Gwoździec (obwód iwanofrankiwski): Różnice pomiędzy wersjami

Gwoździec
	Herb
Państwo	Ukraina
Obwód	obwód iwanofrankiwski
Powierzchnia	2,22 km²
Populacja (2011); • liczba ludności	; 1931
Kod pocztowy	78260
	Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie Ukrainy Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|type:airport}
	Strona internetowa

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 14:09, 28 wrz 2016

Gwoździec (dawniej Gwoździec Miasto, jid. גוואזדזיעץ, ukr. Гвіздець) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, na Pokuciu, nad Czerniawą, w obwodzie iwanofrankiwskim, w rejonie kołomyjskim, 1931 mieszkańców (2011).

Opis

Do 1945 miasto w województwie stanisławowskim, w powiecie kołomyjskim w Polsce, siedziba gminy Gwoździec Miasto.

Położone 19 km na północny-wschód od Kołomyi i 58 km na południowy-wschód od Stanisławowa; stacja kolejowa, szkoła, urząd pocztowy, zrujnowany kościół.

Historia

Parafię założono w 1475 roku z fundacji podczaszego halickiego Prokopa z Gwoźdzca. W latach 1618-1621 miejscowość zniszczyli Tatarzy. Parafię ponownie odnotowano w 1710 roku. W latach 1918-1939 miejscowość wchodziła w skład II Rzeczpospolitej.

Demografia

1765 rok: 900 osób, w tym 60% Żydów^[1];
1880 rok: 1887 osób, w tym 1263 Żydów^[1];
1900 rok: 2442 osób, w tym 1683 Żydów^[1];
1921 rok: 1992 osób, w tym 1234 Żydów, 464 Ukraińców i 294 Polaków^[2];
1931 rok: 2708 osób^[2];
1939 rok: 2850 osób, w tym 1550 Żydów. W 1942 roku Niemcy dokonali zagłady ludności żydowskiej. Około 750 osób zabito na miejscu (spalono, rozstrzelano), 300 osób rozstrzelano w lesie k. wsi Gwoździec Stary, pozostałych przesiedlono do Kołomyi, gdzie byli zabijani na miejscu, względnie stamtąd byli deportowani do obozu śmierci w Bełżcu. Gwożdziec był także miejscem, gdzie przed deportacją Niemcy czasowo osiedlali Żydów z mniejszych miejscowości. Łącznie przez miejscowość przeszło 3450 Żydów^[3];
2011 rok: 1931 osób^[4].

Zabytki

Kościół Bernardynów - z inicjatywy Michała Puzyny w 1715 roku do Gwoźdzca przybyli Bernardyni, którzy wybudowali drewniany kościółek. W 1730 roku rozpoczęto budowę kościoła murowanego. W 1740 roku ukończono budować klasztor. W 1773 roku rozpoczęto remont wg projektu Franciszka Ksawerego Kulczyckiego, a konsekracji dokonano w 1775 roku. W 1888 roku spaliło się wyposażenie kościoła i dachy. Po remoncie kościół poświecono w 1896 roku. W latach 1920-1922 naprawiono uszkodzenia dokonane podczas działań wojennych w 1916 roku. Klasztor został opuszczony w 1945 roku po wypędzeniu polskiej ludności^[5].
Po dawnym zameczku obronnym Buczackich do 1939 r. pozostały tylko wały ziemne. Nowy dwór murowany wybudowano w 1875 r. na miejscu starszego.

Synagoga

Osobny artykuł: Synagoga w Gwoźdźcu.

W miasteczku znajdowała się drewniana synagoga wzniesiona około roku 1640 i spalona przez Niemców po roku 1941. Drewniane sklepienie tej synagogi z bogatym wystrojem malarskim zostało zrekonstruowane w roku 2014 w Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie, co stało się możliwe dzięki opracowaniu malarza Karola Zyndrama Maszkowskiego z końca XIX wieku.

Ludzie związani z Gwoźdźcem

Aleksander St. Dzieduszycki herbu Sas, syn St. Kostki Dzieduszyckiego i Marianny z Pietruskich; polityk galicyjski,
Jerzy Kawalerowicz – polski reżyser i scenarzysta,
Stanisław Łążyński – powstaniec styczniowy, zamieszkujący w Gwoźdźcu,
Dominik Magnuszewski – polski dramatopisarz, poeta, prozaik,
Ferdynand Pawlikowski – honorowy obywatel Gwoźdzca^[6]
Jarosław Pstrak (1878-1916) – polski malarz,
Jan Puzyna – polski kardynał, sufragan lwowski, biskup krakowski.
Edmund Wełdycz – sędzia C. K. Sądu Powiatowego w Gwoźdźcu (1911)

↑ ^a ^b ^c Historia. Wirtualny sztetl. [dostęp 2016-01-10]. (pol.).
↑ ^a ^b Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Eugeniusz Różański, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie stanisławowskim 1939-1946, Wydanie I, ISBN 978-83-85865-13-1, s. 237-238
↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 201
↑ Державний комітет статистики України. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2011 року, Київ-2011 (doc)
↑ Kościół OO. Bernardynów w Gwoźdźcu i architekt Franciszek Ksawery Kulczycki [online] [dostęp 2016-09-28] .
↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: Prezydyum C.K. Namiestnictwa, 1911, s. 31.

Bibliografia

Aftanazy Roman, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Województwo ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, T. 7, wyd. 2 przejrzane i uzupełnione, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, Warszawa, 1995, ISBN 83-04-03701-7 całość, ISBN 83-04-04229-0 t. 7, ss. 67-69
Andrzej Betlej. Kościół p. w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Panny Marii i klasztor bernardynów w Gwoźdźcu / Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. Praca zbiorowa / Seria: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej.— Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, «Antykwa», 1996.— tom 4.— 211 s., 402 il.— S. 19-38. ISBN 83-85739-34-3.

Linki zewnętrzne

Gwoździec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 924 . (1881)
Gwoździec-Miasto na mapie Wojskowego Instytutu Geograficznego (P54 S40 Kołomyja), 1:100 000 (1933)
Historia Żydów w Gwoźdźcu na portalu Wirtualny Sztetl
Rzymskokatolicka parafia w Gwoźdźcu (strona o ratowaniu kościoła)
Гвіздець–Новини (wiadomości) (ukr.)

[sztetl-1] Historia. Wirtualny sztetl. [dostęp 2016-01-10]. (pol.).

[siekierka-2] Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Eugeniusz Różański, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie stanisławowskim 1939-1946, Wydanie I, ISBN 978-83-85865-13-1, s. 237-238

[3] Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 201

[4] Державний комітет статистики України. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2011 року, Київ-2011 (doc)

[5] Kościół OO. Bernardynów w Gwoźdźcu i architekt Franciszek Ksawery Kulczycki [online] [dostęp 2016-09-28] .

[6] Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: Prezydyum C.K. Namiestnictwa, 1911, s. 31.

[c-7] zas wojny pozbawiony praw miejskich

[b-8] strzałki wsteczne dotyczą stanu z 1939

[a-9] ursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[A]

[B]

[C]

@@ Linia 31: / Linia 31: @@
 Położone 19&nbsp;[[km]] na [[północ]]ny-[[wschód]] od [[Kołomyja|Kołomyi]] i 58&nbsp;km na [[południe|południowy]]-wschód od [[Iwano-Frankowsk|Stanisławowa]]; [[stacja kolejowa]], [[szkoła (oświata)|szkoła]], [[urząd pocztowy]], zrujnowany kościół.
+== Historia ==
+Parafię założono w 1475 roku z fundacji podczaszego halickiego Prokopa z Gwoźdzca. W latach 1618-1621 miejscowość zniszczyli Tatarzy. Parafię ponownie odnotowano w 1710 roku. W latach 1918-1939 miejscowość wchodziła w skład II Rzeczpospolitej.
 == Demografia ==
@@ Linia 41: / Linia 44: @@
 * [[2011]] rok: 1931 osób<ref>[http://stat6.stat.lviv.ua/PXWEB2007/ukr/publ/2011/chnas.zip Державний комітет статистики України. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2011 року, Київ-2011 (doc)]</ref>.
-== [[Zamek]], [[dwór]] ==
+== Zabytki ==
+* Kościół Bernardynów - z inicjatywy Michała Puzyny w 1715 roku do Gwoźdzca przybyli Bernardyni, którzy wybudowali drewniany kościółek. W 1730 roku rozpoczęto budowę kościoła murowanego. W 1740 roku ukończono budować klasztor. W 1773 roku rozpoczęto remont wg projektu [[Franciszek Ksawery Kulczycki|Franciszka Ksawerego Kulczyckiego]], a konsekracji dokonano w 1775 roku. W 1888 roku spaliło się wyposażenie kościoła i dachy. Po remoncie kościół poświecono w 1896 roku. W latach 1920-1922 naprawiono uszkodzenia dokonane podczas działań wojennych w 1916 roku. Klasztor został opuszczony w 1945 roku po wypędzeniu polskiej ludności<ref>{{Cytuj|tytuł=Kościół OO. Bernardynów w Gwoźdźcu i architekt Franciszek Ksawery Kulczycki|data dostępu=2016-09-28|url=https://www.academia.edu/10202266/Ko%25C5%259Bci%25C3%25B3%25C5%2582_OO._Bernardyn%25C3%25B3w_w_Gwo%25C5%25BAd%25C5%25BAcu_i_architekt_Franciszek_Ksawery_Kulczycki}}</ref>.
 * Po dawnym zameczku obronnym Buczackich do 1939 r. pozostały tylko wały ziemne. Nowy dwór murowany wybudowano w 1875 r. na miejscu starszego.