Dorota de Talleyrand-Périgord
| ||||
| ||||
 księżna w 1816 r. | ||||
 Herb używany przez księżnę Żagania | ||||
| księżniczka kurlandzka | ||||
| Okres | od 1793 do 1862 | |||
| księżna żagańska | ||||
| Okres | od 1845 do 1862 | |||
| Poprzednik | Paulina Żagańska | |||
| Następca | Ludwik Napoleon de Talleyrand-Périgord | |||
| Dane biograficzne | ||||
| Dynastia | Talleyrand-Périgord | |||
| Data i miejsce urodzenia | 21 sierpnia 1793 Berlin | |||
| Data i miejsce śmierci | 19 września 1862 Żagań | |||
| Miejsce spoczynku | Żagań | |||
| Ojciec | Piotr Biron (oficjalny) Aleksander Benedykt Batowski (biologiczny) | |||
| Matka | Anna Charlotta Dorota von Medem | |||
| Rodzeństwo | Wilhelmina Żagańska Paulina Żagańska Joanna Biron | |||
| Mąż | Edmund de Talleyrand-Perigord od 1809 do 1830 | |||
| Dzieci | Ludwik Napoleon Dorota Karolina Emila Aleksander Edmund Józefina Paulina | |||
Dorota de Talleyrand-Périgord (ur. 21 sierpnia 1793 w Berlinie, zm. 19 września 1862 w Żaganiu) – księżniczka kurlandzka, hrabina de Périgord (1809), księżna Dino (1817), księżna de Talleyrand (1838), księżna żagańska (1845), polityk, filantropka i mecenaska kultury.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się w pałacu Friedrichsfelde w Berlinie, jako czwarta córka Piotra Birona i Doroty von Medem, choć powszechnie uznaje się, że jej ojcem był Aleksander Batowski, polski dyplomata, z którym Dorota Biron miała wieloletni romans. Starszymi siostrami Doroty były Wilhelmina Żagańska, Paulina Hohenzollern-Hechingen oraz Joanna Acarenza.
Po rozbiorach Polski jej ojciec został zmuszony do odsprzedania Rosji księstwa Kurlandii za milion guldenów w złocie i kupił za to w Prusach księstwo żagańskie oraz inne dobra. Dorota otrzymała wtedy nieduży majątek Günthersdorf (obecnie Zatonie koło Zielonej Góry). Dorota wychowała się bez rodziców. Uczyła się pod okiem matki chrzestnej – księżnej Luizy Radziwiłł oraz nauczyciela Scypiona Piattoli, który wcześniej był królewskim sekretarzem Stanisława Augusta Poniatowskiego. To pod jego wpływem planowała wyjść za księcia Adama Czartoryskiego, jednak małżeństwo nie doszło do skutku[1]. Poślubienie swojego bratanka zaproponował jej matce Charles Maurice d Talleyrand, minister spraw zagranicznych napoleona Bonapartego. Pomysł poparł car Rosji Aleksander i 22 kwietnia 1809 roku we Frankfurcie nad Menem Dorota została żoną Edmunda de Talleyrand. Jawnie zdradzana przez męża utracjusza po kilku lat doprowadziła do sądownej separacji z nim. Szybko została współpracownicą, prawą ręką, towarzyszką stryja jej męża – Karola de Talleyrand-Périgord, księcia Benewentu, ministra spraw zagranicznych Francji. W jego towarzystwie wkroczyła na najwyższe salony Europy, odegrała dużą rolę prowadząc sprawy Talleyranda podczas Kongresu Wiedeńskiego 1815, a jej siostra Wilhelmina działała wtedy na rzecz dyplomaty austriackiego Klemensa Metternicha. W 1817 król Obojga Sycylii w Neapolu nadał Talleyrandowi tytuł księcia Dino, który ten przekazał swojemu bratankowi i jego małżonce. Posiadając wielki zmysł dyplomatyczny, doskonałe wykształcenie, inteligencję i – podkreślany przez wielu – nieodparty urok osobisty, miała swój wkład w wiele negocjacji prowadzonych przez francuskiego polityka, z którym była związana aż do jego śmierci w 1838 r. Odziedziczyła cały jego majątek wraz z tytułem książęcym Talleyrand de Peigord.
W 1811 r. porzuciła wiarę protestancką i przeszła na katolicyzm[2].
Potomstwo i koniec małżeństwa[edytuj | edytuj kod]
Dorota urodziła czworo dzieci:
- Ludwika Napoleona (1811–1898)
- Dorotę Karolinę Emilę (1812–1814)
- Aleksandra Edmunda (1813–1894)
córkę, której ojcem był prawdopodobnie jej kochanek, stryjeczny teść:
- Józefinę Paulinę de Talleyrand-Périgord (1820–1890), żonę markiza Henryka de Castellane, najstarszego syna marszałka Castellane.
W 1818 r. sąd ogłosił rozdział majątkowy pomiędzy Dorotą, a jej mężem Edmundem (zm. 1872[3]), w 1824 separację, a w 1830 rozwód.
Księżna Żagania[edytuj | edytuj kod]
Po rozstaniu z mężem Dorota stała się "lwicą salonów paryskich", ciągle była kobietą piękną i kokieteryjną[1]. Po śmierci Karola Talleyranda (1838) przeniosła się do swojej posiadłości w Zatoniu. Stamtąd odbywała liczne podróże, odwiedzając Moskwę, Berlin, Wiedeń i regularnie Paryż[1]. W 1844 r. po długich sądowych sporach z synem starszej siostry Pauliną, uzyskała tytuł własności do księstwa, ale musiała mu przekazać odstępne, księstwo żagańskie. Wraz z tytułem własności otrzymała też od króla pruskiego Wilhelma fryderyka IV tytuł książęcy z prawem dziedziczenia przez jej zstępnych. Tu prowadziła ożywioną działalność kulturalną i charytatywną, a jej pałace w Żaganiu i Zatoniu stały się istotnymi ośrodkami życia politycznego i kulturalnego w okolicy.
Szczególne znaczenie miała ona dla Żagania, który za czasów jej władania przeżywał swój czas rozkwitu. Odnowiła pałac, którego nowo urządzone wnętrza gromadziły zainicjowaną przez jej ojca pokaźną kolekcję manuskryptów, rzeźb, obrazów i mebli. Stworzyła park krajobrazowy m.in. z kwiatami i drzewami różnych stref klimatycznych, który był chlubą tamtejszego regionu. Zbudowała szpital, utworzyła kilka szkół, odbudowała kościół i wieżę ratuszową. Sfinansowała budowę mostu kolejowego w mieście. Działała charytatywnie, nakazała rozdanie darmowej żywności w chudszych latach, tworzyła nowe miejsca pracy. Dzięki swojej działalności cieszyła się dużym poparciem wśród mieszkańców miasta.
Gościła wybitnych polityków i ludzi kultury. Bywali u niej m.in. król Fryderyk Wilhelm IV czy Franciszek Liszt, korespondowała m.in. z Chopinem i Aleksandrem Fredrą.
Dorota zmarła w 1862 roku po długiej i ciężkiej chorobie, w wyniku powikłań po wypadku jej powozu w drodze z Zatonia do Żagania[4]. Na jej pogrzeb z terenu księstwa przybyło 10 tysięcy ludzi. Pochowana została w kościele św. Krzyża w Żaganiu, którego przebudowę na rodzinną nekropolię ufundowała w 1849.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Jarosław Durka, Wokół życiorysu księżnej Doroty Dino i jej krótkiej wizyty w Antoninie latem 1843 roku, „Poznańskie Zeszyty Humanistyczne”, 14, 2010, s. 19-27, ISSN 1732-1174.
- ↑ Günter Erbe, Dorothea Herzogin von Sagan (1793-1862): eine deutsch-französische Karriere, Böhlau Verlag Köln Weimar, 2009, s. 46, ISBN 978-3-412-20415-0 [dostęp 2017-10-29] (niem.).
- ↑ M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2018-01-23].
- ↑ Wielkie uczucia księżnej Doroty, czyli droga wielkiego serca do... słoika | Gazeta Lubuska, web.archive.org, 6 lutego 2020 [dostęp 2020-03-04] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-06].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Katarzyna Adamek, Dorota de Talleyrand-Perigord, księżna Dino i Żagania (1793-1862), "Zeszyty Żagańskie", nr 2. Żagań 2003, s. 27-32
- Katarzyna Adamek, Żagańskie portrety, Dorota de Talleyrand-Perigord, księżna Dino i Żagania (1793-1862), "Goniec Żagański", Żagań, 25-26 września 1999
- Katarzyna Adamek, Marian Ryszard Świątek, Żagań znany i nieznany. Przewodnik historyczny po mieście i okolicy, Żagań
- Jarosław Durka, Wokół życiorysu księżnej Doroty Dino i jej krótkiej wizyty w Antoninie latem 1843 roku, „Poznańskie Zeszyty Humanistyczne”, nr 14. Poznań: Wydawnictwo „Rys”, s. 19-27, ISSN 1732-1174
- Błażej Kostka, Dorota de Talleyrand-Perigord - księżna żagańska [pdf], Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa, 2020.