52°24′30″N 17°04′17″E/52,408333 17,071389Swarzędz
| |||||
| |||||
 Ratusz w Swarzędzu | |||||
| |||||
| Państwo |  Polska
| ||||
| Województwo |  wielkopolskie
| ||||
| Powiat | poznański | ||||
| Gmina | Swarzędz | ||||
| Aglomeracja | poznańska | ||||
| Data założenia | XIV wiek | ||||
| Prawa miejskie | 1638 | ||||
| Burmistrz | Marian Szkudlarek (od 2014) | ||||
| Powierzchnia | 9 km² | ||||
| Populacja (31.12.2017) • liczba ludności • gęstość |
30 739[1] 3770 os./km² | ||||
| Strefa numeracyjna | (+48) 61 | ||||
| Kod pocztowy | 62-020 | ||||
| Tablice rejestracyjne | POZ, PZ | ||||
Położenie na mapie gminy Swarzędz  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu poznańskiego  | |||||
| 52°24′30″N 17°04′17″E/52,408333 17,071389
| |||||
| TERC (TERYT) | 3021164 | ||||
| SIMC | 0971502 | ||||
| Hasło promocyjne: Dobrze trafiłeś | |||||
Urząd miejski Rynek 162-020 Swarzędz | |||||
| Strona internetowa | |||||
Swarzędz (niem. Schwersenz) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie poznańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Swarzędz. Położone nad Jeziorem Swarzędzkim, ok. 10 km od centrum Poznania. Jest siedzibą największej i najgęściej zaludnionej gminy wchodzącej w skład aglomeracji poznańskiej[2].
Według danych GUS z 31 grudnia 2017 miasto miało 30 739 mieszkańców[3]. Jest dziewiątym co do liczby mieszkańców w woj. wielkopolskim i ma jedną z największych gęstości zaludnienia spośród polskich miast (3730 osób/km² – czwarta lokata w kraju, za Świętochłowicami oraz podwarszawskimi: Piastowem i Legionowem). Jest także siódmym co do wielkości miastem w Polsce niebędącym siedzibą powiatu.
Dawniej jeden z ośrodków włókienniczych Wielkopolski, obecnie miejsce prosperowania bardzo wielu warsztatów stolarskich, tapicerskich i meblowych.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Według danych z 1 stycznia 2011 powierzchnia miasta wynosiła 8,24 km²[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ślady osadnictwa człowieka w okolicach Swarzędza sięgają 8-3,5 tys. lat p.n.e. Potwierdzają to liczne stanowiska archeologiczne głównie z okresu kultury łużyckiej i przeworskiej, a także z mezolitu i wczesnego średniowiecza.
Pierwsze wzmianki pisane pojawiły się w 1366 o wsi Swarancz lub Swanrancz należącej do rodziny Górków herbu Łodzia. Byli oni w jej posiadaniu do 1592, kiedy to właścicielem został Mikołaj ze Srebrnej Góry koło Nakła. Następnie Swarzędz przeszedł w ręce rodziny Czarnkowskich herbu Nałęcz. Wieś liczyła wówczas 2,5 łana, 3 zagrodników, pasterza i 30 owiec.
Wieś szlachecka, własność kasztelana międzyrzeckiego Andrzeja Górki, około 1580 leżała w powiecie poznańskim województwa poznańskiego[5].
W 1610 właścicielem Swarzędza został wojewoda inowrocławski i kaliski – Zygmunt Grudziński herbu Grzymała, by 28 sierpnia 1638 wystawić na zamku w Kórniku dokument lokacyjny na prawie magdeburskim, potwierdzony przez króla Władysława IV, nadając miastu nazwę Grzymałowo[6]. W kolejnych latach nazwę tę wyparła dawna nazwa wsi Swarzędz.
W 1910 Swarzędz liczył 3459 mieszkańców, tym: 1927 Polaków (55,7%), 1371 Niemców (39,6%) i 161 Żydów (4,7%).
Z okazji 350-lecia nadania praw miejskich, przypadającego w 1988, społeczeństwo ufundowało dla miasta sztandar. Swarzędz został również odznaczony przez Radę Państwa Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[7].
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.
Zabytki wpisane do rejestru zabytków województwa wielkopolskiego[edytuj | edytuj kod]
- historyczne założenie urbanistyczne, 1366 - XIX/XX w., nr rej.: 2255/A z 24.11.1992
- Kościół pw. św. Marcina z 1638, wielokrotnie przebudowany, nr rej.: 1189/A z 24.07.1970
- zespół pałacowy przy ulicy Poznańskiej, obejmujący: pałac z XIX/XX w., 1923, park z końca XIX w., XX w. i Skansen Pszczelarski w dzielnicy Nowa Wieś, nr rej.: 2115/A z 30.03.1987
- dom przy ulicy Piaski 3, szachulcowy, z XVIII/XIX w., nr rej.: 1157/A z 19.06.1970
- dom przy ulicy Piaski 8 z początku XIX w., nr rej.: 1191/A z 24.04.1970
- dom przy Rynku 23 z początku XIX w., nr rej.: 1190/A z 24.07.1970
- dom przy ulicy Warszawskiej 5 z XVIII/XIX w., nr rej.: 1192/A z 24.07.1970
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- Piramida wieku mieszkańców Swarzędza w 2014[9].
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
W mieście i gminie istnieje kilka tysięcy podmiotów gospodarczych, w tym kilkadziesiąt z kapitałem zagranicznym. Funkcjonuje tu centrum handlowe Agrobex[10], centrum handlowe ETC wraz z hipermarketem budowlanym Leroy Merlin. Swoje zakłady ulokowali tu tacy wytwórcy jak: Volkswagen, British Petroleum, CLIP Logistics, Mercedes-Benz, Deceuninck, EVER Power Systems, Vox, Poz-Bruk, Panopa Logistik, Blum, Arvin Meritor, Stena Złomet, jak również wiele średnich i małych przedsiębiorstw, głównie z branży handlowej oraz, tradycyjnej dla Swarzędza, stolarskiej i tapicerskiej. W południowej części Swarzędza, przy drodze nr 92 i linii kolejowej istnieje Specjalna Strefa Ekonomiczna o powierzchni 80ha, będąca podstrefą Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej[11].
Transport[edytuj | edytuj kod]
Przez Swarzędz przebiega droga krajowa nr 92 oraz linia kolejowa nr 3 a także bierze początek linia kolejowa nr 352. Na stacji Swarzędz zatrzymują się pociągi Kolei Wielkopolskich oraz od 9 września 2018 również Poznańskiej Kolei Metropolitalnej. Przewoźnikiem miejskim na terenie Swarzędza jest Swarzędzkie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. obsługujący 16 autobusowych linii dziennych, jedną autobusową linię nocną oraz jedną sezonową linię rowerową (autobus z przyczepką na rowery). Do Swarzędza dociera także linia 425 obsługiwana przez MPK Poznań oraz linia 489 obsługiwana przez ZK Kleszczewo.
Oświata[edytuj | edytuj kod]
Do 31 sierpnia 2017 na terenie miasta Swarzędza funkcjonały trzy szkoły podstawowe, trzy gimnazja, jedno samodzielne liceum ogólnokształcące oraz dwa zespoły szkół ponadgimnazjalnych:
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stanisława Staszica w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 4 im. Jana Brzechwy w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 5 im. prof. Adama Wodziczki w Swarzędzu
- Gimnazjum nr 1 w Swarzędzu (niepubliczne, Fundacji „Ekos”)
- Gimnazjum nr 2 im. Królowej Jadwigi w Swarzędzu
- Gimnazjum nr 3 im. Polskich Noblistów w Swarzędzu
- I Liceum Ogólnokształcące w Swarzędzu (niepubliczne, Fundacji „Ekos”)
- Zespół Szkół nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich w Swarzędzu:
- Technikum w Swarzędzu
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Swarzędzu
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna w Swarzędzu
- I Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Swarzędzu
- Szkoła Policealna nr 1 w Swarzędzu
- Zespół Szkół nr 2 w Swarzędzu:
- II Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Staniewskiego w Swarzędzu
- Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Swarzędzu
- II Szkoła Policealna im. Tadeusza Staniewskiego w Swarzędzu
W wyniku reformy systemu oświaty z 2017 na terenie miasta Swarzędza funkcjonuje sześć szkół podstawowych, jedno samodzielne liceum oraz dwa zespoły szkół ponadpodstawowych[12][13]:
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stanisława Staszica w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Królowej Jadwigi w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Polskich Noblistów w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 4 im. Jana Brzechwy w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa nr 5 im. prof. Adama Wodziczki w Swarzędzu
- Szkoła Podstawowa Fundacji „Ekos” w Swarzędzu (dotychczasowe Gimnazjum nr 1 w Swarzędzu – niepubliczne, Fundacji „Ekos”)
- I Liceum Ogólnokształcące w Swarzędzu (niepubliczne, Fundacji „Ekos”)
- Zespół Szkół nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich w Swarzędzu:
- Technikum w Swarzędzu
- Branżowa Szkoła I Stopnia w Swarzędzu
- Branżowa Szkoła I Stopnia Specjalna w Swarzędzu
- III Liceum Ogólnokształcące w Swarzędzu
- I Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Swarzędzu
- Szkoła Policealna nr 1 w Swarzędzu
- Zespół Szkół nr 2 w Swarzędzu:
- II Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Staniewskiego w Swarzędzu
- II Szkoła Policealna im. Tadeusza Staniewskiego w Swarzędzu
Sieć szkół gminy Swarzędz tworzą ponadto szkoły podstawowe w Kobylnicy, Paczkowie, Wierzonce oraz dwie w Zalasewie.
Organizacje społeczne[edytuj | edytuj kod]
- Harcerski Klub Turystyczny „Azymut” w Swarzędzu (Związek Harcerstwa Polskiego i Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze)[14]
- 28 Swarzędza Drużyna Harcerska HKT „Azymut” „WIGRY” (Związek Harcerstwa Polskiego)
- 9 Swarzędzka Środowiskowa Drużyna Harcerska „Dąbrowa” im. Olgi i Andrzeja Małkowskich (Związek Harcerstwa Polskiego)
- Swarzędzki Szczep Harcerski „Dukt” (Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej)
- Oddział PTTK „Meblarz” w Swarzędzu (Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze)[15]
- Koło PTTK Łaziki w Swarzędzu (Oddział Poznań – Nowe Miasto)
- Klub Żołnierzy Rezerwy „Commando” w Swarzędzu (Liga Obrony Kraju)
- Stowarzyszenie Przyjaciół Dzieci Specjalnej Troski im. Leszka Grajka w Swarzędzu
- Stowarzyszenie Kulturalne Orkiestra Dęta w Swarzędzu
- Stowarzyszenie „Bezpieczna Gmina Swarzędz”
- Polski Komitet Pomocy Społecznej Stowarzyszenie Charytatywne, Zarząd Miejsko-Gminny w Swarzędzu
Sport i turystyka[edytuj | edytuj kod]
W Swarzędzu działa kilka klubów sportowych m.in. działający od 1921 piłkarski Klub Sportowy Unia Swarzędz – obecnie w czwartej lidze, od 2013 piłkarskie Stowarzyszenie Sportowe Nad Cybiną Meblorz Swarzędz[16], I-ligowy koszykarski Klub Sportowy „Unia-Probasket”, Uczniowski Klub Sportowy „Lider” oraz klub hokeja na trawie UKS Swarek Swarzędz. W Swarzędzu znajduje się kilka boisk przeznaczonych do gry w piłkę nożną, koszykówkę, kryty basen i lodowisko.
Na terenie miasta znajduje się Skansen i Muzeum Pszczelarstwa im. prof. Ryszarda Kosteckiego.
20 września 2018 w dawnej remizie strażackiej przy ulicy Bramkowej zostało otwarte Swarzędzkie Centrum Historii i Sztuki[17] - muzeum skupiające się na historii miasta i gminy. Na wystawie stałej można znaleźć informacje o początkach miasta, jego wielokulturowości, rozwoju przemysłu na tym terenie (w tym głównie stolarstwa) oraz okresie wojennym oczami Swarzędza i jego mieszkańców.
Przy dworcu kolejowym początek ma 
szlak turystyczny do Kobylnicy, natomiast w Nowej Wsi 
szlak do Spławia.
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
Na terenie Swarzędza działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
- parafia pw. Chrystusa Jedynego Zbawiciela (południowa część miasta),
- parafia pw. Matki Bożej Miłosierdzia (północna część miasta),
- parafia pw. Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych (środkowo-zachodnia część miasta),
- parafia pw. św. Józefa Rzemieślnika (Nowa Wieś),
- parafia pw. św. Marcina (środkowa część miasta).
- zbór „Jerusalem”[18]
- zbór Swarzędz (Sala Królestwa Czerlejnko)[19]
Władze[edytuj | edytuj kod]
 |
Ta sekcja od 2011-09 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Burmistrzowie miasta[edytuj | edytuj kod]
| lata | Imię i nazwisko |
|---|---|
| 1918-1919 | Brunon Glabisch |
| 1919 | Tadeusz Staniewski |
| 1919-1920 | Teofil Hoffmann |
| 1920-1921 | Czesław Lukserek |
| 1922-1924 | Józef Kotliński |
| 1924-1927 | Hieronim Dąbrowski |
| 1928-1929 | Walerian Olejniczak |
| 1929-1939 | Tadeusz Staniewski |
| 1945-1946 | Władysław Walczak |
| 1946-1950 | Maksymilian Rajewicz |
Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej[edytuj | edytuj kod]
| lata | Imię i nazwisko |
|---|---|
| 1950-1952 | Feliks Binek |
| 1952-1953 | Wasław Pawłowski |
| 1953-1957 | Czesława Kołacka |
| 1957-1961 | Feliks Binek |
| 1962-1965 | Jerzy Kolasa |
| 1965-1970 | Andrzej Ziółek |
| 1970-1974 | Czesław Piskorek |
Naczelnicy Miasta i Gminy[edytuj | edytuj kod]
| lata | Imię i nazwisko |
|---|---|
| 1974-1978 | Czesław Piskorek |
| 1978-1982 | Czesław Szymaniak |
| 1982-1984 | Ryszard Seremak |
| 1984-1990 | Halina Tempińska |
Burmistrzowie Miasta i Gminy[edytuj | edytuj kod]
| Lata | Imię i nazwisko | informacje dodatkowe |
|---|---|---|
| 1990-1994 | Jerzy Gruszka | |
| 1994-2002 | Jacek Szymczak | pełnił funkcję dwie kadencje |
| 2002-2006 | Anna Tomicka | pierwszy burmistrz wybrany w wyborach powszechnych |
| 2006-2007 | Bożena Szydłowska | zrzekła się mandatu burmistrza w związku z uzyskaniem mandatu posła na Sejm RP (wygaśnięcie mandatu nastąpiło 31 października 2007) |
| 2007-2008 | Marek Baumgart (p.o.) | |
| 2008-2014 | Anna Tomicka | wybrana 16 marca 2008 w II turze, wybrana ponownie 21 listopada 2010 (łącznie pełniła dwie pełne i jedną niepełną kadencję) |
| 2014- | Marian Szkudlarek | wybrany 30 listopada 2014 w II turze, wybrany ponownie 21 października 2018 w I turze |
Przewodniczący Rady Miejskiej od 1990[edytuj | edytuj kod]
| lata | Imię i nazwisko |
|---|---|
| 1990-1994 | Arkadiusz Małyszka |
| 1994-1998 | Barbara Brodowska-Właźlińska |
| 1998-2002 | Anna Tomicka |
| 2002-2006 | Bożena Szydłowska |
| 2006-2010 | Piotr Choryński |
| 2010-2014 | Marian Szkudlarek |
| 2014- | Barbara Czachura |
Współpraca międzynarodowa[edytuj | edytuj kod]
Miasta i gminy partnerskie:[20]
Ronnenberg – od 1991- Fredersdorf-Vogelsdorf – od 2008
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ [1], dane GUS.
- ↑ Swarzędz wczoraj i dziś. Album z okazji 380. rocznicy lokacji miasta (s. 5)
- ↑ [2]
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 251.
- ↑ Swarzędz wczoraj i dziś. Album z okazji 380. rocznicy lokacji miasta (s. 8)
- ↑ (M.P. z 1988 r. nr 21, poz. 190).
- ↑ Rejestr zabytków województwa wielkopolskiego, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa 2014-11-16
- ↑ Swarzędz w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Centrum handlowe AGROBEX. W: Strona Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowego i Handlowego "AGROBEX" Spółka z o.o. [on-line]. agrobex.pl. [dostęp 2015-07-15].
- ↑ http://swarzedz.pl/index.php?id=84 Oficjalna Strona UMiG Swarzędz
- ↑ Uchwała nr XXXIII/331/2017 Rady Miejskiej w Swarzędzu z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie: dostosowania sieci szkół podstawowych i gimnazjów do nowego ustroju szkolnego (pol.). [dostęp 2017-09-01].
- ↑ Uchwała nr XXVI/366/V/2017 Rady Powiatu w Poznaniu z dnia 29 marca 2017 r. w sprawie: dostosowania sieci szkół ponadgimnazjalnych i specjalnych do nowego ustroju szkolnego oraz ustalenia sieci szkół ponadpodstawowych i specjalnych (pol.). [dostęp 2017-09-01].
- ↑ Strona Harcerski Klub Turystyczny „Azymut” w Swarzędzuu
- ↑ Strona Oddział PTTK „Meblarz” w Swarzędzu
- ↑ Oficjalna strona SSNC Meblorz Swarzędz
- ↑ Swarzędzkie Centrum Historii i Sztuki już zaprasza do zwiedzania!, muzeum-swarzedz.pl [dostęp 2019-04-16].
- ↑ Strona Kościoła Zielonoświątkowego w RP – Baza adresowa zborów
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-18].
- ↑ Współpraca międzynarodowa. Urząd Miasta i Gminy Swarzędz. [dostęp 2013-10-05].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marcin Libicki, Piotr Libicki: Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce. REBIS, 2003. ISBN 83-7301-243-5.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Swarzędz w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”
- Oficjalna strona miasta i gminy Swarzędz
- Strona poświęcona historii miasta Swarzędz
- Swarzędz (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 630.
- Strona Swarzędzkiego Centrum Historii i Sztuki
| |||||||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||||