Ilu-szuma

Ilu-szuma (akad. Ilu-šūma, Ilu-šumma, w transliteracji z pisma klinowego zapisywane dingir-šu-ma) – jeden z wczesnych władców asyryjskich, noszący tytuł „zarządcy (miasta) Aszur” (énsi a-šùr^ki), syn i następca Szalim-ahuma; nie znamy długości jego rządów, ale wiadomo, iż panować musiał do ok. 1974 r. p.n.e., kiedy to na tronie miasta-państwa Aszur zastąpił go jego syn Eriszum I.

„Sulili, Kikkia, Akia, Puzur-Aszur, Szalim-ahum, Ilu-szuma - razem sześciu królów [których imiona zostały zapisane na] cegłach, (ale) których limmu nie zostali spisani/znalezieni”

ustęp Asyryjskiej listy królów wyliczający asyryjskich królów od 27 do 32

Asyryjska lista królów

Ilu-szuma wymieniany jest w Asyryjskiej liście królów jako 32 władca Asyrii. Występuje on tam jako ostatni z tzw. „sześciu królów [których imiona zostały zapisane na] cegłach, (ale) których limmu nie zostali spisani/znalezieni”. Jako jego poprzednik wymieniany jest Szalim-ahum, a jako jego następca Eriszum I.

Dynastia

Ilu-szuma jest trzecim znanym władcą Aszur należącym do tzw. „dynastii Puzur-Aszura I”. W swoich własnych inskrypcjach nazywa on siebie „synem Szalim-ahuma”, podczas gdy jego syn, Eriszum I, w swoich własnych inskrypcjach nazywa siebie „synem Ilu-szumy, zarządcy boga Aszura” (dumu dingir-šu-ma énsi ^da-šùr).

władcy z dynastii Puzur-Aszura I	pokrewieństwo	lata panowania według Veenhofa	lata panowania według Barjamovica, Hertela i Larsena	uwagi
Puzur-Aszur I	-	początek XX w. p.n.e.	początek XX w. p.n.e.	najprawdopodobniej założyciel dynastii
Szalim-ahum	syn Puzur-Aszura I	początek XX w. p.n.e.	początek XX w. p.n.e.	we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Puzur-Aszura”
Ilu-szuma	syn Szalim-ahuma	?-1974 p.n.e.	?-1971 p.n.e.	we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Szalim-ahuma”
Eriszum I	syn Ilu-szumy	1974-1935 p.n.e.	1972-1933 p.n.e.	we własnych inskrypcjach nazywa siebie „synem Ilu-szumy”
Ikunum	syn Eriszuma I	1934-1921 p.n.e.	1932-1918 p.n.e.	we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Eriszuma”
Sargon I	syn Ikunuma	1920-1881 p.n.e.	1917-1878 p.n.e.	we własnej inskrypcji nazywa siebie „synem Ikunuma”
Puzur-Aszur II	syn Sargona I	1880-1873 p.n.e.	1877-1870 p.n.e.	nazywany „synem Sargona” w Asyryjskiej liście królów
Naram-Sin	syn Puzur-Aszura II	1872-1829/1819 p.n.e.	1869-? p.n.e.	nazywany „synem Puzur-Aszura” w Asyryjskiej liście królów
Eriszum II	syn Naram-Sina	1828/1818-1809 p.n.e.	?-1809 p.n.e.	nazywany „synem Naram-Sina” w Asyryjskiej liście królów

Panowanie

Ilu-szuma znany jest z dwóch własnych inskrypcji znalezionych w Aszur, które upamiętniają wzniesienie przez niego świątyni bogini Isztar w tym mieście. Pierwsza z nich umieszczona jest na uszkodzonym kamiennym przedmiocie, natomiast druga na glinianych cegłach. W obu inskrypcjach Ilu-szuma nazywa siebie „zarządcą (miasta) Aszur” (énsi a-šùr^ki), „ulubieńcem boga Aszura i bogini Isztar” (na-ra-am ^da-šùr ù ^dinanna) i „synem Szalim-ahuma, zarządcy (miasta) Aszur” (dumu ša-lim-a-ḫu-um énsi a-šùr^ki). W drugiej z inskrypcji wspomina on również o innych swych pracach budowlanych:

„Wzniosłem nowe mury miejskie i porozdzielałem działki pod (nowe) domy dla mego miasta. Bóg Aszur otworzył dla mnie dwa źródła na górze Abiḫ a ja wykonałem cegły na mur przy tych dwóch źródłach. Woda z jednego ze źródeł spłynęła do bramy Auszum (ba-ab a-ú-ši-im), (podczas gdy) woda z drugiego ze źródeł spłynęła do bramy Wertum (ba-ab ^dwe-er-tim)”

W dalszej części tej samej inskrypcji Ilu-szuma mówi o swych działaniach, które doprowadzić miały do rozwoju Aszur jako miasta handlowego, przyjaznego kupcom z południa:

„Ustanowiłem addurārum dla Akkadyjczyków i ich dzieci. Oczyściłem ich miedź. Ustanowiłem ich addurārum od brzegów bagien i Ur i Nippur, Awal i Kismar, Der boga Isztarana, aż do Miasta (tj. Aszur)”

Słowo addurārum znaczy „wolność”, a określenie „ustanowić addurārum” odnosiło się najczęściej do trzech sytuacji: wyzwolenia kogoś z niewolnictwa, uwolnienia kogoś z długów lub uwolnienia kogoś spod wrogiej okupacji. Zdaniem Veenhofa w przypadku tekstu Ilu-szumy chodziło jednak o coś innego: o zwolnienie Akkadyjczyków (tj. kupców z południa) z podatków i opłat, co miało zachęcić ich do handlu z miastem-państwem Aszur. Udogodnienia te dotyczyć miały w szczególności kupców, którzy podróżowali szlakiem karawanowym wiodącym znad Zatoki Perskiej, przez południową Babilonię (bagna i Ur) do Nippur (gdzie istniała ważna przeprawa przez Tygrys), a następnie w kierunku północno-wschodnim przez miasta Awal i Kismar do Der, i dalej wschodnim brzegiem Tygrysu wzdłuż podnóży gór Zagros do Aszur. To oni najprawdopodobniej dostarczali do Aszur m.in. miedź, która - jak chwali się Ilu-szuma - była w tym mieście wytapiana i oczyszczana. Zaangażowanie Ilu-szumy w rozwój handlu skłoniło niektórych uczonych do postawienia tezy, iż pierwsze wyprawy asyryjskich kupców do Anatolii, które z czasem doprowadziły tam do powstania sieci asyryjskich kolonii kupieckich, mogły mieć miejsce właśnie za jego rządów.

W oparciu o pewną wzmiankę w Kronice wczesnych królów uczeni próbowali w przeszłości uczynić z Ilu-szumy władcę współczesnego Sumu-abumowi (ok. 1894-1881 p.n.e.), założycielowi I dynastii z Babilonu. We wspomnianym fragmencie imię władcy współczesnego Ilu-szumie brzmi jednak Su-abu, a nie Sumu-abum, a do tego brak jest w nim jakichkolwiek odniesień do Babilonu. Obecnie, dzięki odkryciu asyryjskiej listy eponimów z Kültepe wiemy, iż Ilu-szuma panował ok. 100 lat przed Sumu-abumem.

Bibliografia

• A.K. Grayson, Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia BC (to 1115 BC), tom I z serii The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods (RIMA 1), University of Toronto Press 2002.
• A.K. Grayson, Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s.86-135.
• K.R. Veenhof, J. Eidem, Mesopotamia. The Old Assyrian Period, Academic Press Fribourg 2008.