Oszmiana: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Znane osoby związane z miastem i jego okolicami: drobne redakcyjne -linki do lat, WP:SK+ToS+mSK |
→Obiekty zabytkowe: drobne merytoryczne |
||
Linia 95: | Linia 95: | ||
== Obiekty zabytkowe == |
== Obiekty zabytkowe == |
||
* Kościół św. Michała Archanioła |
* Kościół św. Michała Archanioła, zbudowany w latach 1900–1906 ze składek wiernych w stylu baroku wileńskiego. |
||
* ruiny Kościoła Franciszkanów, za rzeką, wschodnia część ul. Franciszkańskiej |
* ruiny Kościoła Franciszkanów, za rzeką, wschodnia część ul. Franciszkańskiej |
||
* drewniany Kościół Dominikanów - obecnie kaplica cmentarna |
* drewniany Kościół Dominikanów - obecnie kaplica cmentarna |
Wersja z 13:41, 10 kwi 2017
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||
Populacja (2010) • liczba ludności |
| ||||
Nr kierunkowy |
+375 1593 | ||||
Kod pocztowy |
231100 | ||||
Tablice rejestracyjne |
4 | ||||
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Położenie na mapie Białorusi Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:town} | |||||
Strona internetowa |
Oszmiana[2] (biał. Ашмяны, lit. Ašmena, ros. Ошмяны, hebr. אשמיאני) – miasto na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, siedziba rejonu oszmiańskiego, do 1945[3] w Polsce, w województwie wileńskim, siedziba powiatu oszmiańskiego; położone na Garbie Oszmiańskim, nad Oszmianką, w pobliżu granicy z Litwą; 14,8 tys. mieszkańców (2010).
W latach 1946–1991 Oszmiana leżała w Białoruskiej SRR, była siedzibą władz rejonu. Miasto posiada przemysł spożywczy; węzeł drogowy. Działa tam muzeum i Dom Polski.
Demografia
Historia
- Osobny artykuł:
Po raz pierwszy Oszmiana wymieniona w 1341, gdy po śmierci Giedymina odziedziczona została przez Jawnutę. Najazd krzyżacki z lat 1384–1385 doprowadził do zniszczenia Oszmiany i jej okolic. Kolejny najazd z 1402 zakończył się klęską Krzyżaków. Oszmiana się obroniła a rozbici Krzyżacy wycofali się do Miednik.
Od 1413 gród znajdował się już w województwie wileńskim. W 1432 Zygmunt Kiejstutowicz wyznaczony przez Jagiełłę do sprawowania władzy na Litwie stoczył tu bitwę z Świdrygiełłą roszczącym sobie prawo do władzy i spiskującego z Krzyżakami. Od tej pory Oszmiana stała się rezydencją Wielkich Książąt Litewskich. Dzięki posiadaniu dworu książęcego gród rozbudował się w znaczące miasto.
W 1519 Oszmiana ponownie została zniszczona, tym razem w wyniku ataku wojsk moskiewskich. W 1537 jej mieszkańcy otrzymali przywileje handlowe i targowe, które w 1683 jeszcze raz potwierdził król Jan III Sobieski. Gdy po najeździe moskiewskim dźwignięto miasto z ruiny, otrzymało ono w 1566 magdeburskie prawa miejskie. W tym czasie w mieście powstał kościół kalwiński z fundacji Mikołaja Radziwiłła ("Rudego").
Podczas najazdów nawiedzających Oszmianę, zaginęły przywileje lokacyjne. Na prośbę burmistrza i rajców miejskich król Stanisław August Poniatowski uznał to miasto za "miejsce przyzwoite dla sądów i sejmików, za miasto wolne i niepodlegające żadnej innej administracji, prócz swego magistratu", wydając w 1792 w Warszawie przywilej revonationis. W tym samym czasie miasto uzyskało herb miejski.
W 1795 podczas rozbiorów miasto znalazło się pod władztwem rosyjskim. W czasie powstania listopadowego miasto zostało opanowane przez oddziały powstańcze pod dowództwem pułkownika Karola hr. Przeździeckiego i dominikanina x. Jasińskiego złożone z mieszkańców Oszmiany. 15 kwietnia 1831, podczas ponownego ataku na Oszmianę, rosyjska 1500-osobowa ekspedycja karna z Wilna pod dowództwem pułkownika Wierszilina starła się z kilkudzięsięcioosobowym oddziałem powstańczym pod dowództwem Stelnickiego stanowiącym tylną straż oddziału Przeździeckiego, który wycofał się do Puszczy Nalibockiej. W tym czasie wojska rosyjskie spaliły miasto i dokonały rzezi mieszkańców. W kościele dominikańskim zamordowano 500 osób, m.in. kobiety, dzieci i kapłana sprawującego nabożeństwo. Na starym cmentarzu znajdują się też mogiły polskich żołnierzy poległych w 1920 w walce z bolszewikami, a także wspólny grób 57 Polaków zamordowanych przez NKWD w nocy z 23 na 24 czerwca 1941 w tutejszym więzieniu oraz pod Oszmianą, na wzgórzu "Kalniak" znajdującym się między kombinatem mięsnym a starym cmentarzem katolickim. W 1912 tutejsza gmina żydowska wzniosła w Oszmianie murowaną synagogę. Obecnie urządzony jest w niej magazyn.
II Rzeczpospolita
Miasto powiatowe w województwie wileńskim Zarząd miejski: burmistrz: Józef Staniewicz, wiceburmistrz Abram Strugacz. Budżet wykonany w roku 1938/1939: wpływy 162.537,39 złotych, wydatki 149.793,20 złotych. Elektr., szpital, telef. Banki i instytucje oszczędnościowo-kredytowe: K.K.O., Bank Spółdzielczy, Żydowski Bank Ludowy. Zakład przemysłowy zatrudniający 100 ludzi – 1. Kościół rzymskokatolicki – 1, cerkiew prawosławna – 1, synagoga – 1. Przedszkole – 1, szkoła powszechna publiczna – 1,gimnazjum ogólnokształcące państwowe – 1, szkoła dokształcająca – 1. Instytucje opieki społecznej: stacja opieki nad matką i dzieckiem. Kinoteatr -1, biblioteki – 3 (2 polskie, 1 niepolska), czytelnia – 1.
Rocznik Polityczny i Gospodarczy 1939 Warszawa Polska Agencja Telegraficzna
Flaga i herb
Oszmiana otrzymała herb miejski w 1792 od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Tarcza herbowa jest trójdzielna w odwróconą rosochę – w polu pierwszym przedstawiono rękę trzymającą szalę, w drugim tarczę, w trzecim Ciołek – herb Poniatowskich.
Współczesne flaga i herb miasta Oszmiana zostały ustanowione 17 lipca 2006 ukazem prezydenta Białorusi nr 455[4].
Obiekty zabytkowe
- Kościół św. Michała Archanioła, zbudowany w latach 1900–1906 ze składek wiernych w stylu baroku wileńskiego.
- ruiny Kościoła Franciszkanów, za rzeką, wschodnia część ul. Franciszkańskiej
- drewniany Kościół Dominikanów - obecnie kaplica cmentarna
- cerkiew Zmartwychwstania Chrystusa
- synagoga
- stary cmentarz katolicki z kwaterą żołnierzy poległych w 1920 i pomordowanych w 1941.
- stary cmentarz prawosławny
- cmentarz żydowski
- budynek młyna
- stara zabudowa miasta
Kościół
Parafia w Oszmianie założona przez Jagiełłę jeszcze podczas chrystianizacji Litwy jest jedną z najstarszych na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1505 część miasta tzw. Stara Oszmiana została przekazana zakonowi franciszkanów przez króla Aleksandra Jagiellończyka. Z jego fundacji stanął tam drewniany klasztor franciszkanów i murowany kościół, zniszczony w czasie potopu szwedzkiego. Odbudowa kościoła okazała się możliwa dzięki pieniądzom z zapisu testamentowego biskupa wileńskiego, którym w tym czasie był Jan Krzysztof Zawisza. W 1667 w Oszmianie pojawia się drugi kościół. Stało się to dzięki fundacji Andrzeja i Doroty Poczobuttów, którzy sprowadzili do miasta dominikanów i zbudowali im klasztor oraz drewniany kościół pod wezwaniem Trójcy Świętej. Gdy w 1850 zakon został skasowany, kościół przeniesiono na cmentarz parafialny, gdzie pełnił rolę kaplicy cmentarnej, a w jego dawnym miejscu w 1872 wybudowano cerkiew.
Obecny murowany kościół pw. św. Michała Archanioła powstał w latach 1900–1906 ze składek wiernych. Kościół ten zaprojektował architekt Wacław Michniewicz w stylu baroku wileńskiego. Kościół jest trójnawowy, posiada dwie wieże. W 1950 władze komunistyczne zamknęły kościół i urządziły w nim magazyn lnu. Niestety wybuchł pożar i len spłonął. Później w kościele urządzono fabrykę urządzeń plastycznych. W środku zbudowano dwa piętra. Gdy w 1991 kościół został zwrócony wiernym, od razu wydzielono jedną nawę i zaczęto odprawiać w niej msze, dopiero później wzięto się za długotrwały remont, który był możliwy dzięki pracy parafian i księży salezjanów, którzy przejęli parafię. Mimo dewastacji kościoła, uratował się Obraz Matki Bożej Częstochowskiej, umieszczony obecnie w bocznej nawie. W latach przedwojennych w tym kościele znajdowała się tablica upamiętniająca rzeź mieszkańców Oszmiany z 1831 oraz pocisk wmurowany w boczną nawę, którym wojsko carskie rozbiło drzwi do kościoła dominikańskiego.
Znane osoby związane z miastem i jego okolicami
- Wiaczasłau Adamowicz (młodszy) – białoruski działacz narodowo-kulturalny, pisarz i publicysta
- Tadeusz Borkowski (1922-2001) – polski duchowny katolicki, wieloletni proboszcz parafii katedralnej w Olsztynie, wikariusz generalny diecezji warmińskiej
- Andrzej Cikoto (1891-1952) – białoruski duchowny katolicki obrządku bizantyjsko-słowiańskiego
- Jan Nepomucen Deszkiewicz-Kundzicz (1796-1869) – polski ksiądz rzymskokatolicki, magister teologii Uniwersytetu Wileńskiego (1824), publikował prace na temat gramatyki polskiej
- Stanisław Dobosz – polski nauczyciel i rzemieślnik, poseł
- Edmund Dzierżyński (1838-1882) – polski szlachcic, ziemianin, nauczyciel, kawaler Orderu św. Anny
- Eugeniusz Get-Stankiewicz (1942-2011) – polski artysta grafik, wykładowca
- Irena Górska-Damięcka (1910-2008) – polska aktorka, reżyser teatralny i filmowy
- Józef Hermanowicz (1890-1978)- białoruski duchowny katolicki
- Walerian Holak (1881-1948) – polski ksiądz, proboszcz i dziekan oszmiański
- Czesław Jankowski (1857-1929) – polski poeta, krytyk, publicysta, historyk, krajoznawca, działacz społeczny
- Wiesław Johann (ur. 1939) – polski prawnik i dziennikarz, sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku
- Franciszek Kowzan (1843-1922) – polski poeta, powstaniec styczniowy
- Antoni Łokuciewski (1895-1941) – polski marszałek sejmu Litwy Środkowej, dyrektor gimnazjum w Oszmianie
- Witold Łokuciewski (1917-1990) – pułkownik pilot Wojska Polskiego, as myśliwski, ostatni dowódca dywizjonu 303
- Tadeusz Martusewicz (ur. 1916) – polski kapitan lotnictwa i bryt. Flight Lieutenanta, pilot dywizjonu bombowego 305 i 300
- Giedymin Pilecki (1903-1967) – polski duchowny katolicki, kapelan Armii Krajowej,
- Mieczysław Pimpicki (1913-2008) – polski lekarz, chirurg, pionier medycyny sportowej, oficer Armii Krajowej, honorowy obywatel Olsztyna
- Karol Dominik Przeździecki (1782-1832) – pułkownik, dowódca 21 pułk piechoty Księstwa Warszawskiego, dziedzic Smorgoń
- Ferdynand Ruszczyc (1870-1936) – polski malarz, grafik, rysownik, scenograf, pedagog
- Adam Maciej Sakowicz – wojewoda smoleński od 1 marca 1658, starosta oszmiański od 1649, podwojewodzi wileński 1633-1640, podkomorzy oszmiański od 1628, porucznik chorągwi husarskiej Wincentego Korwina Gosiewskiego
- Jakub Saphir (1822-1886) – rabin, podróżnik
- Jan Sienkiewicz (ur. 1955) – działacz mniejszości polskiej na Litwie, poseł na Sejm Litwy
- Michał Sopoćko (1888-1975) – polski duchowny katolicki, spowiednik św. siostry Faustyny Kowalskiej, założyciel Zgromadzenia Sióstr Jezusa Miłosiernego, błogosławiony Kościoła katolickiego
- Adam Stankiewicz (1892-1949) – białoruski duchowny katolicki, wydawca, pisarz, publicysta i działacz narodowo-religijny
- Jan Stankiewicz (1891-1976) – białoruski działacz narodowy i polityk
- Wojciech Tabor (ok. 1453-1507) – biskup wileński
- Witold Urbanowicz (ur. 1931) – polski malarz
- Lucjan Żeligowski (1865-1947) – generał broni, polski dowódca wojskowy
- ↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года (ros.)
- ↑ Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104).
- ↑ Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
- ↑ УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА РЕСПУБЛИКИ БЕЛАРУСЬ - 17 июля 2006 г. № 455. Narodowy Internetowy Portal Prawny Republiki Białorusi, 2006-07-17. [dostęp 2010-04-03]. (ros.).
Linki zewnętrzne
- Strona miasta Oszmiana
- Strona Rejonu Oszmiańskiego
- Portal o Ziemi Oszmiańskiej
- Zdjęcia z Oszmiany
- Zdjęcia Oszmiańskich Żydów (kultura, religia, życie)
- Spis mieszkańców parafii rzymskokatolickiej w Oszmianie z dnia 1 stycznia 1909 r.
- Oszmiana, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 751 .