządzenia dla wodociągów warszawskich<ref>http://www.warszawska.info/srodmiescie/powisle/solec-historia.html</ref>.

W 1856 rokiem na terenie fabryki dywanów Geyzmera i Perksa Towarzystwo Oświetlenia Gazowego z Dessau ukończyło budowę pierwszej gazowni w Warszawie, która jako jedyna do 1888 roku dostarczała gaz mieszkańcom miasta. Zbiorniki gazowe były od tej pory charakterystycznym punktem panoramy Solca. Gazownię zamknięto w 1930 roku, a pamiątką po niej są dwa okrągłe nasypy po zbiornikach widoczne w Parku Porazińskiej od strony ul. Ludnej.

Około 1910 roku nad Solcem wybudowano wiadukt [[Most Poniatowskiego|Mostu Poniatowskiego]], a do 1933 roku zbudowano wiadukt [[Kolej średnicowa w Warszawie|Kolei średnicowej]]. W grudniu 1918 roku przez Solec zaczął kursować tramwaj, którego linia biegła przez ulice Książęcą, Ludną, Solec, Dobrą, a kolejna linia ulicą Książęcą i ulicą Czerniakowską. W tym okresie Solec miał charakter dzielnicy robotniczej, co zaczęło się nieco zmieniać na skutek budowy nowoczesnych modernistycznych domów m.in. wzdłuż południowej strony wiaduktu do Mostu Poniatowskiego i wzdłuż ul. Ludnej. W latach 30. XX wieku przy ul. Ludnej powstał funkcjonalistyczny budynek poczty. W 1934 roku na rogu Czerniakowskiej zbudowano według projektu architektów Romualda Gutta i Józefa Jankowskiego biurowiec Zakład Ubezpieczeń Społecznych.


Przed II wojną światową Solec był jednym z 26 okręgów Warszawy, a jego granice wyznaczały [[Aleja 3 Maja w Warszawie|aleja 3 Maja]], [[Aleje Jerozolimskie w Warszawie|Aleje Jerozolimskie]], ulice [[Ulica Marszałkowska w Warszawie|Marszałkowska]], [[Ulica Piękna w Warszawie|Piusa XI]] (obecnie Piękna), [[Ulica Górnośląska w Warszawie|Górnośląska]], [[Ulica Czerniakowska w Warszawie|Czerniakowska]] na nieistniejącym obecnie odcinku w kierunku [[Ulica Fabryczna w Warszawie|Fabrycznej]], również nieistniejąca Mączna oraz brzeg [[Wisła|Wisły]]. Według danych z 1 stycznia 1939 r. Solec zajmował powierzchnię 203 ha i był zamieszkany przez 56,4 tys. osób.
Przed II wojną światową Solec był jednym z 26 okręgów Warszawy, a jego granice wyznaczały [[Aleja 3 Maja w Warszawie|aleja 3 Maja]], [[Aleje Jerozolimskie w Warszawie|Aleje Jerozolimskie]], ulice [[Ulica Marszałkowska w Warszawie|Marszałkowska]], [[Ulica Piękna w Warszawie|Piusa XI]] (obecnie Piękna), [[Ulica Górnośląska w Warszawie|Górnośląska]], [[Ulica Czerniakowska w Warszawie|Czerniakowska]] na nieistniejącym obecnie odcinku w kierunku [[Ulica Fabryczna w Warszawie|Fabrycznej]], również nieistniejąca Mączna oraz brzeg [[Wisła|Wisły]]. Według danych z 1 stycznia 1939 r. Solec zajmował powierzchnię 203 ha i był zamieszkany przez 56,4 tys. osób.


=== Powstanie Warszawskie ===
⚫
Między [[Kalendarium powstania warszawskiego – 12 września|12]] a [[Kalendarium powstania warszawskiego – 24 września|24 września 1944 roku]] miejsce zaciekłych walk Niemców z oddziałami powstańczymi [[zgrupowanie Kryska|Zgrupowania "Kryska"]], [[Zgrupowanie Radosław|Zgrupowania "Radosława"]], [[Batalion Zośka|batalionu "Zośka"]], [[batalion Parasol|batalionu "Parasol"]] oraz [[2 Warszawska Dywizja Piechoty|2 Dywizja Piechoty]] i [[3 Pomorska Dywizja Piechoty|3 Dywizja Piechoty]] 1 Armii Wojska Polskiego.
[[Plik:Uprising defender.jpg|110px|thumb|Powiśle, 1944]]
[[Plik:Warsaw Uprising by Tomaszewski - Solec 2.JPG|110px|thumb|Solec 2]]
⚫
Między [[Kalendarium powstania warszawskiego – 12 września|12]] a [[Kalendarium powstania warszawskiego – 23 września|23 września 1944 roku]] miejsce zaciekłych walk oddziałów niemieckich, których trzon stanowiła [[36 Dywizja Grenadierów SS Dirlewanger]] z oddziałami powstańczymi [[zgrupowanie Kryska|Zgrupowania "Kryska"]], [[Zgrupowanie Radosław|Zgrupowania "Radosława"]], [[Batalion Zośka|batalionu "Zośka"]], [[batalion Parasol|batalionu "Parasol"]] oraz [[2 Warszawska Dywizja Piechoty|2 Dywizja Piechoty]] i [[3 Pomorska Dywizja Piechoty|3 Dywizja Piechoty]] 1 Armii Wojska Polskiego. W dniu 23 września w godzinach porannych Niemcy opanowali ostatnie bastiony polskiej obrony na Powiślu Czerniakowskim – domy przy ulicy Wilanowskiej 1 i Solec 53.
(więcej: [[Pacyfikacja Czerniakowa]] oraz [[Przyczółek czerniakowski]]).

=== PRL ===
Po II Wojnie światowej zaczęto usuwać przemysłowy charakter dzielnicy. Odbudowano kościół i Pałacyk Szymonowica, a na terenie zakładów przemysłowych na południe od ul. Wilanowskiej urządzono socrealistyczny park (obecny [[Park Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego w Warszawie|Park Rydza-Śmigłego]]).
W latach 1954–1955 powstała modernistyczna dolna stacja dworca PKP Warszawa Powiśle<ref>http://www.powojennymodernizm.com/dworzec-powisle-linia-srednicowa/</ref>. W 1957 roku dawny biurowiec ZUS przebudowano na Szpital Kliniczny im. prof. Orłowskiego. W październiku 1960 roku przez Solec przejechał ostatni tramwaj. W 1963 roku rozpoczęto budować "Osiedle Ludna" wg projektu prof. [[Zygmunt Stępiński|Zygmunta Stępińskiego]]<ref>Ilustrowany tygodnik „Stolica” 1966, nr 40.</ref><ref>http://www.powojennymodernizm.com/osiedle-ludna/</ref>. W 1965 roku zaprzestała działalności stocznia rzeczna [[Port Czerniakowski]]. W latach 1965-1973 roku w południowej części Solca zbudowano "Osiedle Torwar" wg projektu koncepcyjnego [[Oskar Hansen|Oskara Hansena]]. W tym okresie przy ul. Solec powstało także "Osiedle Powiśle". Od 1973 roku w budynku przy ul. Solec 24 mieści się [[Muzeum Azji i Pacyfiku]]. W 1975 roku w parku odsłonięto [[Pomnik Chwała Saperom]]. W 1978 roku w tej dzielnicy nakręcono wiele scen w filmie [[Stanisław Bareja|Stanisława Barei]] ''[[Co mi zrobisz jak mnie złapiesz]]''.

=== Czasy współczesne ===
[[Plik:WarschauNeubauDSC 2524.JPG|thumb|130px|"Na Powiślu"]]
Po 2006 roku tereny Solca są przedmiotem zainteresowania deweloperów, którzy z racji bliskości centrum miasta, rzeki, ale i dobrej komunikacji i dużej ilości zieleni lokalizują tu wiele nowych inwestycji o podwyższonym standardzie. W 2006 roku przy ul. Kruczkowskiego powstało ''Osiedle Patria'', a w 2007 roku apartamentowiec przy ul. Wilanowskiej projektu prof.[[Stefan Kuryłowicz|Stefana Kuryłowicza]]<ref>http://www.apaka.com.pl/#/projekty/zespol-budynkow-mieszkalnych-okragwilanowska</ref> oraz budynek spółki Filadelfia przy ul. Śniegockiej. Przy ul. Solec zbudowano budynek "Pacific Residence". W 2014 roku przy ul. Kruczkowskiego 2 ukończono budowę zespołu mieszkalnego ''Apartamenty Na Powiślu''<ref>Na Powiślu w Warszawie, Architektura Murator, 06/2014, s. 38-50</ref><ref>Trzy w jednym. Zespół Na Powiślu w Warszawie. Świat Architektury, nr 09 (49)/2014, str. 36-48</ref> projektu APAKA Kuryłowicz oraz biurowca Mazowieckiej Spółki Gazownictwa. W 2014 roku wykonano na odcinku soleckim remont bulwarów nad Wisłą. W 2015 roku rozpoczęto nad Wisłą budowę biurowca ''The Tides''<ref>http://www.thetides-office.com/</ref>, a w maju 2015 r. ''Solec Residence''<ref>http://solecresidence.pl/</ref> przy ul. Solec 18/20.


{{Przypisy}}
Po 1958 roku na terenie Solca powstały osiedla mieszkaniowe Ludna i Torwar. W tej dzielnicy nakręcono wiele scen w filmie [[Stanisław Bareja|Stanisława Barei]] ''[[Co mi zrobisz jak mnie złapiesz]]'' z 1978 r.


== Galeria ==
== Galeria ==

Wersja z 16:27, 11 lut 2016

[[Plik:{{{herb miasta}}}| 30x40px| link=| alt=]]
Solec
{{{nazwa oryginalna}}}
osiedle {{{dopełniacz nazwy miasta}}}
Ilustracja
{{{opis zdjęcia}}}
[[Plik:{{{herb}}}|100px| Herb]] [[Plik:{{{flaga}}}|100px| border|Flaga]]
[[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Państwo

 Polska

Miasto

Warszawa

Populacja 
• liczba ludności


{{{liczba ludności}}}

• gęstość

{{{gęstość zaludnienia}}} os./km²

Strefa numeracyjna

{{{numer kierunkowy}}}

Kod pocztowy

{{{kod pocztowy}}}

Tablice rejestracyjne

{{{tablice rejestracyjne}}}

Plan {{{dopełniacz nazwy}}}
[[Plik:{{{plan}}}|240x240px|alt=Plan {{{dopełniacz nazwy}}}|]]
Położenie na mapie {{{dopełniacz nazwy miasta}}}
[[Plik:{{{mapa}}}|240x240px|alt=Położenie na mapie|]]
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Solec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Solec”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Solec”
52°13′29,2800″N 21°02′30,4800″E/52,224800 21,041800
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]
Park Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego na Solcu
Osiedle Torwar widziane z mostu Łazienkowskiego (2011)
Magazyn solny w stylu klasycystycznym
Pałac Symonowicza

Solec – warszawska ulica i osiedle, będące obecnie częścią Śródmieścia. Dzisiejsze granice Solca wyznaczają: wiadukt mostu Średnicowego, Park Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego, ul. Myśliwiecka, ul. Łazienkowska i wybrzeże Wisły.

W literaturze dotyczącej powstania warszawskiego południowa część Solca jest często określana jako Powiśle Czerniakowskie lub Górny Czerniaków.

Historia

Pierwsza wieś powstała w tym miejscu w XI w. Powstała przy niej przystań a potem port rzeczny, w którym cumowały barki między innymi z solą, którą transportowano Wisłą z Wieliczki. W tym miejscu przecinały się lądowe szlaki handlowe wschód-zachód z wodnymi południe-północ.

Wykopaliska archeologiczne i pisana historia tych terenów mówią, że na długo zanim powstała Warszawa, książęta mazowieccy wystawili gród w Jazdowie, by strzegł brodu pomiędzy Solcem a Kamionem.

Jurydyka Solec

Panorama Solca w pocz.XIX w.

Następnie na miejscu wsi wyrosło miasteczko - jurydyka Solec, które w 1675 roku otrzymało prawa miejskie. Centrum miasteczka stanowił rynek nazywany Soleckim, przy którym wzniesiono ratusz, a w 1698 roku zakon trynitarzy rozpoczął budowę kościoła Świętej Trójcy). Nieopodal dawnego rynku (będącego obecnie parkingiem) zachował się klasycystyczny Magazyn Solny, który jest jedną z nielicznych pozostałości dawnej zabudowy pełnej magazynów, spichlerzy i karczem flisackich. W 1708 Solec nawiedziła epidemia, w wyniku której zginęli wszyscy soleccy i warszawscy trynitarze, a w 1713 powódź. W pierwszej połowie XVIII wieku jurydyka Solec liczyła około 5 000 mieszkańców. W roku 1762 zbudowano na Solcu Pałac Symonowiczów. W 1772 roku położono kamień węgielny pod budowę murowanego klasztoru Trynitarzy, którego budowę zakończono przed 1790. W latach 1771-1772 Kazimierz Poniatowski (brat króla) według projektu Szymona Bogumiła Zuga zbudował pałac (w miejscu dzisiejszego ośrodka sportowego przy ulicy Solec)[1], a następnie w latach 1776-79 wg projektu tego samego architekta ogród zwany "Na Książęcem" z romantycznymi ruinami, minaretem i tzw. Elizeum[2][3]. W 1783 pałac przy ulicy Solec stał się własnością Aleksandra Sapiehy. W 1784 przy ulicy Solec usytuowanych było 6 browarów, żupa królewska, 22 magazyny, spichlerz, a na rzece stały 2 młyny wodne, tzw. pływaki. W końcu XVIII w. liczba budynków na Solcu doszła do 120. Pod koniec XVIII wieku miasteczko zostało włączone do Warszawy.

Rozwój przemysłu

Magazyn Solny
Solec-Maksymilian Gierymski, 1883
M.Gierymski, 1890

Na początku XIX wieku rozebrano główny korpus pałacu Kazimierza Poniatowskiego, jednak skrzydła przetrwały do 1874 roku. Po powodzi w 1813 roku i podjętych w wyniku tego pracach nad wzmocnieniem brzegu, zaczęto na Solcu lokalizować liczne zakłady przemysłowe. W 1817 założono rządową wytwórnię kobierców i tkanin wełnianych. W 1823 wybudowano fabrykę chemiczną Leona Hirschmana i Jana Kijewskiego; a po 1826 roku Łubieńscy wybudowali młyn parowy oraz uruchomiono drugi młyn zaopatrzony w walce stalowe. W 1827 wystawiono wielki browar Wojciecha Sommera. W 1830 ukończono budowę magazynu solnego z wielkim dźwigiem, zwanym windugą, służącym do wyładunku soli ze statków.

29 listopada 1830 podpalenie browaru Weissa na Solcu przez pchor. Wiktora Tylskiego było sygnałem do wybuchu Powstania listopadowego[4]. Browar Weissa znajdował się przy ul. Czerniakowskiej nr hipoteczny - nr taryfy 3001 (nieistniejący nr 189 we współczesnej numeracji ulic - Nieprawidłowe parametry: {52.224781|N|21.041832|E}).

W 1837 Piotr Steinkeller część młyna przebudował na olejarnię, tartak i fabrykę powozów. Młyn i zakłady przemysłowe z Wisłą połączyła pierwsza w mieście kolej konna, której tory przecinały ulicę Solec. Po 1840 po wschodniej stronie ulicy Solec urządzono rzeźnię działającą do ok. 1930 r. W 1847 roku hrabia Andrzej Zamoyski uruchomił na Solcu przystań i warsztaty żeglugi parowej (Port Czerniakowski)[5]. W 1854 spłonął młyn parowy, a w 1868 fabryka chemiczna. W 1854 bankier Jan Bloch wybudował na terenie zniszczonego młyna koszary (tzw. Koszary Blocha). W tym okresie zakłady Steinkellera przejęła spółka Stanisław Lilpop i Wilhelm Rau, rozbudowując je na dużą fabrykę produkującą wagony kolejowe, mosty, kotły i urządzenia dla wodociągów warszawskich[6].

W 1856 rokiem na terenie fabryki dywanów Geyzmera i Perksa Towarzystwo Oświetlenia Gazowego z Dessau ukończyło budowę pierwszej gazowni w Warszawie, która jako jedyna do 1888 roku dostarczała gaz mieszkańcom miasta. Zbiorniki gazowe były od tej pory charakterystycznym punktem panoramy Solca. Gazownię zamknięto w 1930 roku, a pamiątką po niej są dwa okrągłe nasypy po zbiornikach widoczne w Parku Porazińskiej od strony ul. Ludnej.

Około 1910 roku nad Solcem wybudowano wiadukt Mostu Poniatowskiego, a do 1933 roku zbudowano wiadukt Kolei średnicowej. W grudniu 1918 roku przez Solec zaczął kursować tramwaj, którego linia biegła przez ulice Książęcą, Ludną, Solec, Dobrą, a kolejna linia ulicą Książęcą i ulicą Czerniakowską. W tym okresie Solec miał charakter dzielnicy robotniczej, co zaczęło się nieco zmieniać na skutek budowy nowoczesnych modernistycznych domów m.in. wzdłuż południowej strony wiaduktu do Mostu Poniatowskiego i wzdłuż ul. Ludnej. W latach 30. XX wieku przy ul. Ludnej powstał funkcjonalistyczny budynek poczty. W 1934 roku na rogu Czerniakowskiej zbudowano według projektu architektów Romualda Gutta i Józefa Jankowskiego biurowiec Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Przed II wojną światową Solec był jednym z 26 okręgów Warszawy, a jego granice wyznaczały aleja 3 Maja, Aleje Jerozolimskie, ulice Marszałkowska, Piusa XI (obecnie Piękna), Górnośląska, Czerniakowska na nieistniejącym obecnie odcinku w kierunku Fabrycznej, również nieistniejąca Mączna oraz brzeg Wisły. Według danych z 1 stycznia 1939 r. Solec zajmował powierzchnię 203 ha i był zamieszkany przez 56,4 tys. osób.

Powstanie Warszawskie

Powiśle, 1944
Solec 2

Między 12 a 23 września 1944 roku miejsce zaciekłych walk oddziałów niemieckich, których trzon stanowiła 36 Dywizja Grenadierów SS Dirlewanger z oddziałami powstańczymi Zgrupowania "Kryska", Zgrupowania "Radosława", batalionu "Zośka", batalionu "Parasol" oraz 2 Dywizja Piechoty i 3 Dywizja Piechoty 1 Armii Wojska Polskiego. W dniu 23 września w godzinach porannych Niemcy opanowali ostatnie bastiony polskiej obrony na Powiślu Czerniakowskim – domy przy ulicy Wilanowskiej 1 i Solec 53. (więcej: Pacyfikacja Czerniakowa oraz Przyczółek czerniakowski).

PRL

Po II Wojnie światowej zaczęto usuwać przemysłowy charakter dzielnicy. Odbudowano kościół i Pałacyk Szymonowica, a na terenie zakładów przemysłowych na południe od ul. Wilanowskiej urządzono socrealistyczny park (obecny Park Rydza-Śmigłego). W latach 1954–1955 powstała modernistyczna dolna stacja dworca PKP Warszawa Powiśle[7]. W 1957 roku dawny biurowiec ZUS przebudowano na Szpital Kliniczny im. prof. Orłowskiego. W październiku 1960 roku przez Solec przejechał ostatni tramwaj. W 1963 roku rozpoczęto budować "Osiedle Ludna" wg projektu prof. Zygmunta Stępińskiego[8][9]. W 1965 roku zaprzestała działalności stocznia rzeczna Port Czerniakowski. W latach 1965-1973 roku w południowej części Solca zbudowano "Osiedle Torwar" wg projektu koncepcyjnego Oskara Hansena. W tym okresie przy ul. Solec powstało także "Osiedle Powiśle". Od 1973 roku w budynku przy ul. Solec 24 mieści się Muzeum Azji i Pacyfiku. W 1975 roku w parku odsłonięto Pomnik Chwała Saperom. W 1978 roku w tej dzielnicy nakręcono wiele scen w filmie Stanisława Barei Co mi zrobisz jak mnie złapiesz.

Czasy współczesne

"Na Powiślu"

Po 2006 roku tereny Solca są przedmiotem zainteresowania deweloperów, którzy z racji bliskości centrum miasta, rzeki, ale i dobrej komunikacji i dużej ilości zieleni lokalizują tu wiele nowych inwestycji o podwyższonym standardzie. W 2006 roku przy ul. Kruczkowskiego powstało Osiedle Patria, a w 2007 roku apartamentowiec przy ul. Wilanowskiej projektu prof.Stefana Kuryłowicza[10] oraz budynek spółki Filadelfia przy ul. Śniegockiej. Przy ul. Solec zbudowano budynek "Pacific Residence". W 2014 roku przy ul. Kruczkowskiego 2 ukończono budowę zespołu mieszkalnego Apartamenty Na Powiślu[11][12] projektu APAKA Kuryłowicz oraz biurowca Mazowieckiej Spółki Gazownictwa. W 2014 roku wykonano na odcinku soleckim remont bulwarów nad Wisłą. W 2015 roku rozpoczęto nad Wisłą budowę biurowca The Tides[13], a w maju 2015 r. Solec Residence[14] przy ul. Solec 18/20.

  1. ↑ http://www.powisle.waw.pl/galeria/albums/userpics/10012/Solec1785.jpg
  2. ↑ Putkowska J., Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, Rocznik 2009, Tom 54, z. 2, s.17-40
  3. ↑ http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-article-BSW1-0061-0002
  4. ↑ Stanisław Juliusz Harbut: Noc listopadowa w świetle i cieniach historji [oryginalna pisownia z 1930 r.] i procesu przed Najwyższym Sądem Kryminalnym : w 100-letnią rocznicę. T. 1 wydanie drugie przejrzane i rozszerzone. Książnica Atlas: Warszawa, 1930, s. 111. OCLC 69512482. Cytat: Pchor. Wiktor Tylski zamiast o oznaczonej godzinie 6 wieczorem, podpalił celem dania sygnału, zabudowania browaru Weissa przy ul. Czerniakowskiej Nr 3001 już o godz. 5 min. 30 słomą, zamiast przeznaczonymi przez Wysockiego i por. Stolzmana adjunkta arsenału materjałami palnemi.. (pol.).
  5. ↑ Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 410. ISBN 83-06-00089-7
  6. ↑ http://www.warszawska.info/srodmiescie/powisle/solec-historia.html
  7. ↑ http://www.powojennymodernizm.com/dworzec-powisle-linia-srednicowa/
  8. ↑ Ilustrowany tygodnik „Stolica” 1966, nr 40.
  9. ↑ http://www.powojennymodernizm.com/osiedle-ludna/
  10. ↑ http://www.apaka.com.pl/#/projekty/zespol-budynkow-mieszkalnych-okragwilanowska
  11. ↑ Na Powiślu w Warszawie, Architektura Murator, 06/2014, s. 38-50
  12. ↑ Trzy w jednym. Zespół Na Powiślu w Warszawie. Świat Architektury, nr 09 (49)/2014, str. 36-48
  13. ↑ http://www.thetides-office.com/
  14. ↑ http://solecresidence.pl/

Galeria

Varia

  • Z Solca prowadziła przeprawa rzeczna do Kamiona (obecnie Kamionek).
  • Na warszawskiej Ochocie znajduje się czwarty wysokościowiec według podobnego projektu co "Trzy iksy" jest nieco niższy.

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Osiedla warszawskiej dzielnicy Śródmieście
Obszary MSI
Części miasta wg PRNG
Inne

Godło

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Solec_(Warszawa)&oldid=45018770”