Rasizm: Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Allegro (dyskusja | edycje)
367 edycji
→‎Rasizm w Polsce: zajścia na przełomie 1916/17
nieduże rozwinięcie ujęcia psychologicznego
Linia 34: Linia 34:


=== Pojęcie "rasy" w medycynie ===
=== Pojęcie "rasy" w medycynie ===
Ze względu na historię terminu "rasa", używanie go w większości kontekstów jest zbędne i powodować może różnego rodzaju wartościowanie, które jest już formą rasizmu. Badania nad charakterystykami ras ludzkich są dziś prowadzone z powodu m.in. zagrożeń [[epidemia]]mi. Pewne [[Choroby genetyczne|choroby dziedziczne]] występują tylko w określonych populacjach: na przykład [[Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa|anemia sierpowata]] występuje częściej u Murzynów i Mulatów niż u ludzi białych, [[Choroba Taya-Sachsa|choroby Tay-Sachsa]], występuje częściej wśród aszkenazyjskich [[Żydzi|Żydów]] i u [[Kanada|Kanadyjczyków]] z [[Nowy Brunszwik|Nowego Brunszwiku]] i inne. Wiedza na temat pochodzenia osób chorujących pomaga nie tylko w diagnostyce, ale również w [[Leczenie|terapii]]. W przypadku [[Białaczka|białaczki]] [[Przeszczepianie narządów|przeszczep]] [[szpik kostny|szpiku kostnego]] winien mieć miejsce między osobami o podobnym pochodzeniu geograficznym. Z tego też powodu istnieją specjalne organizacje, jak ''African Caribbean Leukaemia Trust'', które zajmują się niejako dystrybucją szpiku. Cytowany wyżej periodyk ''Nature Genetics'' pisał w [[2004]] r. o tym, jak niektóre z [[lek]]arstw działają lepiej w danych grupach etnicznych.
Ze względu na historię terminu "rasa", używanie go w większości kontekstów jest zbędne i powodować może różnego rodzaju wartościowanie, które jest już formą rasizmu. Badania nad charakterystykami ras ludzkich są dziś prowadzone z powodu m.in. zagrożeń [[epidemia]]mi. Pewne [[Choroby genetyczne|choroby dziedziczne]] występują tylko w określonych populacjach: na przykład [[Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa|anemia sierpowata]] występuje częściej u Murzynów i Mulatów niż u ludzi białych, [[Choroba Taya-Sachsa|choroby Tay-Sachsa]], występuje częściej wśród aszkenazyjskich [[Żydzi|Żydów]] i u [[Kanada|Kanadyjczyków]] z [[Nowy Brunszwik|Nowego Brunszwiku]] i inne. Wiedza na temat pochodzenia osób chorujących pomaga nie tylko w diagnostyce, ale również w [[Leczenie|terapii]]. W przypadku [[Białaczka|białaczki]] [[Przeszczepianie narządów|przeszczep]] [[szpik kostny|szpiku kostnego]] winien mieć miejsce między osobami o podobnym pochodzeniu geograficznym. Z tego też powodu istnieją specjalne organizacje, jak ''African Caribbean Leukaemia Trust'', które zajmują się niejako dystrybucją szpiku. Cytowany wyżej periodyk ''Nature Genetics'' pisał w [[2004]] r. o tym, jak niektóre z [[lek]]arstw działają lepiej w danych grupach etnicznych. Jest to wynik po prostu tego, że w ramach jednej grupy etnicznej często mamy do czynienia z bliższym pokrewieństwem.

Jest to wynik po prostu tego, że w ramach jednej grupy etnicznej często mamy do czynienia z bliższym pokrewieństwem.
=== Rasizm a psychologia ===
Przegląd badań ekonomicznych obejmujących lata 1882-1930 w USA wykazał, że częstość występowania [[Samosąd|linczów]] na czarnych była mocno związana z przejściowymi trudnościami gospodarczymi, w szczególności cenami bawełny, i nie wynikała z takich czynników jak poziom przestępczości czarnych (w którego przypadku, ''de facto'', wystąpiła negatywna korelacja)<ref>{{Cytuj|autor=E. M. Beck, Stewart E. Tolnay|tytuł=The Killing Fields of the Deep South: The Market for Cotton and the Lynching of Blacks, 1882-1930|czasopismo=American Sociological Review|data=1990-01-01|data dostępu=2017-01-10|wydanie=4|s=526–539|doi=10.2307/2095805|url=http://www.jstor.org/stable/2095805}}</ref>. Incydenty tego rodzaju, występujące w różnych krajach i kulturach, wyjaśnia się przez antropologiczny mechanizm szukania [[Kozioł ofiarny|kozła ofiarnego]]<ref>{{Cytuj|autor=Tore Björgo|redaktor=Tore Björgo, Rob Witte|tytuł=Terrorist Violence against Immigrants and Refugees in Scandinavia: Patterns and Motives|czasopismo=Racist Violence in Europe|data=1993-01-01|data dostępu=2017-01-10|isbn=9780333601020|wydawca=Palgrave Macmillan UK|s=29–45|doi=10.1007/978-1-349-23034-1_3|url=http://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-349-23034-1_3|język=en}}</ref>.

Współczesna psychologia poznawcza uznaje i bada zjawisko nieświadomych uprzedzeń. Badania z wykorzystaniem narzędzi takich jak [[Test Utajonych Skojarzeń]] (IAT) wykazują, że ludzie deklarujący brak postaw rasistowskich, mogą wykazywać jednak skłonność do automatycznego kojarzenia mniejszości etnicznych z przemocą i przestępczością<ref>{{Cytuj|autor=Jennifer L. Eberhardt, Phillip Atiba Goff, Valerie J. Purdie, Paul G. Davies|tytuł=Seeing Black: Race, Crime, and Visual Processing.|czasopismo=Journal of Personality and Social Psychology|data dostępu=2017-01-10|wydanie=6|s=876–893|doi=10.1037/0022-3514.87.6.876|url=http://psycnet.apa.org/?&fa=main.doiLanding&doi=10.1037/0022-3514.87.6.876}}</ref>. Metaanaliza badań i eksperymentów z psychologii społecznej sugeruje, że ludzie są mniej skłonni do udzielania pomocy członkom mniejszości etnicznych, w wielu kontekstach, choć nie jest to całkowicie uniwersalne zjawisko<ref>{{Cytuj|autor=Donald A. Saucier, Carol T. Miller, Nicole Doucet|tytuł=Differences in Helping Whites and Blacks: A Meta-Analysis|czasopismo=Personality and Social Psychology Review|data=2016-12-21|data dostępu=2017-01-10|wydanie=1|s=2–16|doi=10.1207/s15327957pspr0901_1|url=http://journals.sagepub.com/doi/10.1207/s15327957pspr0901_1|język=en}}</ref>. Badania i eksperymenty wykazują też trwającą nadal dyskryminację wielu mniejszości w wielu obszarach, takich jak rynek pracy, edukacja, opieka zdrowotna, polityka itp.<ref>{{Cytuj|autor=Marianne Bertrand, Sendhil Mullainathan|tytuł=Are Emily and Greg More Employable Than Lakisha and Jamal? A Field Experiment on Labor Market Discrimination|czasopismo=American Economic Review|data=2004-09-01|data dostępu=2017-01-10|issn=0002-8282|wydanie=4|s=991–1013|doi=10.1257/0002828042002561|url=https://www.aeaweb.org/articles?id=10.1257/0002828042002561}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Devah Pager, Hana Shepherd|tytuł=The Sociology of Discrimination: Racial Discrimination in Employment, Housing, Credit, and Consumer Markets|czasopismo=Annual Review of Sociology|data=2008-07-07|data dostępu=2017-01-10|wydanie=1|s=181–209|doi=10.1146/annurev.soc.33.040406.131740|url=http://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev.soc.33.040406.131740|język=en}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=P. A. Riach, J. Rich|tytuł=Field Experiments of Discrimination in the Market Place*|czasopismo=The Economic Journal|data=2002-11-01|data dostępu=2017-01-10|issn=1468-0297|wydanie=483|s=F480–F518|doi=10.1111/1468-0297.00080|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1468-0297.00080/abstract|język=en}}</ref>


== Rasizm i religia ==
== Rasizm i religia ==

Wersja z 00:05, 11 sty 2017

Segregacja rasowa - czarnoskóry mężczyzna pije wodę "tylko dla kolorowych"[1]

Rasizm, dyskryminacja rasowa (z fr. le racisme od la race – ród, rasa, grupa spokrewnionych) – zespół poglądów głoszących tezę o nierówności ludzi, a wynikająca z nich ideologia przyjmuje wyższość jednych ras nad innymi[2]. Przetrwanie tych "wyższych" ras staje się wartością nadrzędną i z racji swej wyższości dążą do dominowania nad rasami "niższymi"[3]. Rasizm opiera się na przekonaniu, że różnice w wyglądzie ludzi niosą za sobą niezbywalne różnice osobowościowe i intelektualne (ten pogląd znany jest w jęz. ang. jako racialism[4]).

Rasizm został potępiony przez UNESCO (1961, 1964) oraz Zgromadzenie Ogólne ONZ (Powszechna deklaracja praw człowieka z 1948), a także wiele innych organizacji międzynarodowych.

Rasizm nigdy nie był ideologią jednolitą, zmieniał się i ewoluował, toteż nie istnieje modelowy wzór rasizmu – jego istotę można badać wyłącznie poprzez historię.

Rasizm i badania naukowe

Z punktu widzenia współczesnej nauki rasizm jest zespołem poglądów bezpodstawnych[5]. Podobnie jak większość ideologii, stara się jednak wspierać swoje założenia przy użyciu danych naukowych lub pseudonaukowych, m.in. paranaukową frenologią, którą posiłkowali się naziści, opartą na badaniu kształtu czaszki ludzkiej i jego prawdopodobnego związku z inteligencją i cechami charakteru.

Argumenty wysuwane przez rasistów można podzielić zasadniczo na trzy grupy: genetyczne (dziedziczenie inteligencji, w związku z różnym środowiskiem i odmiennym działaniem selekcji naturalnej inteligencja miała ulec zróżnicowaniu wskutek ewolucji rozbieżnej podobnie jak kolor skóry), psychologiczne (niższe wskaźniki inteligencji np. wśród Murzynów w USA, wyższa przestępczość i wyższy wskaźnik urodzeń pozamałżeńskich) oraz historyczne (rażąco nierówny wkład ras ludzkich w dorobek cywilizacyjny)[6].

Argumenty te są odrzucane poprzez odwoływanie się do uniwersalnego charakteru inteligencji ludzkiej niezależnie od warunków środowiska naturalnego, zależności wskaźnika inteligencji czy przestępczości również od uwarunkowań społecznych (wychowanie, wykształcenie, stopa życiowa), zależności tempa rozwoju od uwarunkowań geograficznych (np. brak warunków do rozwoju rolnictwa w tundrze, na pustyni czy w lasach tropikalnych).

Pierwsze koncepcje rasistowskie

Koncept "rasy" ludzkiej jest wielce kontrowersyjny. Z racji tego, ze od wielu wieków termin ten używany był głównie w kontekście dyskryminacji ze względu na kolor skóry lub pochodzenie, jego stosowanie w sferze publicznej jest dzisiaj kojarzone z tą właśnie tradycją. Naukowcy[kto?] utrzymują[potrzebny przypis], że z punktu widzenia genetyki, różnice między dwiema osobami tej samej "rasy" (negroidalnej, kaukaskiej, itp.) są większe niż między przedstawicielami dwóch różnych "ras", co dowodzi, że koncept rasy nie ma pokrycia w rzeczywistości i nie wiąże się z charakterystycznymi zdolnościami i cechami.

Pierwszym teoretykiem rasizmu był francuski polityk i etnolog, Joseph Arthur de Gobineau. Na podstawie stworzonego przez siebie rasowo-antropologicznego kierunku w socjologii, opartego na pseudonaukowych przesłankach, opracował on doktrynę rasizmu. W swojej pracy "Esej o nierówności ras ludzkich" (franc. Essai sur l`inégalite des races humaines), napisanej w latach 1853-1855, próbował obalić doktrynę egalitaryzmu (co było sprzeciwem wobec ówczesnej ideologii równości Wielkiej Rewolucji Francuskiej). W tym celu sformułował tezę o istnieniu "rasy aryjskiej" (mającej wywodzić się od Ariów), i jej rzekomej wyższości nad innymi rasami. Według Gobineau, rasa aryjska miała zachować się w prawie niezmienionej postaci wśród kręgów arystokracji niemieckiej i francuskiej. W odniesieniu do Francji, Gobineau odrzucał tym samym pogląd markiza Henri de Boulainvillers, który w XVII wieku sformułował teorię, w myśl której szlachta francuska wywodziła się od Franków, a reszta społeczeństwa od Galów. Gobineau opracował również teorię zachowania czystości ras, która stanowiła podstawę przyszłej eugeniki, w której twierdził iż rasa biała nie powinna się mieszać z innymi rasami - zdaniem Gobineau groziło to degeneracją i upadkiem cywilizacji.

Rasizm w aspekcie nacjonalistycznym, został sformułowany w koncepcjach niemieckiego teoretyka pochodzenia brytyjskiego, ideologa pangermanizmu i filozofa, Houstona Stewarta Chamberlaina. W swojej pseudonaukowej pracy "Podstawy XIX wieku" (niem. Die Grundlagen des XIX Jahrhunderts) z 1899, opowiadał się za wyższością "rasy Teutonów" (która miała się kształtować od średniowiecza z ludów północnoeuropejskich, w szczególności z plemion germańskich Teutonów), których opisywał jako wysokich, jasnowłosych i długogłowych. Fizjologiczne cechy stworzonej przez Chamberlaina nowej rasy, zostały później użyte do stworzenia ideału rasowego tzw. typu nordyckiego (w rzeczywistości germańskiego). Zdaniem Chamberlaina, największym zagrożeniem dla "rasy teutońskiej" lub "rasy panów" (niem. Herrenvolk), mieli być Żydzi, a w następnej kolejności Słowianie.

Koncepcje Chamberlaina zostały w XX wieku wykorzystane przez nazistowskich teoretyków rasizmu (m.in. Alfreda Rosenberga), do stworzenia podstaw systemu dyskryminacji rasowej, który w III Rzeszy uzyskał status dogmatu. W propagandzie narodowych socjalistów, oparta na tezach Chamberlaina ideologia rasizmu, stała się elementem systemu manipulowania społeczeństwem, zmierzającego do wykreowania zbiorowego wroga - konsekwencją praktycznego zastosowania tych teorii stał się zaplanowany i zrealizowany przez nazistów Holocaust.

Rasizm hitlerowski był doktryną tworzoną dosyć chaotycznie, mylącą często różne pojęcia (rasa aryjska, rasa germańska, rasa nordycka) często nadając im raz szersze a raz węższe znaczenie w zależności od doraźnych celów politycznych. Za "podludzi" uznano np. aryjskich Słowian (zob. antyslawizm) nie dyskryminując np. nieindoeuropejskich Estończyków czy Węgrów. Podbito Norwegów i Duńczyków mimo iż są bardziej nordyczni niż Austriacy czy Niemcy z Bawarii. Heinrich Himmler podjął próby uzasadniania "aryjskości" Japończyków[7]. Według typologii hitlerowskiej do rasy nordycznej zaliczono tylko około 55 procent mieszkańców III Rzeszy w 1938[8].

Rasizm i genetyka

Współczesna nauka dopuszcza w pewnym kontekście stosowanie konceptu "rasy". Rozpoznanie istnienia ras przez współczesnych biologów nie ma nic wspólnego z ich hierarchizacją, nie pociąga ono też za sobą twierdzenia o istotnej różnicy między nimi. Zmiany w postrzeganiu pojęcia "rasy" współcześnie podlegają przewartościowaniu - w 2000 i w 2001 można było czytać w piśmie Nature Genetics:

  • "To, że rasa w tym kontekście nie jest terminem naukowym, jest rzeczą przyjętą przez ogół naukowców – jest to przekaz, który winien być bez końca przypominany" (Editorial "Census, Race, and Genetics", Nature Genetics 24, 2000, s. 97)
  • "Od dawna, naukowcy twierdzili, że na poziomie genetycznym zmienność cech między poszczególnymi osobnikami z tej samej populacji jest większa, niż ta, która istnieje między populacjami odrębnymi, i że nie ma biologicznego uzasadnienia dla rasy". (Editorial "Genes, Drugs, and Race", Nature Genetics 29, 2001, s. 239)

W roku 2003, A. W. F. Edwards, z Uniwersytetu w Cambridge, opublikował esej "Human Genetic Diversity: Lewontin's Fallacy" (BioEssays 25, 2003, s. 798-801), gdzie wskazuje on na błąd logiczny poprzednich badań: brało się w nich bowiem po uwagę częstotliwość występowania pojedynczych genów, jakby były one od siebie niezależne. Tymczasem tradycyjnie rasa definiowana jest jako "grupa etniczna, która charakteryzuje się zbiorem cech dziedzicznych (jak kolor skóry, kształt głowy, proporcje grup krwi, itp.)". Jeśli porówna się osoby z punktu widzenia skoordynowanych genów, tradycyjne rasy prezentują dość jednoznaczne różnice genetyczne.

Pojęcie "rasy" w medycynie

Ze względu na historię terminu "rasa", używanie go w większości kontekstów jest zbędne i powodować może różnego rodzaju wartościowanie, które jest już formą rasizmu. Badania nad charakterystykami ras ludzkich są dziś prowadzone z powodu m.in. zagrożeń epidemiami. Pewne choroby dziedziczne występują tylko w określonych populacjach: na przykład anemia sierpowata występuje częściej u Murzynów i Mulatów niż u ludzi białych, choroby Tay-Sachsa, występuje częściej wśród aszkenazyjskich Żydów i u Kanadyjczyków z Nowego Brunszwiku i inne. Wiedza na temat pochodzenia osób chorujących pomaga nie tylko w diagnostyce, ale również w terapii. W przypadku białaczki przeszczep szpiku kostnego winien mieć miejsce między osobami o podobnym pochodzeniu geograficznym. Z tego też powodu istnieją specjalne organizacje, jak African Caribbean Leukaemia Trust, które zajmują się niejako dystrybucją szpiku. Cytowany wyżej periodyk Nature Genetics pisał w 2004 r. o tym, jak niektóre z lekarstw działają lepiej w danych grupach etnicznych. Jest to wynik po prostu tego, że w ramach jednej grupy etnicznej często mamy do czynienia z bliższym pokrewieństwem.

Rasizm a psychologia

Przegląd badań ekonomicznych obejmujących lata 1882-1930 w USA wykazał, że częstość występowania linczów na czarnych była mocno związana z przejściowymi trudnościami gospodarczymi, w szczególności cenami bawełny, i nie wynikała z takich czynników jak poziom przestępczości czarnych (w którego przypadku, de facto, wystąpiła negatywna korelacja)[9]. Incydenty tego rodzaju, występujące w różnych krajach i kulturach, wyjaśnia się przez antropologiczny mechanizm szukania kozła ofiarnego[10].

Współczesna psychologia poznawcza uznaje i bada zjawisko nieświadomych uprzedzeń. Badania z wykorzystaniem narzędzi takich jak Test Utajonych Skojarzeń (IAT) wykazują, że ludzie deklarujący brak postaw rasistowskich, mogą wykazywać jednak skłonność do automatycznego kojarzenia mniejszości etnicznych z przemocą i przestępczością[11]. Metaanaliza badań i eksperymentów z psychologii społecznej sugeruje, że ludzie są mniej skłonni do udzielania pomocy członkom mniejszości etnicznych, w wielu kontekstach, choć nie jest to całkowicie uniwersalne zjawisko[12]. Badania i eksperymenty wykazują też trwającą nadal dyskryminację wielu mniejszości w wielu obszarach, takich jak rynek pracy, edukacja, opieka zdrowotna, polityka itp.[13][14][15]

Rasizm i religia

Pastor King podczas słynnego przemówienia potępiającego rasizm, wygłoszonego w marcu 1963 przed Pomnikiem Lincolna (ang. Lincoln Memorial) w Waszyngtonie

Próbom wdrożenia społecznego podziału na rasy prawie zawsze towarzyszą usprawiedliwienia o naturze religijnej. Najstarszym przykładem jest tu prawdopodobnie system warn, zintegrowany z hinduizmem, który przetrwał do dziś od czasów inwazji indoeuropejskich Ariów na tereny negroidalnych Drawidów, między XIX a XVI w. p.n.e. (słowo warna w sanskrycie jest też słowem kolor). Usprawiedliwienia religijne propagowano także w kościołach chrześcijańskich w USA podczas okresu legalnego niewolnictwa. Rasistowską interpretacją Pisma Świętego kierował się również Ku Klux Klan.

W II połowie XX w. pojawiło się wielu przywódców religijnych, którzy potępiali rasizm. W USA pastor Martin Luther King w swoich słynnych mowach domagał się, aby Amerykanie różnych kolorów skóry mogli żyć razem jako równi obywatele. W RPA o pojednanie między białymi i czarnymi apelował biskup Tutu. W uhonorowaniu swoich zasług na rzecz walki z rasizmem obaj ci przywódcy religijni otrzymali pokojowe nagrody Nobla.

Rasizm i społeczeństwo

Koncepcje rasistowskie zostały ostatecznie skompromitowane po upadku hitleryzmu, który nastąpił wraz z zakończeniem II wojny światowej. Upowszechnienie wiedzy o zbrodniach reżimu nazistowskiego III Rzeszy, spowodowanych konsekwencjami przyjęcia rasizmu jako ideologii państwowej, doprowadziło w rezultacie do uświadomienia sobie konsekwencji propagowania poglądów rasistowkich i całkowicie zdegradowało rasizm jako rzekomą dyscyplinę naukową. Współcześnie nie wyróżnia się jakiegokolwiek znaczącego teoretyka ideologii rasistowskiej.

W drugiej połowie XX wieku rasizm zaadaptowały na swoje potrzeby ugrupowania ekstremistyczne (np. skinheadzi, NSBM, biała supremacja, neonazizm, itp.), co nie doprowadziło jednak do rozwinięcia badań i teorii o rasach ludzkich, a stało się jedynie pretekstem dla organizacji tego typu do prześladowań wybranych grup społecznym na tle rasowym.

Rasizm był często wskazywany, bądź jest ogólnie przyjęty w niektórych systemach społecznych, jako podpora ideologiczna wielu systemów kontroli, przemocy lub wyzysku, m.in. niewolnictwa w XIX w., apartheidu (zniesionego w 1994), systemu kast, nazizmu oraz bardziej ogólnie kolonializmu, imperializmu i fundamentalizmu. Czarnoskórzy nie byli dla przykładu przyjmowani do elitarnych klubów i do większość lóż masońskich w krajach anglosaskich. Ograniczenia zniesiono dopiero po II wojnie światowej.

Rasizm kulturowy

Marsz niemieckich neonazistów w Monachium

Pojęcie "rasizmu kulturowego" lub tzw. "nowego rasizmu"[5] zaistniało w latach 80. XX wieku, kiedy w związku z dużymi migracjami ludności doszło do konfrontacji kulturowej pomiędzy określonymi grupami społecznymi. Podstawą różnicy nie była więc różnica biologiczna, lecz kulturowa, wynikając między innymi z odmiennych religii.

Rasizm w Polsce

Rasizm w Polsce ma korzenie w przedwojennym antysemityzmie, chociaż przed 1989 rokiem panowała doktryna, że Polska jest krajem jednonarodowym, więc rasizm nie istnieje, gdyż nie ma racji bytu. W rzeczywistości retorykę antysemicką stosowali w 1956 roku Natolińczycy, pod koniec lat 60. skupiona wokół Mieczysława Moczara frakcja „Partyzantów”, a w latach 80. Zjednoczenie Patriotyczne Grunwald. Po upadku komunizmu, premier pierwszego demokratycznego rządu zadeklarował, że Polska będzie ojczyzną zarówno dla Polaków jak i dla mniejszości. Powstało wiele organizacji mniejszościowych - niektóre mniejszości zostały uznane, i niektóre z tych otrzymały pomoc z funduszy społecznych dla niektórych swoich działań[16].

W Polsce od 2010 roku znacznie wzrosła liczba spraw karnych o podłożu rasistowskim i ksenofobicznym. Ogółem w 2012 roku w prokuraturach prowadzono 473 postępowania w takich sprawach, w 2011 roku – 323, a w 2010 roku – 182. Najczęściej dochodziło do znieważania z powodu przynależności narodowościowej, etnicznej, rasowej lub wyznaniowej (206 postępowań), nawoływania do nienawiści na tym tle (128), propagowania ustroju faszystowskiego lub totalitarnego (117), a także gróźb, naruszenia nietykalności cielesnej, stosowania przemocy. Najczęściej atakowani byli Żydzi (93 postępowania) i Romowie (35)[17].

Według byłej Rzecznik Praw Obywatelskich, Ewy Łętowskiej, główne problemy słabej reakcji wymiaru sprawiedliwości na przestępstwa „z nienawiści” tkwią w: aksjologicznej niewrażliwości prokuratury i sądów na przestępstwa z nienawiści. To owocuje częstym umarzaniem spraw wszczętych lub niedopatrzeniem się na tle poszczególnych wypadków nawoływania do nienawiści „na tle” (zniewagi „na tle”) przynależności do grupy wykluczanej[18].

Według Marcina Kornaka, założyciela Stowarzyszenia "NIGDY WIĘCEJ", wieloletnie zaniechania oraz bierność państwa i wymiaru sprawiedliwości zrodziły na skrajnej prawicy i wśród rasistowskich pseudokibiców poczucie bezkarności i butę[19]. W prowadzonej przez niego „Brunatnej Księdze”[20][21][22] – monitoringu przestępstw popełnionych przez neofaszystów i skrajną prawicę oraz incydentów na tle rasistowskim, ksenofobicznym i aktów dyskryminacji na terenie Polski odnotowano: w latach lat 1987-2008 ponad dwa i pół tysiąca takich zdarzeń[23], w latach 2009-2010 – ponad 400[24], a w latach 2011-2012 - ponad 600[25].

Obcokrajowców odwiedzających Polskę częściej spotyka niechęć i ksenofobia niż rasizm. Najczęściej dotknięci są ludzie o azjatyckim lub afrykańskim pochodzeniu[16]. Najbardziej wyeksponowani są ci, którzy wyglądają inaczej niż większość społeczności polskiej, na przykład Romowie, jak również ludzie o ciemnym kolorze skóry[16]. Według politologa Johna Godsona występujące niekiedy w Polsce uprzedzenia wobec osób o innym kolorze skóry wynikają często nie z rasizmu, rozumianego jako przekonanie o niższości innych "ras", ale z niskiego poziomu kompetencji międzykulturowych, czyli z braku kontaktów z innymi kulturami, co przejawia się strachem i uleganiem stereotypom rasowym i kulturowym[26].

W 2011 roku Fundacja Wiedza Lokalna przeprowadziła badanie, którego celem jest wdrożenie monitorowania treści publikowanych przez internautów w Polsce. Badanie wykazało, że grupą najbardziej dotkniętą mową nienawiści i językiem wrogości są Żydzi, a kolejną Rosjanie[27].

Na terenie Polski często spotkać można m.in. graffiti głoszące na miejskich murach hasła rasistowskie[28]. W Białymstoku powtarzają się rasistowskie ataki[29][30][31]. Kibice wielu klubów piłkarskich obrażają czarnoskórych piłkarzy[32][33]. Na przełomie roku 2016/1017 w Ełku i Lublinie doszło do zajść na tle rasistowskich.

Aspekty polityczne i prawne

Definicja dyskryminacji rasowej

Organizacja Narodów Zjednoczonych nie definiuje rasizmu. Jednakże, ONZ definiuje dyskryminację rasową (ang. racial discrimination). Zgodnie z "Konwencją o Eliminowaniu Wszystkich Form Dyskryminacji Rasowej":

termin "dyskryminacja rasowa" oznacza rozróżnianie, wykluczanie, restrykcje lub preferencje na podstawie rasy, koloru, urodzenia, albo narodowego lub etnicznego pochodzenia, które maja na celu lub powodują niweczenie, umniejszanie uznania, cieszenia się z lub wykonywania, na równych zasadach, praw ludzkich i podstawowych wolności w polityce, ekonomii, w sferze socjalnej, kulturalnej, lub jakiejkolwiek innej dziedzinie życia publicznego[34].

W powyższej definicji, nie ma różnicy pomiędzy dyskryminacją rasową i dyskryminacją etniczną.

Polska jest członkiem tej konwencji (podpisanie 7 marca 1966, ratyfikacja 5 grudnia 1968)[35].

Sytuacja prawna w Polsce

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 2016 r. poz. 1137, z późn. zm.):

Art. 256.
§ 1. Kto publicznie propaguje nazistowski, komunistyczny, faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 1a. Tej samej karze podlega, kto publicznie propaguje ideologię nazistowską, komunistyczną, faszystowską lub ideologię nawołującą do użycia przemocy w celu wpływania na życie polityczne lub społeczne.
§ 2. Karze określonej w § 1 podlega,

kto w celu rozpowszechniania produkuje, utrwala lub sprowadza, nabywa, zbywa, oferuje, przechowuje, posiada, prezentuje, przewozi lub przesyła druk, nagranie lub inny przedmiot, zawierające treść określoną w § 1 lub 1a albo będące nośnikiem symboliki nazistowskiej, komunistycznej, faszystowskiej lub innej totalitarnej, użytej w sposób służący propagowaniu treści określonej w § 1 lub 1a.

Art. 257.
Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowościowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Galeria

  1. ↑ a b Kolorowi (w amerykańskiej odmianie języka angielskiego colored, w języku angielskim coloured) - określenie colored używane było jako eufemizm w latach segregacji rasowej w krajach Ameryki Północnej, na określenie człowieka rasy czarnej. Określenie coloured miało podobne znaczenie na obszarze brytyjskiej Wspólnoty Narodów, i stosowane było wobec przedstawicieli ras innych niż biała. Słowo coloured (pol. kolorowi), oznaczało również ludność mającą przodków rasy czarnej i białej, zamieszkującą głównie terytorium RPA i Namibii.
  2. ↑ Magdalena Gajewska, Krzysztof Sobczak: Edukacja filozoficzna - ścieżka edukacyjna. Gdynia: Operon, 2009, s. 14. ISBN 978-83-7461-463-4.
  3. ↑ Ten aspekt został podkreślony m.in. przez Stokeleya Carmichaela i Charlesa Hamiltona w latach 1960, oraz przez Eduardo Bonilla-Silva (in Racism without Racists : Color-Blind Racism and the Persistence of Racial Inequality in the United States, Rowman & Littlefield Publishers, Inc., 2003). Jednak już w 1940 roku, Ruth Benedict określiła rasizm jako "dogmat według którego jedna grupa etniczna jest skazana przez naturę na wrodzoną niższość" (in Michael Banton, « Racism », in Ellis Cashmore, Encyclopedia of Race and Ethnic Studies, London & New York, Routledge, 2004, p. 349).
  4. ↑ zob. Kwame Anthony Appiah, In My Father’s House : Africa in the Philosophy of Culture, New York, Oxford University Press, 1992.
  5. ↑ a b Nowa Encyklopedia Powszechna PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 141-142 (tom 7). ISBN 83-01-14179-4.
  6. ↑ Mały słownik antropologiczny, Wiedza Powszechna, Warszawa 1976, s.377-381, hasło rasizm.
  7. ↑ Mały słownik antropologiczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
  8. ↑ Schulatlas Deutschland und die Welt. Lipsk(Leipzig): Verlagsanstalt List & vonBressensdorf, 1938., wykres przy mapie "Rassen Und Staaten Europas", s. 36
  9. ↑ E.M. Beck, Stewart E. Tolnay, The Killing Fields of the Deep South: The Market for Cotton and the Lynching of Blacks, 1882-1930, „American Sociological Review”, 4, 1990, s. 526–539, DOI: 10.2307/2095805, JSTOR: 2095805 [dostęp 2017-01-10].
  10. ↑ Tore Björgo, Terrorist Violence against Immigrants and Refugees in Scandinavia: Patterns and Motives, Tore Björgo, Rob Witte (red.), „Racist Violence in Europe”, Palgrave Macmillan UK, 1993, s. 29–45, DOI: 10.1007/978-1-349-23034-1_3, ISBN 978-0-333-60102-0 [dostęp 2017-01-10] (ang.).
  11. ↑ Jennifer L. Eberhardt i inni, Seeing Black: Race, Crime, and Visual Processing., „Journal of Personality and Social Psychology”, 6, s. 876–893, DOI: 10.1037/0022-3514.87.6.876 [dostęp 2017-01-10].
  12. ↑ Donald A. Saucier, Carol T. Miller, Nicole Doucet, Differences in Helping Whites and Blacks: A Meta-Analysis, „Personality and Social Psychology Review”, 1, 2016, s. 2–16, DOI: 10.1207/s15327957pspr0901_1 [dostęp 2017-01-10] (ang.).
  13. ↑ Marianne Bertrand, Sendhil Mullainathan, Are Emily and Greg More Employable Than Lakisha and Jamal? A Field Experiment on Labor Market Discrimination, „American Economic Review”, 4, 2004, s. 991–1013, DOI: 10.1257/0002828042002561, ISSN 0002-8282 [dostęp 2017-01-10].
  14. ↑ Devah Pager, Hana Shepherd, The Sociology of Discrimination: Racial Discrimination in Employment, Housing, Credit, and Consumer Markets, „Annual Review of Sociology”, 1, 2008, s. 181–209, DOI: 10.1146/annurev.soc.33.040406.131740 [dostęp 2017-01-10] (ang.).
  15. ↑ P.A. Riach, J. Rich, Field Experiments of Discrimination in the Market Place*, „The Economic Journal”, 483, 2002, F480–F518, DOI: 10.1111/1468-0297.00080, ISSN 1468-0297 [dostęp 2017-01-10] (ang.).
  16. ↑ a b c "Responding to racism in Poland", european network against racism - europejska sieć przeciwko rasizmowi. (pdf)
  17. ↑ Ewa Łętowska: Problem wymiaru sprawiedliwości. nigdywiecej.org. [dostęp 2015-04-30]. (pol.).
  18. ↑ Ewa Lętowska: Problem wymiaru sprawiedliwości. nigdywiecej.org. [dostęp 2015-04.30]. (pol.).
  19. ↑ Redakcja "Nigdy Więcej": BIERNOŚĆ ZRODZIŁA BUTĘ - OSTRZEGAŁ MARCIN KORNAK. nigdywiecej.org. [dostęp 2015-04-30]. (pol.).
  20. ↑ Marcin Kornak: Brunatna Księga. nigdywiecej.org. [dostęp 2015-04-30]. (pol.).
  21. ↑ Redakcja. Brunatna Księga w Sejmie. „NIGDY WIĘCEJ”. 21, s. 7, wiosna-lato 2014. Warszawa: Stowarzyszenie "NIGDY WIĘCEJ". ISSN 1428-0884. 
  22. ↑ Robert Biedroń w Sejmie o Brunatnej Księdze i przestępstwach z nienawiści, 22.11.2012.. YouTube. [dostęp 2015-04-30]. (pol.).
  23. ↑ Marcin Kornak: BRUNATNA KSIĘGA HAŃBY. nigdywiecej.org. [dostęp 2015-04-30]. (pol.).
  24. ↑ Marcin Kornak: KRONIKA RASISTOWSKIEJ PRZEMOCY I NIENAWIŚCI. nigdywiecej.org. [dostęp 2015-04-30]. (pol.).
  25. ↑ Marcin Kornak: RASIZM I PRZEMOC - ROSNĄCE ZAGROŻENIE!. nigdywiecej.org. [dostęp 2015-04-30]. (pol.).
  26. ↑ Szymon Graniczka: "Polska duchowego przebudzenia" - rozmowa z Johnem Godsonem. Onet, 3 grudnia 2010.
  27. ↑ Raport mniejszości [dostęp 20 czerwca 2011]
  28. ↑ Portal przestrzeń miasta dokumentuje rasistowskie i antysemickie graffiti.
  29. ↑ Białystok: Rasizm! Białystok dla białych - 23 października 2008
  30. ↑ Zachodzący Białystok czyli rasizm na Kresach » Publicystyka » Afryka.org... inaczej
  31. ↑ Kolejny rasistowski atak!
  32. ↑ FIFA o rasizmie w polskiej piłce
  33. ↑ :: PMEDIA.pl Sport :: Piłka nożna: Lechia ukarana za rasizm
  34. ↑ United Nations International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, New York, 7 March 1966.
  35. ↑ United Nations Treaty Collection - Status database

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rasizm&oldid=48145472”