Bel-bani

Bel-bani (akad. Bēl-bāni, w transliteracji z pisma klinowego zapisywane ^(m)(d)EN-ba-ni, tłum. „Pan jest stworzycielem”) – jeden z wczesnych królów Asyrii (ok. 1700 r. p.n.e.) wymieniany w Asyryjskiej liście królów i Synchronistycznej liście królów. Był pierwszym władcą asyryjskim, który panował po okresie zamętu i wojen domowych z końca XVIII w. p.n.e., kiedy to, po upadku amoryckiej dynastii Szamszi-Adada I, kilku samozwańczych królów walczyło ze sobą o pełnię władzy w Asyrii. Bel-bani ustabilizował sytuację polityczną w państwie i dał początek nowej dynastii królów asyryjskich. Pamięć o nim przetrwała bardzo długo i nawet po upływie tysiąca lat tacy władcy asyryjscy jak Asarhaddon (681-669 p.n.e.) czy Aszurbanipal (669-627? p.n.e.) z dumą wywodzili swój rodowód właśnie od niego.

Asyryjska lista królów podaje, że po krótkim okresie rządów siedmiu walczących ze sobą samozwańczych królów, z których każdy nazywany jest „synem nikogo” (dumu la ma-ma-na), tron asyryjski przejął syn jednego z nich, króla Adasiego, o imieniu Bel-bani. Sam Bel-bani rządzić miał Asyrią przez 10 lat, a po nim władzę sprawować mieli kolejno jego syn Libaja, wnuk Szarma-Adad I, prawnuk Iptar-Sin i drugi syn Bazaja, a następnie potomkowie Bazaji. Bel-bani wzmiankowany jest również w Synchronistycznej liście królów, dziele wymieniającym w dwóch paralelnych kolumnach imiona królów asyryjskich i babilońskich. Zgodnie z tym źródłem babilońskim królem współczesnym Bel-baniemu miał być Iszkibal z I dynastii z Kraju Nadmorskiego.

Nie są znane żadne inskrypcje Bel-baniego, ale do króla tego jako do swojego przodka odwoływali się wielokrotnie władcy z dynastii Sargonidów. Asarhaddon w swych inskrypcjach nazywa siebie „potomkiem (liplippi) Bel-baniego, króla Asyrii, syna Adasiego”, „królewskim potomkiem (lillippi šarrûti) Bel-baniego, króla Asyrii”, czy też „nasieniem władzy królewskiej (zēr šarrûti) z wiecznej linii Bel-baniego, syna Adasiego, który ustanowił władzę królewską w Asyrii”. Aszurbanipal, syn Asarhaddona, idąc w ślady ojca, również w swej inskrypcji mówi o sobie jako o „potomku (liplippi) Bel-baniego, syna Adasiego, którego miejscem pochodzenia było miasto Aszur”. Tak samo robi Szamasz-szuma-ukin, król Babilonii i brat Aszurbanipala, który w swej inskrypcji dotyczącej prac renowacyjnych przy świątyni E-zida w Borsippie nazywa siebie „nasieniem władzy królewskiej (zēr šarrûti) z wiecznej linii Bel-baniego, syna Adasiego, latorośli miasta Aszur”.

Bibliografia

• Brinkman J.A., Bēl-bāni, w: Radner K. (red.), The Prosopography of the Neo-Assyrian Empire, t. 1/II (B-G), 1999, s. 288-289.
• Glassner J.-J., Mesopotamian Chronicles, Society of Biblical Literature, Atlanta 2004.
• Grayson A.K., Assyrian Royal Inscriptions, tom I (From the Beginning to Ashur-resha-ishi I), seria Records of the Ancient Near East (RANE), Otto Harrassowitz, Wiesbaden 1972.
• Grayson A.K., Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s. 86-135.