Split

Split
Herb	Flaga
Państwo	Chorwacja
Żupania	splicko-dalmatyńska
Burmistrz	Andro Krstulović Opara
Populacja (2005); • liczba ludności	; 178 192
Nr kierunkowy	+385 021
Kod pocztowy	21000
Tablice rejestracyjne	ST
Podział miasta	27 dzielnic
	Położenie na mapie Chorwacji Split
	43°30′50″N 16°27′21″E/43,513889 16,455833
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 11 kwi 2018, była oparta na tej wersji.

Split (wł. Spalato) – miasto i port w Chorwacji, położony w Dalmacji nad Morzem Adriatyckim na niewielkim półwyspie, stolica żupanii splicko-dalmatyńskiej i zarazem drugie co do wielkości miasto Chorwacji pod względem liczby mieszkańców.

Gospodarka

Split jest ważnym miastem przemysłowym Dalmacji oraz ośrodkiem komunikacyjnym. W mieście działają: port lotniczy, dworzec kolejowy (linia z Zagrzebia przez Oštarije, Knin i Perković o dużych walorach widokowych) i terminal promowy obsługujący rejsy między innymi do Rijeki, Dubrownika, na pobliskie wyspy (Brač, Hvar, Vis, Čiovo, Korčula, Lastovo), do Ankony, Pescary, Wenecji we Włoszech. Znajduje się tam też węzeł komunikacji drogowej – Autostrada A1 Zagrzeb – Split, trasa europejska E65 w ciągu Magistrali Adriatyckiej.

Historia

Pierwotnie na terenie Splitu (koło Salony, obecnie Solin) znajdowała się Aspalathos, osada starożytnych Greków. Rzymianie zmienili nazwę miejscowości na Spalatum (od łac. palatium). W latach 295–305 cesarz Dioklecjan zbudował tam swoją rezydencję. W 395 Spalatum znalazła się na terenie Bizancjum.

Od VI wieku Salona była siedzibą arcybiskupstwa. W 1. połowie VII wieku została zburzona przez Słowian i Awarów, a nowe miasto powstało wokół pałacu. W VIII wieku nastąpił wzrost znaczenia portu handlowego.

W 1069 Split włączono do Chorwacji, a w 1105 został przejęty przez Węgry. W latach 1420–1797 należał do Wenecji, następnie, do 1918, do Austro-Węgier, z przerwą w czasie wojen napoleońskich (1806–1813). Od 1918 należał do Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, w 1929 znalazł się w Jugosławii. W latach 1941–1943 był pod okupacja włoską, a od 1991 należy do niepodległej Chorwacji.

Klimat

Średnia temperatura i opady dla Split
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	10.4	11.2	13.8	17.2	22.7	26.8	30.0	29.7	24.9	19.9	14.7	11.4	19,4
Średnie dobowe temperatury [°C]	8.0	8.4	10.6	13.7	18.9	22.8	25.7	25.4	21.2	16.8	12.0	9.1	16,1
Średnie temperatury w nocy [°C]	5.6	5.7	7.8	10.6	15.4	18.9	21.7	21.7	18.0	14.1	9.6	6.7	13,0
Opady [mm]	73.7	61.2	63.4	61.9	61.6	47.3	25.5	44.8	68.9	82.1	102	90.8	783
Średnia liczba dni z opadami	10.6	9.5	9.6	10.9	9.4	8.7	5.3	5.4	7.9	9.6	11.5	11.5	109,8
Średnie usłonecznienie [h]	133	154	186	210	273	306	347	319	246	192	135	130	2629
Źródło: DHMZ^[2]

Średnia temperatura morza (°C)^[3]
Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Rok
13.7	13.5	13.9	15.1	18.2	22.3	24.4	24.8	23.8	20.3	18.2	16.0	18.7

Zabytki

pałac cesarza Dioklecjana (III – IV wiek) założony na planie rzymskiego obozu wojskowego (ok. 150 na 190 m) z murami i wieżami. Pałac został wpisany na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO
podziemna część pałacu cesarza Dioklecjana^[4]
brama pałacowa Porta Aurea
oktagonalne mauzoleum Dioklecjana, przebudowane w VIII wieku na splicką katedrę pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (chor. Uznesenju Blažene Djevice Marije), znana także jako katedra Świętego Domniona (chor.: katedrala sv. Duje lub katedrala sv. Dujma); przy katedrze dzwonnica z XIII – XVII wieku
świątynia Jupitera – od VIII wieku baptysterium
perystyl – obecnie teatr
westybul
kościół św. Franciszka – przebudowany kościół gotycki z XV wieku. Wewnątrz znajdują się nagrobki mieszkańców miasta, m.in archidiakona Tomasza (pierwszego dalmatyńskiego historyka), pisarza Marka Marulicia i kompozytora Ivana Lukačica.
pozostałości akweduktu
zabytkowe kościoły poza murami z IX – XV wieku

Sport

W mieście znajdują się hale sportowe Spaladium Arena i Arena Gripe oraz stadion sportowy Poljud, który w 1990 roku był areną lekkoatletycznych mistrzostw Europy.

Swoją siedzibę ma tutaj klub piłki nożnej, Hajduk Split, założony w 1911 roku, grający obecnie chorwackiej lidze Prva HNL.

Miasta partnerskie

Zobacz też

Uniwersytet w Splicie

Przypisy

↑ Split-Dalmacija (Croatia): Municipalities; Settlements - Statistics; Maps on City Population (ang.)
↑ Split - DHMZ, 1971–2000
↑ Split average sea temperature - seatemperature.org
↑ WojciechW. Tyluś WojciechW., Podziemia Pałacu Dioklecjana w Splicie [online], crolove.pl [dostęp 2017-09-01] (pol.).

Linki zewnętrzne

[1] Split-Dalmacija (Croatia): Municipalities; Settlements - Statistics; Maps on City Population (ang.)

[2] Split - DHMZ, 1971–2000

[3] Split average sea temperature - seatemperature.org

[4] WojciechW. Tyluś WojciechW., Podziemia Pałacu Dioklecjana w Splicie [online], crolove.pl [dostęp 2017-09-01] (pol.).

[:1-5] Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą i Włochami

[1]

[2]

[3]

[4]

[A]

Miasta	Hvar Imotski Kaštela Komiža Makarska Omiš Sinj Solin Split Stari Grad Supetar Trilj Trogir Vis Vrgorac Vrlika
Gminy	Baška Voda Bol Brela Cista Provo Dicmo Dugi Rat Dugopolje Gradac Hrvace Jelsa Klis Lećevica Lokvičići Lovreć Marina Milna Muć Nerežišća Okrug Otok Podbablje Podgora Podstrana Postira Prgomet Primorski Dolac Proložac Pučišća Runovići Seget Selca Sućuraj Sutivan Šestanovac Šolta Tučepi Zadvarje Zagvozd Zmijavci

Kulturowe	Historyczne centrum Dubrownika Historyczne centrum Splitu z Pałacem Dioklecjana Bazylika Eufrazjusza w Poreču Zabytkowe miasto Trogir Katedra św. Jakuba w Szybeniku Równina Stari Grad Stećci
Przyrodnicze	Park Narodowy Jezior Plitwickich Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy^[A]