Cybina

Cybina
	; Ujście Cybiny do ramienia Warty zwanego również Cybiną lub Kanałem Ulgi
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
	Rzeka
Długość	41,0 km
Powierzchnia zlewni	213 km²
Średni przepływ	1 m³/s przy ujściu
	Źródło
Miejsce	wśród łąk we wsi Nekielka
Wysokość	około 120 m n.p.m.
Współrzędne	52°23′29,9″N 17°22′06,1″E/52,391640 17,368370
	Ujście
Recypient	Warta
Miejsce	w Poznaniu
Wysokość	około 60 m n.p.m.
Współrzędne	52°25′31,3″N 16°57′11,9″E/52,425350 16,953310
	Położenie na mapie powiatu poznańskiego źródło ujście
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego źródło ujście
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cybina – rzeka w województwie wielkopolskim będąca prawym dopływem Warty. Jej źródła znajdują się wśród łąk we wsi Nekielka^[1], na wysokości około 120 m n.p.m. Początkowo płynie na południe, od przysiółka Leśna Grobla na zachód, przez Jezioro Góra na północny zachód, skąd dalej w kierunku zachodnim. Przepływa przez gminy: Kostrzyn, Pobiedziska, Swarzędz i miasto Poznań. Stan wody w ciągu roku zmienia się nawet o 1,5 m.

Opis

Dolina Cybiny jest niemal bezleśna i dość głęboko wcięta. Ciekawy krajobrazowo jest fragment doliny od wsi Uzarzewo, przez tereny wsi Gruszczyn i Gortatowo do Swarzędza, gdzie przechodzi w rynnę Jeziora Swarzędzkiego. Dolina ma około trzech kilometrów długości i 300-700 metrów szerokości. Dno doliny zajmują liczne rozlewiska Cybiny. Jedynie początkowy i końcowy fragment doliny jest zalesiony. Planuje się objąć dolinę ochroną w ramach Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Cybiny^[2].

Rzeka przepływa przez liczne jeziora z których największym jest Jezioro Swarzędzkie. Inne to Jezioro Góra, Jezioro Uzarzewskie oraz leżące na terenie Poznania stawy: Antoninek, Młyński, Browarny i Olszak. W dolnym odcinku, tuż przy ujściu powstało zaporowe Jezioro Maltańskie. Dalej przepływa pod ul. Jana Pawła II wykorzystując XIX w. przepust Śluzy Cybińskiej. Cybina uchodzi do Warty na kilometrze 240,5. Dokładniej jest to prawe ramię Warty opływające Ostrów Tumski, zwane również Cybiną lub Kanałem Ulgi (właściwie Wschodnim Kanałem Ulgi, powstałym w ramach prac przy budowie Twierdzy Poznań).

Odcinek ujściowy w okresie średniowiecznym miał odmienny przebieg od obecnego. Przebiegał w rejonie obecnych ulic Św. Jacka i Cybińskiej, ale z czasem został zdegradowany przez nieczystości odprowadzane z dwóch miast: Śródki i Ostrówka, a potem uległ powolnej zabudowie^[3]. Jeszcze w okresie powojennym, gdy odcinek śródecki Cybiny zamarzał, stawał się ogólnodostępnym lodowiskiem. Jeżdżono tu na łyżwach i uprawiano hokej na lodzie. Również latem rzeka była w tym miejscu licznie odwiedzana przez plażowiczów, a także użytkowana jako kąpielisko^[4].

Dopływy

Darzynka – lewostronny w 6,25 km
Kanał Szkutelniak – prawostronny
Młynówka – prawostronny w 6,37 km
Struga – lewostronny w 6,26 km
Szklarka – prawostronny w 2,86 km
Zielinka – prawostronny w 9,9 km

Etymologia

Nazwa rzeki wywodzi się prawdopodobnie od prasłowiańskiego pierwiastka tibh oznaczającego bagno, błoto. Wówczas pierwotna wersja nazwy rzeki brzmiałaby Tibina, Być może źródła nazwy należałoby się doszukiwać w staropolskim określeniu cyby oznaczającym kozy albo długie nogi. W tym wariancie określenie nawiązywałoby do charakterystycznego przebiegu rzeki. Pierwsze pisemne wzmianki pochodzą z XIII wieku^[5].

Literatura

Wojciech Z. Owsianowski, Szlaki wodne Wielkopolski wyd. I, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1972
Powiat poznański, mapa turystyczna, skala 1 : 90 000, wyd 3., stan akt. 2002. Wydawca: Starostwo Powiatowe w Poznaniu, ISBN 83-87157-04-X.
dr Ryszard Gołdyn, mgr inż. Janusz Grabia: Program ochrony wód rzeki Cybiny. Poznań: Wydział Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Poznania, 1998. ISBN 83-906665-2-9.

Zobacz też

Rzeki Polski

Przypisy

↑ ^a ^b Wojciech Z. Owsianowski, Szlaki wodne Wielkopolski wyd. I, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1972.
↑ Zawiadomienie o przystąpieniu do prac nad projektami uchwał Sejmiku Województwa Wielkopolskiego w sprawie parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu, bip.umww.pl [dostęp 2024-06-22].
↑ Ewa Pawlak, Paweł Pawlak, Świetność poznańskiej Śródki i Ostrówka z ziemi wydobyta, w: Wielkopolski Biuletyn Konserwatorski, tom IV/2015, s. 217, ISBN 978-83-931388-9-0.
↑ Michał Kierzkowski, Przestrzeń przyrodą wspominana - wyimki z Archiwum Społecznego Śródki, w: Dzikhi Bit, nr 2020, Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT, Poznań, s. 24, ISSN 2657-6473
↑ Nazewnicze zabytki Poznania – Cybina. Oddział Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu. [dostęp 2014-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Cybina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 718 .
dokładna mapa całej zlewni i opisy zbiorników, dopływów oraz hydrologii – dostęp 15.06.2012

[Owsianowski-1] Wojciech Z. Owsianowski, Szlaki wodne Wielkopolski wyd. I, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1972.

[2] Zawiadomienie o przystąpieniu do prac nad projektami uchwał Sejmiku Województwa Wielkopolskiego w sprawie parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu, bip.umww.pl [dostęp 2024-06-22].

[3] Ewa Pawlak, Paweł Pawlak, Świetność poznańskiej Śródki i Ostrówka z ziemi wydobyta, w: Wielkopolski Biuletyn Konserwatorski, tom IV/2015, s. 217, ISBN 978-83-931388-9-0.

[4] Michał Kierzkowski, Przestrzeń przyrodą wspominana - wyimki z Archiwum Społecznego Śródki, w: Dzikhi Bit, nr 2020, Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT, Poznań, s. 24, ISSN 2657-6473

[5] Nazewnicze zabytki Poznania – Cybina. Oddział Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu. [dostęp 2014-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Rzeki, potoki i cieki	Warta Babinka Bogdanka Ceglanka Chartynia Cybina Czapnica Darzynka Dworski Rów Głuszynka Główna Głuszec Golęcinka Górczynka Junikowski Strumień Kaczeniec Kotówka Krzesinka Krzyżanka Leśny Potok Ławica Łężynka Michałówka Obrzyca Piaśnica Pietrzynka Plewianka Pokrzywka Polny Rów Potok Umultowski Przeźmierka Rów Marlewski Rów Minikowski Rów Obrzycki Rów Strzeszyński Rów Złotnicki Różany Potok Samica Kierska Seganka Skórzyna Spławka Starynka Struga Strzeszyński Strumień Szklarka Świątnica Wierzbak Wirynka Zielinka Żegrzynka Struga Karmelicka (nieistniejąca) Potok Naramowicki (nieistniejący) Strumień Świętojański (nieistniejący)
Jeziora	Jezioro Kierskie Jezioro Strzeszyńskie Jezioro Rusałka Jezioro Maltańskie Jezioro Umultowskie
Stawy i glinianki	Szachty Staw Baczkowski Głęboki Dół Staw Kachlarski Karpętaj Staw Rozlany Stara Baba Staw Świerczewo Kajka Stawy Strzeszyńskie Stawy Sołackie Staw Antoninek Staw Browarny Staw Olszak Staw Młyński (Naramowice) Staw Młyński (Antoninek) Stawy przy Kampusie UAM Morasko Zimna Woda Czapnica Ślum (nieistniejący)
Obiekty inżynieryjne	Jaz Maltański Łazienki rzeczne w Poznaniu Port rzeczny w Poznaniu Stare koryto Warty Stara Rzeka (koryto Warty) Śluza Katedralna Śluza Cybińska Tama Berdychowska Wielka Śluza