Winnica (miasto): Różnice pomiędzy wersjami
![Ziemia](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/20px-Geographylogo.svg.png)
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m обновление данных |
→Zabytki: drobne merytoryczne |
||
Linia 104: | Linia 104: | ||
* [[Pietniczany Winnickie|Pałac Grocholskich w Pietniczanach]] |
* [[Pietniczany Winnickie|Pałac Grocholskich w Pietniczanach]] |
||
* Hotel Savoy z 1912 roku w stylu eklektycznym |
* Hotel Savoy z 1912 roku w stylu eklektycznym |
||
* willa kapitana Czetkowa z początku XX wieku w stylu secesyjnym |
* willa kapitana Czetkowa z początku XX wieku w stylu secesyjnym, proj. Wasyl Listowniczyj |
||
* dom lekarza Nowińskiego, w którym przebywał w roku 1920 [[Józef Piłsudski]] |
* dom lekarza Nowińskiego, w którym przebywał w roku 1920 [[Józef Piłsudski]] |
||
* dom mecenasa Długołęckiego w stylu secesyjnym |
* dom mecenasa Długołęckiego w stylu secesyjnym |
Wersja z 14:09, 23 sty 2020
![]() Plac Niepodległości w centrum Winnicy | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||
Prawa miejskie |
1640/1795[1] | ||||
Burmistrz | |||||
Powierzchnia |
113[2] km² | ||||
Populacja (2019) • liczba ludności |
| ||||
Nr kierunkowy |
+380 43 | ||||
Kod pocztowy |
21000 | ||||
Tablice rejestracyjne |
AB | ||||
Podział miasta |
3 rejony: zamostianski, łeninski, staromiski | ||||
Położenie na mapie obwodu winnickiego ![]() | |||||
Położenie na mapie Ukrainy ![]() | |||||
![]() | |||||
Strona internetowa |
Winnica (ukr. Вінниця, Winnycia) – miasto w środkowej części Ukrainy, nad Bohem, na wschodnim Podolu, stolica rejonu i obwodu winnickiego.
Miejsce obrad sejmików województwa bracławskiego po 1598 roku[4][5].
Historia
I Rzeczpospolita
Do Unii Lubelskiej (1569) w składzie Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1363 roku Fiodor Koriatowicz wybudował na miejscu dzisiejszej Winnicy drewniany zamek, co stało się początkiem rozwoju miasta. Nazwa „Winnica” pojawiła się po raz pierwszy w dokumencie Władysława Jagiełły 13 czerwca 1385 roku. Miasto w XV wieku lokował na prawie magdeburskim Aleksander Jagiellończyk.
W 1545 roku komisarz Zygmunta Augusta stwierdził, że tutejszy drewniany zamek starościński jest niewielki, bo ma tylko 3 wieże i 30 horodni, dlatego należy go rozbudować. Zapisano także, że były na nim ówcześnie dwa działka i 26 hakownic. W mieście w 1545 roku było 274 domów.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Ukraine._Braclavia_Palatinatus._Beauplan_1648.jpg/220px-Ukraine._Braclavia_Palatinatus._Beauplan_1648.jpg)
W 1569 r. miasto zostało inkorporowane wraz z województwem bracławskim do Korony w ramach Rzeczypospolitej. Było miastem królewskim Korony[6], położonym w pierwszej połowie XVII wieku w starostwie winnickim w województwie bracławskim[7]. Od roku 1589 odbywały się tu sejmiki, od 1654 sądy grodzkie, od 1598 sądy ziemskie (przeniesione z Bracławia)[8] i sejmiki ziemskie.
Na początku XVII wieku miasto znacząco rozbudowano. Za sprawą Walentego Aleksandra Kalinowskiego wzniesiono nowy zamek oraz kolegium jezuickie[9]. W latach 1610–1617 zbudowano kościół jezuitów, przy którym wyrosła nowa dzielnica Mury[9]. Niedługo później powstały także kościół i klasztor dominikanów[9]. W 1640 król Władysław IV Waza odnowił prawa miejskie magdeburskie[9].
Po pokoju w Buczaczu do pokoju w Karłowicach (1672–1699) pod panowaniem Turcji.
W latach 40. XVIII wieku powstał trzeci katolicki klasztor w Winnicy – kapucynów[10]. W 1773 powstała w Winnicy Szkoła Wydziałowa Komisji Edukacji Narodowej[11], a w 1783 roku Antoni Protazy Potocki podpisał tu statut zakładający Kompanię Handlową Polską (Kompanię Handlu Czarnomorskiego). W Winnicy stacjonowało dowództwo 4 Brygady Artylerii Armii Koronnej.
W zaborze rosyjskim
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Court_on_Hrushevskoho_street_in_Vinnytsya_old.jpg/220px-Court_on_Hrushevskoho_street_in_Vinnytsya_old.jpg)
Po II rozbiorze Polski (1793) miasto znajdowało się w zaborze rosyjskim, jako siedziba ujezdu winnickiego guberni podolskiej.
W czasie zaboru rosyjskiego w mieście istniało Winnickie Gimnazjum Państwowe, w którym do upadku powstania listopadowego większość kadry stanowili polscy profesorowie, a wykłady odbywały się głównie w języku polskim[12]. W ramach represji po polskich powstaniach administracja carska zamykała klasztory katolickie, jako ostatni oo. kapucynów w 1888[10][13]. W 1898 w Winnicy zostało powołane Podolskie Towarzystwo Rolnicze, w którym badania prowadził m.in. Ludwik Garbowski. W 1913 w mieście uruchomiono komunikację tramwajową.
Okres międzywojenny
W 1918 Ukraińska Republika Ludowa, Hetmanat i ponownie URL.
24 lipca 1919: Nie mogę pisać, nie mogę myśleć o wyklętej, nieszczęśliwej Winnicy. Dziś przyjechała stamtąd świeżo pani M. Od jej słów spokojnych, naocznych, dusza kamienieje. Dotychczas padło tam skazanych przez czerezwyczajkę trzy tysiące ludzi. Żaden z nich nie zginął inaczej jak w wyrafinowanych, straszliwych męczarniach. Byli wśród nich krzyżowani, skręcanie w zwoje kolczastego drutu, wbijani na pal, odzierani ze skóry, paleni... Gdy kiedyś przyjdzie chwila, w której świat dowie się tego wszystkiego, gdy się odsłoni martyrologia tych stron, Europa nie uwierzy. Nie uwierzy, nie zechce uwierzyć, aby nie uczuć wiecznego wyrzutu sumienia, że podobne zbrodnie działy się bezkarnie przez pół roku, gdy tak łatwo można było im przeszkodzić[14].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Kozytskij_street%2C_Vinnytsia_old.jpg/220px-Kozytskij_street%2C_Vinnytsia_old.jpg)
W czasie ofensywy polsko-ukraińskiej na Kijów w wojnie polsko-bolszewickiej siedziba rządu Ukraińskiej Republiki Ludowej, miejsce spotkania Symona Petlury i Józefa Piłsudskiego. W czerwcu 1920 zajęte ostatecznie przez Armię Czerwoną, włączone do Ukraińskiej SRR (od 1922 w składzie ZSRR) do której należało do 1991 roku.
W latach 1937–1938 NKWD rozstrzelało i pochowało na terenie obecnego Centralnego Parku Miejskiego ponad 9000 osób, których groby ekshumowali Niemcy w 1943 (tzw. mord w Winnicy).
II wojna światowa i okres powojenny
W latach 1942–1943, w czasie II wojny światowej, około 10 km na północ od Winnicy, na wschód od szosy do Żytomierza (naprzeciw Strzyżawki), znajdowała się kwatera główna Hitlera (niem. Führerhauptquartier) FHQ Wehrwolf.
Winnica i jej okolice były miejscem działania Einsatzgruppe D, która wymordowała, jak się szacuje, do 28 tysięcy ludzi, w tym praktycznie całą żydowską populację miasta.
Od 1991 niepodległa Ukraina. Współcześnie Winnica jest najludniejszym miastem na Podolu.
25 lutego 2010 roku w Winnicy przy ulicy Sobornej 24 został otwarty Konsulat Generalny RP. W październiku 2010 r. przy kościele kapucynów odsłonięty został pomnik Jana Pawła II z tablicami w językach polskim i ukraińskim[15].
Zabytki
- kościół i kolegium jezuitów z lat 1610–1617 w stylu barokowym, obecnie archiwum obwodowe
- kościół i klasztor dominikanów z 1758 roku w stylu barokowym, w miejscu starszego z XVII wieku, fundacji sędziego Michała Grocholskiego. Po upadku powstania listopadowego zamieniony w 1832 roku przez Rosjan na prawosławny sobór Przemienienia Pańskiego. Po 1839 roku zmieniono kształt hełmów wież na czterospadowe. Po 1917 roku wieże obniżono. Wiosną 1920 roku kościół zwiedzali Józef Piłsudski z Semenem Petlurą. W 1930 roku władze radzieckie umieściły w kościele składy, a od 1962 roku salę gimnastyczną. Od 1980 do 1990 roku mieściła się tu sala muzyczna. Obecnie katedra eparchii Kościoła Prawosławnego Ukrainy[16]
- kościół oo. kapucynów z 1746 roku, fundacji starosty Ludwika Kalinowskiego, po 1990 r. znalazły się w nim organy z wyrzuconego z przejętego przez prawosławnych kościoła podominikańskiego
- mury miejskie z XVII wieku w ruinie
- drewniana cerkiew św. Mikołaja z 1746 r.
- zamek (pozostała po nim tylko góra zamkowa nad Południowym Bugiem – Bohem)
- Pałac Grocholskich w Pietniczanach
- Hotel Savoy z 1912 roku w stylu eklektycznym
- willa kapitana Czetkowa z początku XX wieku w stylu secesyjnym, proj. Wasyl Listowniczyj
- dom lekarza Nowińskiego, w którym przebywał w roku 1920 Józef Piłsudski
- dom mecenasa Długołęckiego w stylu secesyjnym
- dom Grocholskich (współcześnie biblioteka medyczna)[17]
- kaplica z tablicą ku czci pomordowanych Polaków na terenie dawnego Cmentarza Polskiego (ob. Centralnyj Gorodskij Park)[18]
- gmach miejskiej dumy z 1911 r., w którym gościł w 1920 Józef Piłsudski (wizytę upamiętnia tablica w językach polskim i ukraińskim)
- wieża ciśnień z 1912 r.
- gmach sądu okręgowego z pocz. XX w., później przebudowany
- kamienice z XIX i XX w.
- koszary wojskowe z lat 1887–1889
- gmach dawnej szkoły średniej z lat 1888–1891
- Synagoga Główna z 1897 r.
- cerkiew Zmartwychwstania Chrystusa z 1910 r.
- budynek poczty z 1912 r.
- kompleks szkolny na Starym Mieście z pocz. XX w.
- dworzec kolejowy z 1950 r.
Religia
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Vinnytsia-catholic-church.jpg/220px-Vinnytsia-catholic-church.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Vinnytsia_Jesuit_monastery_2.jpg/220px-Vinnytsia_Jesuit_monastery_2.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Vinnytsia-orthodox-church-3.jpg/220px-Vinnytsia-orthodox-church-3.jpg)
Winnica jest siedzibą eparchii Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego[19] oraz eparchii winnickiej Kościoła Prawosławnego Ukrainy[20]. W mieście funkcjonują cztery parafie katolickie (na Wiszence, Tiażyłowie, Piętniczanach oraz na ulicy Sobornej. przy ostatniej działa klasztor kapucynów[21]). W Winnicy działa zbór chrześcijan baptystów „Dom Ewangelii”[22] oraz świątynia Międzynarodowego Towarzystwa Świadomości Kryszny[23]. W Winnicy funkcjonuje również kilkanaście zborów Świadków Jehowy[24].
Winnica jest jednym z największych ośrodków neokatechumenatu na Ukrainie. Obecnie w mieście przy kościele Matki Boskiej Anielskiej istnieje około 15 wspólnot neokatechumenalnych.
Transport
W pobliżu Winnicy mieści się port lotniczy Winnica, obsługujący m.in. loty do Warszawy. Znajdują się tu także dworce autobusowy oraz kolejowy, będący jednym z większych na Ukrainie[25].
Komunikacja miejska jest obsługiwana przez tramwaje, trolejbusy i autobusy.
Ludzie związani z Winnicą
- Z tym tematem związana jest kategoria:
Miasta partnerskie
Kielce, Polska
Peterborough, Wielka Brytania
Birmingham, Stany Zjednoczone
Rybnica, Mołdawia
Bursa, Turcja
Bat Jam, Izrael
Poniewież, Litwa
Przypisy
- ↑ А. Івченко: Міста України. Київ: 1999, s. 89. ISBN 966-7085-56-2.
- ↑ Парламент ухвалив розширення Вінниці – на 4,5 тис га. [dostęp 2017-03-15]. (ukr.).
- ↑ Чисельність населення на 1 листопада 2019 року та середня за січень-листопад 2019 року / Головне управління статистики у Вінницькій області
- ↑ jako egzulanckie przeniesione do Włodzimierza Wołyńskiego w 1659 roku
- ↑ Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 32.
- ↑ Winnica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 553 .
- ↑ Lustracye królewszczyzn ziem ruskich, Wołynia, Podola i Ukrainy z piérwszéj połowy XVII wieku / wydał Aleksander Jabłonowski, Warszawa 1877, s. 75.
- ↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012, tenże, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
- ↑ a b c d Winnica Miasteczko na Dzikich Polach. Otwarty Przewodnik Krajoznawczy. [dostęp 2016-12-05].
- ↑ a b Winnica katolicka. Część II. Kurier Galicyjski. [dostęp 2016-12-05].
- ↑ Winnica. Miasteczko na Dzikich Polach – Otwarty Przewodnik Krajoznawczy | Strona 3 [online], www.krajoznawcy.info.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
- ↑ „Kurier Galicyjski”, 13–30 stycznia 2012, nr 1(149), s. 14.
- ↑ Account Suspended [online], www.wizyt.net [dostęp 2018-09-03] .
- ↑ Zofia Kossak, Pożoga. Wspomnienie z Wołynia 1917-1919.
- ↑ Poświęcenie pomnika w Winnicy [online], www.kapucyni.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
- ↑ Свято-Преображенский Кафедральный Собор. Винница город.
- ↑ Po „polskiej” Winnicy z ukraińskim historykiem | Słowo Polskie [online], slowopolskie.org [dostęp 2017-11-27] (pol.).
- ↑ Winnica: pamiątkowe tablice na byłym cmentarzu [online], kresy.wm.pl [dostęp 2016-09-29] .
- ↑ ВІННИЦЬКА єпархія.
- ↑ КАРТА ЄПАРХІЙ. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ KLASZTOR Kapucynów w Winnicy. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Баптистская церковь в городе Виннице.
- ↑ Винницкое общество сознания Кришны.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2015-11-15] .
- ↑ Десять крупнейших ж/д вокзалов Украины 2014 года [online], cfts.org.ua [dostęp 2017-11-27] .
Bibliografia
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIII, Warszawa, 1880–1902, s. 553.
Linki zewnętrzne
- Winnica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 553 .
- Winnickie czasopismo i portal „Słowo Polskie” – www.slowopolskie.org (od 2011 roku).
- Winnica
- Mapa 1:100,000 – część zachodnia. [zarchiwizowane z tego adresu].
- Mapa 1:100,000 – część wschodnia. [zarchiwizowane z tego adresu].