Swarzędz

Swarzędz
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Ratusz w Swarzędzu
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	poznański
Gmina	Swarzędz
Aglomeracja	poznańska
Data założenia	XIV wiek
Prawa miejskie	1638
Burmistrz	Marian Szkudlarek (od 2014)
Powierzchnia	9 km²
Populacja (31.12.2017) • liczba ludności • gęstość	30 739 3770 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 61
Kod pocztowy	62-020
Tablice rejestracyjne	POZ, PZ
Położenie na mapie gminy Swarzędz Swarzędz
Położenie na mapie Polski Swarzędz
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Swarzędz
Położenie na mapie powiatu poznańskiego Swarzędz
52°24′30″N 17°04′17″E
TERC (TERYT)	3021164
SIMC	0971502
Hasło promocyjne: Dobrze trafiłeś
Urząd miejski Rynek 1 62-020 Swarzędz
Strona internetowa

Swarzędz (niem. Schwersenz) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie poznańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Swarzędz. Położone nad Jeziorem Swarzędzkim, ok. 10 km od centrum Poznania wchodzi w skład aglomeracji poznańskiej.

Według danych GUS z 31 grudnia 2017 miasto miało 30 739 mieszkańców. Jest dziewiątym co do liczby mieszkańców w woj. wielkopolskim i ma jedną z największych gęstości zaludnienia spośród polskich miast (3730 osób/km² – czwarta lokata w kraju, za Świętochłowicami oraz podwarszawskimi: Piastowem i Legionowem). Jest także siódmym co do wielkości miastem w Polsce niebędącym siedzibą powiatu.

Na terenie Swarzędza znajduje się największy w Europie skansen pszczelarski.

Dawniej jeden z ośrodków włókienniczych Wielkopolski, obecnie miejsce prosperowania bardzo wielu warsztatów stolarskich, tapicerskich i meblowych.

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2011 powierzchnia miasta wynosiła 8,24 km².

Historia

Wieża ciśnień i rzeźnia z początku XX wieku

Ślady osadnictwa człowieka w okolicach Swarzędza sięgają 8-3,5 tys. lat p.n.e. Potwierdzają to liczne stanowiska archeologiczne głównie z okresu kultury łużyckiej i przeworskiej, a także z mezolitu i wczesnego średniowiecza.

Pierwsze wzmianki pisane pojawiły się w 1366 o wsi Swarancz lub Swanrancz należącej do rodziny Górków herbu Łodzia. Byli oni w jej posiadaniu do 1592, kiedy to właścicielem został Mikołaj ze Srebrnej Góry koło Nakła. Następnie Swarzędz przeszedł w ręce rodziny Czarnkowskich herbu Nałęcz. Wieś liczyła wówczas 2,5 łana, 3 zagrodników, pasterza i 30 owiec.

Wieś szlachecka, własność kasztelana międzyrzeckiego Andrzeja Górki, około 1580 leżała w powiecie poznańskim województwa poznańskiego.

W 1610 właścicielem Swarzędza został wojewoda inowrocławski i kaliski – Zygmunt Grudziński herbu Grzymała, by 28 sierpnia 1638 wystawić na zamku w Kórniku dokument lokacyjny na prawie magdeburskim, potwierdzony przez króla Władysława IV, nadając miastu nazwę Grzymałów. W kolejnych latach nazwę tę wyparła dawna nazwa wsi Swarzędz.

W 1910 Swarzędz liczył 3459 mieszkańców, tym: 1927 Polaków (55,7%), 1371 Niemców (39,6%) i 161 Żydów (4,7%).

Z okazji 350-lecia nadania praw miejskich, przypadającego w 1988, społeczeństwo ufundowało dla miasta sztandar. Swarzędz został również odznaczony przez Radę Państwa Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.

Zabytki wpisane do rejestru zabytków województwa wielkopolskiego

Dwór (obecnie przedszkole)

• historyczne założenie urbanistyczne, 1366 - XIX/XX w., nr rej.: 2255/A z 24.11.1992
• Kościół pw. św. Marcina z 1638, wielokrotnie przebudowany, nr rej.: 1189/A z 24.07.1970
• zespół pałacowy przy ulicy Poznańskiej, obejmujący: pałac z XIX/XX w., 1923, park z końca XIX w., XX w. i Skansen Pszczelarski w dzielnicy Nowa Wieś, nr rej.: 2115/A z 30.03.1987
• dom przy ulicy Piaski 3, szachulcowy, z XVIII/XIX w., nr rej.: 1157/A z 19.06.1970
• dom przy ulicy Piaski 8 z początku XIX w., nr rej.: 1191/A z 24.04.1970
• dom przy Rynku 23 z początku XIX w., nr rej.: 1190/A z 24.07.1970
• dom przy ulicy Warszawskiej 5 z XVIII/XIX w., nr rej.: 1192/A z 24.07.1970

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Swarzędza w 2014.

Gospodarka

W mieście i gminie istnieje kilka tysięcy podmiotów gospodarczych, w tym kilkadziesiąt z kapitałem zagranicznym. Funkcjonuje tu centrum handlowe Agrobex, centrum handlowe ETC wraz z hipermarketem budowlanym Leroy Merlin. Swoje zakłady ulokowali tu tacy wytwórcy jak: Volkswagen, British Petroleum, CLIP Logistics, Mercedes-Benz, Deceuninck, EVER Power Systems, Vox, Poz-Bruk, Panopa Logistik, Blum, Arvin Meritor, Stena Złomet, jak również wiele średnich i małych przedsiębiorstw, głównie z branży handlowej oraz, tradycyjnej dla Swarzędza, stolarskiej i tapicerskiej. W południowej części Swarzędza, przy drodze nr 92 i linii kolejowej istnieje Specjalna Strefa Ekonomiczna o powierzchni 80ha, będąca podstrefą Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Transport

Dworzec kolejowy w Swarzędzu

Dworzec kolejowy w Swarzędzu

Przez Swarzędz przebiega droga krajowa nr 92 oraz linia kolejowa nr 3 a także bierze początek linia kolejowa nr 352. Przewoźnikiem miejskim na terenie Swarzędza jest Zakład Gospodarki Komunalnej w Swarzędzu obsługujący 16 autobusowych linii dziennych i jedną autobusową linię nocną. Do Swarzędza dociera także linia 155 obsługiwana przez MPK Poznań.

Oświata

Do 31 sierpnia 2017 na terenie miasta Swarzędza funkcjonały trzy szkoły podstawowe, trzy gimnazja, jedno samodzielne liceum ogólnokształcące oraz dwa zespoły szkół ponadgimnazjalnych:

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stanisława Staszica w Swarzędzu
• Szkoła Podstawowa nr 4 im. Jana Brzechwy w Swarzędzu
• Szkoła Podstawowa nr 5 im. prof. Adama Wodziczki w Swarzędzu
• Gimnazjum nr 1 w Swarzędzu (niepubliczne, Fundacji „Ekos”)
• Gimnazjum nr 2 im. Królowej Jadwigi w Swarzędzu
• Gimnazjum nr 3 im. Polskich Noblistów w Swarzędzu
• I Liceum Ogólnokształcące w Swarzędzu (niepubliczne, Fundacji „Ekos”)
• Zespół Szkół nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich w Swarzędzu:
  • Technikum w Swarzędzu
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Swarzędzu
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna w Swarzędzu
  • I Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Swarzędzu
  • Szkoła Policealna nr 1 w Swarzędzu
• Zespół Szkół nr 2 w Swarzędzu:
  • II Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Staniewskiego w Swarzędzu
  • Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Swarzędzu
  • II Szkoła Policealna im. Tadeusza Staniewskiego w Swarzędzu

W wyniku reformy systemu oświaty z 2017 na terenie miasta Swarzędza funkcjonuje sześć szkół podstawowych, jedno samodzielne liceum oraz dwa zespoły szkół ponadpodstawowych:

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stanisława Staszica w Swarzędzu
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Królowej Jadwigi w Swarzędzu
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Polskich Noblistów w Swarzędzu
• Szkoła Podstawowa nr 4 im. Jana Brzechwy w Swarzędzu
• Szkoła Podstawowa nr 5 im. prof. Adama Wodziczki w Swarzędzu
• Szkoła Podstawowa Fundacji „Ekos” w Swarzędzu (dotychczasowe Gimnazjum nr 1 w Swarzędzu – niepubliczne, Fundacji „Ekos”)
• I Liceum Ogólnokształcące w Swarzędzu (niepubliczne, Fundacji „Ekos”)
• Zespół Szkół nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich w Swarzędzu:
  • Technikum w Swarzędzu
  • Branżowa Szkoła I Stopnia w Swarzędzu
  • Branżowa Szkoła I Stopnia Specjalna w Swarzędzu
  • III Liceum Ogólnokształcące w Swarzędzu
  • I Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Swarzędzu
  • Szkoła Policealna nr 1 w Swarzędzu
• Zespół Szkół nr 2 w Swarzędzu:
  • II Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Staniewskiego w Swarzędzu
  • II Szkoła Policealna im. Tadeusza Staniewskiego w Swarzędzu

Sieć szkół gminy Swarzędz tworzą ponadto szkoły podstawowe w Kobylnicy, Paczkowie, Wierzonce oraz dwie w Zalasewie.

Organizacje społeczne

• Harcerski Klub Turystyczny „Azymut” w Swarzędzu (Związek Harcerstwa Polskiego i Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze)
• 28 Swarzędza Drużyna Harcerska HKT „Azymut” „WIGRY” (Związek Harcerstwa Polskiego)
• 9 Swarzędzka Środowiskowa Drużyna Harcerska „Dąbrowa” im. Olgi i Andrzeja Małkowskich (Związek Harcerstwa Polskiego)
• Swarzędzki Szczep Harcerski „Dukt” (Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej)
• Oddział PTTK "Meblarz" w Swarzędzu (Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze)
• Koło PTTK Łaziki w Swarzędzu (Oddział Poznań – Nowe Miasto)
• Klub Żołnierzy Rezerwy „Commando” w Swarzędzu (Liga Obrony Kraju)
• Stowarzyszenie Przyjaciół Dzieci Specjalnej Troski im. Leszka Grajka w Swarzędzu
• Stowarzyszenie Kulturalne Orkiestra Dęta w Swarzędzu
• Stowarzyszenie "Bezpieczna Gmina Swarzędz"
• Polski Komitet Pomocy Społecznej Stowarzyszenie Charytatywne, Zarząd Miejsko-Gminny w Swarzędzu

Swarzędzkie Centrum Sportu i Rekreacji "Wodny Raj"

Sport i turystyka

W Swarzędzu działa kilka klubów sportowych m.in. działający od 1921 piłkarski Klub Sportowy Unia Swarzędz – obecnie w czwartej lidze, od 2013 piłkarskie Stowarzyszenie Sportowe Nad Cybiną Meblorz Swarzędz, I-ligowy koszykarski Klub Sportowy „Unia-Probasket” , Uczniowski Klub Sportowy „Lider” oraz klub hokeja na trawie UKS Swarek Swarzędz. W Swarzędzu znajduje się kilka boisk przeznaczonych do gry w piłkę nożną, koszykówkę, kryty basen i lodowisko.

Przy dworcu kolejowym początek ma szlak turystyczny do Kobylnicy, natomiast w Nowej Wsi szlak do Spławia.

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół parafialny pw. Matki Bożej Miłosierdzia

Na terenie Swarzędza działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół rzymskokatolicki (dekanat swarzędzki):

• parafia pw. Chrystusa Jedynego Zbawiciela (południowa część miasta),
• parafia pw. Matki Bożej Miłosierdzia (północna część miasta),
• parafia pw. Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych (środkowo-zachodnia część miasta),
• parafia pw. św. Józefa Rzemieślnika (Nowa Wieś),
• parafia pw. św. Marcina (środkowa część miasta).

• Kościół Zielonoświątkowy:

• zbór „Jerusalem”

• Świadkowie Jehowy:

• zbór Swarzędz (Sala Królestwa Czerlejnko)

Władze

Burmistrzowie miasta

lata	Imię i nazwisko
1918-1919	Brunon Glabisch
1919	Tadeusz Staniewski
1919-1920	Teofil Hoffmann
1920-1921	Czesław Lukserek
1922-1924	Józef Kotliński
1924-1927	Hieronim Dąbrowski
1928-1929	Walerian Olejniczak
1929-1939	Tadeusz Staniewski
1945-1946	Władysław Walczak
1946-1950	Maksymilian Rajewicz

Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej

lata	Imię i nazwisko
1950-1952	Feliks Binek
1952-1953	Wasław Pawłowski
1953-1957	Czesława Kołacka
1957-1961	Feliks Binek
1962-1965	Jerzy Kolasa
1965-1970	Andrzej Ziółek
1970-1974	Czesław Piskorek

Naczelnicy Miasta i Gminy

lata	Imię i nazwisko
1974-1978	Czesław Piskorek
1978-1982	Czesław Szymaniak
1982-1984	Ryszard Seremak
1984-1990	Halina Tempińska

Burmistrzowie Miasta i Gminy

Lata	Imię i nazwisko	informacje dodatkowe
1990-1994	Jerzy Gruszka
1994-2002	Jacek Szymczak	pełnił funkcję dwie kadencję
2002-2006	Anna Tomicka	pierwszy burmistrz wybrany w wyborach powszechnych
2006-2007	Bożena Szydłowska	zrzekła się mandatu burmistrza w związku z uzyskaniem mandatu posła na Sejm RP (wygaśnięcie mandatu nastąpiło 31 października 2007)
2007-2008	Marek Baumgart (p.o.)
2008-2014	Anna Tomicka	wybrana 16 marca 2008 w II turze, wybrana ponownie 21 listopada 2010 (łącznie pełniła dwie pełne i jedną niepełną kadencję)
2014-	Marian Szkudlarek	wybrany 30 listopada 2014 w II turze, wybrany ponownie 21 października 2018 w I turze

Przewodniczący Rady Miejskiej od 1990

lata	Imię i nazwisko
1990-1994	Arkadiusz Małyszka
1994-1998	Barbara Brodowska-Właźlińska
1998-2002	Anna Tomicka
2002-2006	Bożena Szydłowska
2006-2010	Piotr Choryński
2010-2014	Marian Szkudlarek
2014-	Barbara Czachura

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Ronnenberg – od 1991
• Fredersdorf-Vogelsdorf – od 2008

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Swarzędzu
• Dom Zdrojowy Marco w Swarzędzu
• Kościół Świętego Marcina w Swarzędzu
• Philipp Jaffé - historyk urodzony w Swarzędzu
• Aleksander Doba - podróżnik urodzony w Swarzędzu

Bibliografia

• Marcin Libicki, Piotr Libicki: Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce. REBIS, 2003. ISBN 83-7301-243-5.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miasta i gminy Swarzędz
• Strona poświęcona historii miasta Swarzędz
• Swarzędz (1) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola. Warszawa 1890.
• Oficjalna strona SSNC Meblorz Swarzędz

.