Komenda Rejonu Uzupełnień Warszawa Powiat
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Tradycje | |
| Rodowód |
PKU Warszawa Powiat[1] |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Podległość | |
| Skład |
PKU typ specjalny |
Komenda Rejonu Uzupełnień Warszawa Powiat (KRU Warszawa Powiat) – organ wojskowy właściwy w sprawach uzupełnień Sił Zbrojnych II Rzeczypospolitej i administracji rezerw w powierzonym mu rejonie[2].
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
15 listopada 1921 roku, w związku z wprowadzeniem podziału kraju na dziesięć okręgów korpusów oraz wprowadzeniem pokojowej organizacji służby poborowej, na obszarze Okręgu Korpusu Nr I została utworzona Powiatowa Komenda Uzupełnień Warszawa Powiat z siedzibą przy ul. Polnej 36[3]. Okręg poborowy PKU Warszawa Powiat obejmował powiaty: warszawski i grójecki[3][4][5]. Przed wejściem w życie pokojowej organizacji służby poborowej południową częścią powiatu warszawskiego administrowała PKU 36 pp w Mińsku Mazowieckim, natomiast częścią północną – PKU 13 pp w Pułtusku, zaś powiatem grójeckim PKU 5 pp Leg. w Warszawie[3][6].
21 listopada 1921 generał podporucznik Stefan de Latour „podał do wiadomości i ścisłego zastosowania się nowy podział D-twa Okr. Korp. Nr I Warszawa na PKU obowiązujący z dniem 15 XI 1921”. W załączonym wykazie wymieniona została Komenda Okręgu Poborowego Warszawa (powiat) Nr 4, której zadaniem było „uzupełnianie w pierwszym rzędzie” 5 pułku piechoty, którego Kadra Batalionu Zapasowego stacjonowała w Warszawie[3].
W lipcu 1922 roku PKU Warszawa Powiat została przeniesiona na ul. Koszykową 79[7].
18 listopada 1924 roku weszła w życie ustawa z dnia 23 maja 1924 roku o powszechnym obowiązku służby wojskowej[8], a 15 kwietnia 1925 roku rozporządzenie wykonawcze ministra spraw wojskowych do tejże ustawy, wydane 21 marca tego roku wspólnie z ministrami: spraw wewnętrznych, zagranicznych, sprawiedliwości, skarbu, kolei, wyznań religijnych i oświecenia publicznego, rolnictwa i dóbr państwowych oraz przemysłu i handlu[5]. Wydanie obu aktów prawnych wiązało się z przejęciem przez władze cywilne (administracji I instancji) większości zadań związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem poboru[9][10]. Przekazanie większości zadań władzom cywilnym umożliwiło organom służby poborowej zajęcie się wyłącznie racjonalnym rozdziałem rekruta oraz ewidencją i administracją rezerw. Do tych zadań dostosowana została organizacja wewnętrzna powiatowych komend uzupełnień i ich składy osobowe. Poszczególne komendy różniły się między sobą składem osobowym w zależności od wielkości administrowanego terenu[11].
Zadania i nowa organizacja PKU określone zostały w wydanej 27 maja 1925 roku instrukcji organizacyjnej służby poborowej na stopie pokojowej[9]. W skład PKU Warszawa Powiat wchodziły dwa referaty: I) referat administracji rezerw i II) referat poborowy[9]. Nowa organizacja i obsada służby poborowej na stopie pokojowej według stanów osobowych L. O. I. Szt. Gen. 3477/Org. 25 została ogłoszona 4 lutego 1926 roku. Z tą chwilą zniesione zostały stanowiska oficerów ewidencyjnych[12][13][14].
12 marca 1926 roku została ogłoszona obsada personalna Przysposobienia Wojskowego, zatwierdzona rozkazem Dep. I L. 6000/26 przez pełniącego obowiązki szefa Sztabu Generalnego gen. dyw. Edmunda Kesslera, w imieniu ministra spraw wojskowych. Zgodnie z nową organizacją pokojową Przysposobienia Wojskowego zostały zlikwidowane stanowiska oficerów instrukcyjnych przy PKU, a w ich miejsce utworzone rozkazem Oddz. I Szt. Gen. L. 7600/Org. 25 stanowiska oficerów przysposobienia wojskowego w pułkach piechoty[15].
Od 1926 roku, obok ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność PKU Warszawa Powiat normowała „Tymczasowa instrukcja służbowa dla PKU”, wprowadzona do użytku rozkazem MSWojsk. Dep. Piech. L. 100/26 Pob.[16]
W marcu 1930 roku PKU Warszawa Miasto Powiat nadal podlegała Dowództwu Okręgu Korpusu Nr I i administrowała powiatem warszawskim i grójeckim[17]. W grudniu tego roku PKU Warszawa Miasto Powiat posiadała skład osobowy typ specjalny[16]. Siedziba komendy znajdowała się przy ul. Jagiellońskiej[18].
1 lipca 1938 roku weszła w życie nowa organizacja służby poborowej, zgodnie z którą dotychczasowa PKU Warszawa Powiat została przemianowana na Komendę Rejonu Uzupełnień Warszawa Powiat przy czym nazwa ta zaczęła obowiązywać 1 września 1938 roku[19], z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku wojskowym[20]. Obok wspomnianej ustawy i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność PKU Warszawa Powiat normowały przepisy służbowe MSWojsk. D.D.O. L. 500/Org. Tjn. Organizacja służby uzupełnień na stopie pokojowej z 13 czerwca 1938 roku. Zgodnie z tymi przepisami komenda rejonu uzupełnień była organem wykonawczym służby uzupełnień[21].
Komendant rejonu uzupełnień w sprawach dotyczących uzupełnień Sił Zbrojnych i administracji rezerw podlegał bezpośrednio dowódcy Okręgu Korpusu Nr II, który był okręgowym organem kierowniczym służby uzupełnień. Rejon uzupełnień nie uległ zmianie[2].
Obsada personalna[edytuj | edytuj kod]
Poniżej przedstawiono wykaz oficerów zajmujących stanowisko komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień i komendanta rejonu uzupełnień oraz wykaz osób funkcyjnych (oficerów i urzędników wojskowych) pełniących służbę w PKU Warszawa Powiat i KRU Warszawa Powiat, z uwzględnieniem najważniejszych zmian organizacyjnych przeprowadzonych w latach 1926 i 1938.
| Komendanci | ||
|---|---|---|
| stopień, imię i nazwisko | okres pełnienia funkcji | kolejne stanowisko (dalsze losy) |
| mjr piech. Kazimierz Muszyński | od IX 1921[22][23] | komendant PKU Warszawa Miasto II |
| płk piech. Lucjan Kopczyński | do V 1923 | Szef Poborowy DOK III[24] |
| płk piech. Stanisław Eulagiusz Sobolewski | V[24] – VII 1923 | komendant PKU Warszawa Miasto III[25] |
| ppłk piech. Karol Steinbach | VII 1923[25] – XI 1925 | komendant PKU Warszawa Miasto II[26] |
| ppłk piech. Włodzimierz Nyczaj | XI 1925[26] – II 1927 | stan spoczynku z dniem 30 IV 1927[27] |
| mjr piech. Jan Kazimierz Gadomski | II[28] – VII 1927 | stan spoczynku z dniem 30 IX 1927[29] |
| ppłk piech. Roman Krzyżanowski | VIII 1927[30] – II 1929 | dyspozycja dowódcy OK I[31][32] |
| ppłk. kaw. Witold Łada-Zabłocki[33] | III 1929[34] – III 1932 | stan spoczynku z dniem 30 VI 1932[35] |
| ppłk dypl. piech. Bronisław Radziejowski | 1 IV 1932[36] – VIII 1935 | stan spoczynku z dniem 31 X 1935[37] |
| ppłk piech. Władysław Michał Śpiewak | 1 IX 1935[38] – 1939 | od IX 1939 w niewoli, w Oflagu II C Woldenberg[39] |
| Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w latach 1921–1925[40][41] | |||
|---|---|---|---|
| I referent | kpt. piech. Konstanty Woroszyński | od XI 1921[23] | |
| mjr piech. Kazimierz II Wiśniewski | do VII 1923 | 73 pp[42] | |
| mjr piech. Juliusz Józef Pilaski | VII 1923[42] – VI 1924[43] | 86 pp | |
| kpt. piech. dr Stanisław Drzymała | VI[44] – XII 1924[45] | słuchacz Kursu 1924-1926 WSInt. | |
| kpt. piech. Aleksander Mogielnicki | I 1925[46] – II 1926 | kierownik I referatu | |
| II referent | por. piech. Olgierd Wazgird | od XI 1921[23] | |
| por. piech. Henryk Leśkiewicz | do VII 1923 | 32 pp | |
| u. wojsk. XI rangi/por. kanc. Bronisław Szczęsnowicz | VII 1923[47] – II 1925[48] | Dep. I MSWojsk. | |
| por. piech. Olgierd Wazgird[a] | II – IV 1925[49] | OE Warszawa Powiat | |
| por. kanc. Emil Dzbański | od IV 1925 | ||
| oficer instrukcyjny | u. wojsk. XI rangi Feliks Wojtkowski | od XI 1921[23] | |
| por. piech. Tadeusz Paulin Lipski | do III 1926[50] | 36 pp | |
| oficer ewidencyjny na powiat grójecki | urzędnik wojsk. XI rangi Bronisław Szczęsnowicz | do VII 1923 | II referent |
| urzędnik wojsk. X rangi Emil Dzbański | od VII 1923[51] | ||
| por. piech. Olgierd Wazgird | VIII 1924[52] – II 1925[48] | II referent | |
| por. kanc. Stanisław II Jastrzębski | III 1925[53] – II 1926[54] | referent inwalidzki w PKU Wilno | |
| oficer ewidencyjny na powiat warszawski | por. tab. Cezary Seweryn Pągowski | od IV 1923[55] | |
| por. kanc. Emil Dzbański | VIII 1924[52] – IV 1925[49] | II referent | |
| por. piech. Olgierd Wazgird | od IV 1925 | ||
| Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w latach 1926–1938[50][56][57] | |||
| kierownik I referatu administracji rezerw | kpt. piech. Aleksander Mogielnicki | II 1926 – VI 1933[58] | referent w Dep. Uzup. MSWojsk. |
| kpt. piech. Mieczysław II Różycki | VI[59] – IX 1933[60] | przydzielony do PKU Warszawa Miasto IV | |
| kpt. piech. Tadeusz Wiktorczyk | IX 1933[60] – był w VI 1935 | ||
| kierownik II referatu poborowego | por. kanc. Emil Dzbański | od II 1926 | |
| kpt. gosp. Tadeusz Piotr Bronikowski | do XI 1927[61] | referent w Wydziale Poborowym Dep. Piech. MSWojsk. | |
| kpt. piech. Stanisław Kohutnicki | od XI 1927[62] | ||
| referent | por. piech. Olgierd Wazgird | II 1926 – II 1927[63] | referent PKU Łomża |
| por. piech. Jerzy Marceli Kończyński | do XI 1927[64] | przydzielony do dżand. KOP | |
| rtm. Władysław I Doliński | XI 1928[65] – VIII 1929[66][67] | dyspozycja dowódcy OK I | |
| kpt. gosp. Karol Filipetz | I 1930[68] – | ||
| Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych KRU w latach 1938–1939[69][b] | |||
| kierownik I referatu ewidencji | kpt. adm. (piech.) Stanisław Kohutnicki | był w III 1939 | od IX 1939 w niewoli, w Oflagu VI B Dössel[39] |
| kierownik II referatu uzupełnień | kpt. piech. Jan Karol Kossowski[c] | był w III 1939 | |
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Więcej informacji biograficznych Olgierda Wazgirda w artykule Komenda Rejonu Uzupełnień Płońsk.
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[70].
- ↑ Kpt. piech. Jan Karol Kossowski ur. 14 października 1898 we Lwowie, w rodzinie Teofila. 11 kwietnia 1915 w Radomsku wstąpił do Legionów Polskich[71]. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości (2 sierpnia 1931), Krzyżem Walecznych i Srebrnym Krzyżem Zasługi[72].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 34.
- ↑ a b Dz.U. z 1939 r. nr 20, poz. 131.
- ↑ a b c d Wykaz PKU w OK Nr I. „Rozkazy Dowództwa Okręgu Korpusu Nr I”. 186, s. 5, 1921-11-21. Warszawa.
- ↑ PKU. „Polska Zbrojna”. 41, s. 3, 1921-11-19. Warszawa.
- ↑ a b Dz.U. z 1925 r. nr 37, poz. 252.
- ↑ Rozkaz DOGen. Kielce Nr 69 z 23 czerwca 1921, zał. nr 2 do pkt 11.
- ↑ PKU w Warszawie. „Polska Zbrojna”. 182, s. 3, 1922-07-08. Warszawa.
- ↑ Dz.U. z 1924 r. nr 61, poz. 609.
- ↑ a b c Jarno 2001 ↓, s. 169.
- ↑ Moczyński 1928 ↓, s. 393, autor użył sformułowania „wszystkie czynności przygotowawcze do poboru, jak również jego przeprowadzenie przeszły do władz administracyjnych”, co nie odpowiadało podziałowi kompetencji władz wojskowych i cywilnych, określonych we wspomnianych aktach prawa.
- ↑ Moczyński 1928 ↓, s. 393–394.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 7-20.
- ↑ Moczyński 1928 ↓, s. 393, wg autora stanowiska oficerów ewidencyjnych, po krótkotrwałym przydzieleniu ich do władz administracyjnych, zostały zniesione w 1925 roku.
- ↑ Jarno 2001 ↓, s. 169, autor także datuje zniesienie stanowisk oficerów ewidencyjnych na rok 1925, co stoi w sprzeczności z ogłoszoną 4 lutego 1926 roku obsadą służby poborowej na stopie pokojowej.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 1-10.
- ↑ a b Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 40 z 23 grudnia 1930 roku, poz. 471.
- ↑ Dz.U. z 1930 r. nr 31, poz. 270.
- ↑ Książka adresowa 1930 ↓, s. 53.
- ↑ Jarno 2001 ↓, s. 173.
- ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 25, poz. 220.
- ↑ Jarosław Kowalewski: Historia Wojskowego Centrum Rekrutacji w Suwałkach. Wojskowe Centrum Rekrutacji w Suwałkach. [dostęp 2023-11-11].
- ↑ Obsada dowództw. [w:] Oddział II, sygn. I.303.4.59, s. 169 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-01-28].
- ↑ a b c d Przydziały oficerów w związku z reorganizacją Urzędów Poborowych. „Rozkazy Dowództwa Okręgu Generalnego Warszawa”. 179, s. 4, 1921-11-05. Warszawa..
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 29 z 18 maja 1923 roku, s. 273.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 44 z 3 lipca 1923 roku, s. 444.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 117 z 5 listopada 1925 roku, s. 632.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 5 lutego 1927 roku, s. 38, 44.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 lutego 1927 roku, s. 66.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 22 lipca 1927 roku, s. 215, 228.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 25 sierpnia 1927 roku, s. 259.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 14 lutego 1929 roku, s. 77.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 139, z dniem 30 czerwca 1929 roku został przeniesiony w stan spoczynku.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 3 sierpnia 1931 roku, s. 263, sprostowano nazwisko i datę urodzenia z „Witold Zabłocki ur. 20 maja 1884” na „Witold Łada-Zabłocki ur. 2 czerwca 1884”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 12 marca 1929 roku, s. 92.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 221.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 233.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 86.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 sierpnia 1935 roku, s. 101.
- ↑ a b Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2023-11-01].
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1482, 1556, 1568.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1352.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 48 z 18 lipca 1923 roku, s. 469.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 59 z 25 czerwca 1924 roku, s. 402, przydzielony został do macierzystego 86 pp z jednoczesnym odkomenderowaniem do PKU Warszawa Powiat na trzy miesiące.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 59 z 25 czerwca 1924 roku, s. 401.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 130 z 16 grudnia 1924 roku, s. 726.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 14 stycznia 1925 roku, s. 14.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 46 z 10 lipca 1923 roku, s. 457.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 24 lutego 1925 roku, s. 91.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 39 z 2 kwietnia 1925 roku, s. 187.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 7.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 47 z 13 lipca 1923 roku, s. 463.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 84 z 26 sierpnia 1924 roku, s. 476.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 34 z 24 marca 1925 roku, s. 163.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 3.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 24 z 27 kwietnia 1923 roku, s. 274.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 526.
- ↑ Lista starszeństwa 1935 ↓, s. 8, 36, 46.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 133.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 145.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 28 września 1933 roku, s. 195.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 320.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 310.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 lutego 1927 roku, s. 65.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 295.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 356.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 sierpnia 1929 roku, s. 256.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 sierpnia 1929 roku, s. 313.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 29 stycznia 1930 roku, s. 39.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 860.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Żołnierze Niepodległości. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-06-01].
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 35.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Książka Informacyjno-Adresowa „Cała Warszawa” rok 1930. Cz. II: Władze Państwowe, Instytucje i Urzędy. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze Polskie Informacyjne Książki Adresowe, 1930.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty. 5 czerwca 1935. Warszawa: Dep. Piech. MSWojsk., 1935.
- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- Witold Jarno: Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2001. ISBN 83-88679-10-4.
- Henryk Moczyński: Służba poborowa. W: Dziesięciolecie Odrodzenia Polskiej Siły Zbrojnej 1918–1928. Henryk Stanisław Mościcki (red.) Włodzimierz Dzwonkowski (red.) Tadeusz Bałaban (red.). Warszawa: Tadeusz Złotnicki, 1928, s. 391–394.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.