Język praindoirański

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Praindoirański
Ilustracja
Kultura andronowska (na czerwono) często jest uważana za kolebkę indoirańczyków[1]
Rekonstrukcja dla

języki indoirańskie

Obszar

południowy Ural, Kazachstan

Okres

III–II tysiąclecie p.n.e.

Przodek

język praindoeuropejski

Przodek dla

język praindoaryjski
język prairański
język pranuristański

Język praindoirański[2][3] (skrót pii) – rekonstruowany prajęzyk będący wspólnym przodkiem języków indoirańskich, należących do indoeuropejskiej rodziny językowej. Był językiem satemowym.

Czasami uważa się, że praindoirański tworzy podgrupę wraz z greckim, ormiańskim i frygijskim, na podstawie wielu uderzających podobieństw w strukturze morfologicznej. Kwestia ta pozostaje jednak nierozstrzygnięta[4].

Jest on wspólnym przodkiem języków indoaryjskich, irańskich i nuristańskich.

Obszar i okres[edytuj | edytuj kod]

Współcześnie najbardziej rozpowszechnioną teorią dotyczącą pochodzenia Indoirańczyków jest teoria, wedle której wywodzą się oni bezpośrednio od ludności wschodniego stepu. Od końca III tysiąclecia p.n.e. na południowym Uralu i w Kazachstanie pojawiają się kultury, które wydają się posiadać wszystkie przesłanki tego, czego można by oczekiwać od najwcześniejszych Indoirańczyków. Te warunki wstępne obejmują konia domowego i rydwan, który po raz pierwszy pojawia się w takich miejscach jak Sintaszta na południowym Uralu tuż przed rokiem 2000 p.n.e. Bardziej mobilny sposób życia, widoczny w najwcześniejszych hymnach wedyjskich, jest również widoczny w tym regionie wraz z pierwotną gospodarką hodowlaną[5].

Kulturą najczęściej kojarzoną z najwcześniejszymi Indoirańczykami jest kultura andronowska, będąca w rzeczywistości ogólnym określeniem różnych kultur usytuowanych na terenach leśno-stepowych, stepowych, a później na północnych rubieżach Azji Środkowej[5].

Fonetyka[edytuj | edytuj kod]

Spółgłoski[6]
Wargowe Przedniojęzykowe Podniebienne Miękko-podniebienne Gardłowe
dziąsłowe/przednio-językowo-dziąsłowe zadziąsłowe pierwsze drugie
Zwarte bezdźwięczne ‎*p ‎*t ‎*ć ‎*č ‎*k
dźwięczne ‎*b ‎*d ‎*ȷ́ ‎*ǰ ‎*g
przydechowe ‎*bʰ ‎*dʰ ‎*ȷ́ʰ ‎*ǰʰ ‎*gʰ
Szczelinowe bezdźwięczne ‎*s ‎*š ‎*H
dźwięczne (‎*z) (‎*ž)
Nosowe ‎*m ‎*n
Płynne (‎*l) ‎*r, ‎*r̥
Półotwarte ‎*y ‎*w
Samogłoski[6]
Przymknięte ‎*i, ‎*ī ‎*u, ‎*ū
Otwarte ‎*a, ‎*ā
Dyftongi ‎*ay, ‎*aw, ‎*āy, ‎*āw

Dwie serie podniebienne[edytuj | edytuj kod]

Hipotetyzuje się, że język praindoirański zawierał dwie serie spółgłosek zwartych podniebiennych[7]:

  • pierwsza: ‎*ć, ‎*ȷ́, ‎*ȷ́ʰ
  • druga: ‎*č, ‎*ǰ, ‎*ǰʰ

Pierwsza kontynuuje kolejno praindoeuropejskie ‎*ḱ, ‎*ǵ, ‎*ǵʰ, natomiast druga jest efektem palatalizacji spółgłosek miękkopodniebiennych. Nie jest jasne, dlaczego istnieją te dwie serie spółgłosek zwartych; według Aleksandra Markowicza Łubockiego pierwsza seria musiała być wymawiana z językiem blisko zębów (podniebienno-przedniojęzykowo-dziąsłowa), jako [tś], [dź], [dźh], a gdy zaszła palatalizacja i pojawiła się druga seria, pierwsza seria przesunęła się do przodu, by zachować odrębność[7].

Tabela przedstawiająca rozwój obu serii z praindoirańskiego do zachowanych języków indoirańskich[8][9]
Praindoirański Praindoaryjski Sanskryt Prairański Awestyjski Staroperski Nuristańskie
‎*ć ‎*ś ([ɕ]) ś ([ɕ]) ‎*ts s θ ċ ([ts]) / š
‎*ȷ́ ‎*j ([ɟ]) j ([ɟ]) ‎*dz z d j ([dz]) / z
‎*ȷ́ʰ ‎*źh ([ʑʱ]) h ([ɦ])
‎*č ‎*c ([c]) c ([c]) ‎*č č č č
‎*ǰ ‎*j ([ɟ]) j ([ɟ]) ‎*ǰ ǰ ǰ ǰ / ž
‎*ǰʰ ‎*źh ([ʑʱ]) h ([ɦ])

Laryngały[edytuj | edytuj kod]

Zazwyczaj zakłada się, że w języku praindoeuropejskim występowały trzy do czterech spółgłosek krtaniowych, z których każda mogła wystąpić w pozycji sylabicznej lub niesylabicznej. W języku praindoirańskim, spółgłoski krtaniowe połączyły się jako jeden fonem /*H/. Robert Beekes sugeruje, że niektóre przypadki tego fonemu przetrwały w sanskrycie wedyjskim i w języku awestyjskim (Gathy), o czym świadczą rozziewy zachowane w archaicznych tekstach, które można wyjaśnić znajdowaniem się między samogłoskami niezapisanych zwarć krtaniowych[10].

Rozwój fonetyczny[edytuj | edytuj kod]

Najbardziej charakterystyczną zmianą fonologiczną oddzielającą język praindoirański od praindoeuropejskiego jest zlanie się samogłosek przegłosowych ‎*e, ‎*o w jedną praindoirańską ‎*a (ale patrz prawo Brugmanna). Prawo Grassmanna, prawo Bartholomaego i zasada ruki były również kompletne w języku praindoirańskim.

Pie. spółgłoski podniebienne ‎*ḱ, ‎*ǵ, ‎*ǵʰ przechodzą w ‎*ć, ‎*ȷ́, ‎*ȷ́ʰ, natomiast uwargowione spółgłoski miękkopodniebienne ‎*kʷ, ‎*gʷ i ‎*gʷʰ zostają odwargowione i przechodzą w ‎*k, ‎*g i ‎*gʰ[11]:

Pie. Pii. Sanskryt Awestyjski Łacina Polski Znaczenie
‎*ḱm̥tóm ‎*ćatám śatám satəm centum sto(?) sto
‎*ǵónu ‎*ȷ́ā́nu jā́nu zānu genū zwono kolano
‎*ǵʰimós ‎*ȷ́ʰimás himá ziiā̊ hiems zima zima
‎*kʷós ‎*kás kás ka quis kto, ki, co, cz kto
‎*gʷṓws ‎*gā́wš gaus gao bōs gumno bydło
‎*gʷʰormós ‎*gʰarmás gharmá garəma formus garnek, garniec ciepło, upał

Pie. spółgłoski płynne ‎*l, ‎*r, ‎*l̥, ‎*r̥ przechodzą w praindoirańskie ‎*r ‎*r̥[12]:

Pie. Pii. Sanskryt Awestyjski Łacina Polski Znaczenie
‎*ḱléwos ‎*ćráwas śrávas srauua clueō słowo sława
‎*wĺ̥kʷos ‎*wŕ̥kas vŕ̥kas vəhrka lupus wilk wilk

Pie. sylabiczne spółgłoski nosowe ‎*m̥ ‎*n̥ przeszły w ‎*a[12]:

Pie. Pre-pii. Pii. Sanskryt Awestyjski Łacina Polski Znaczenie
‎*déḱm̥ ‎*dáĉm̥ ‎*dáća dáśa dasā decem dziesięć dziesięć
‎*gʷm̥tós ‎*gm̥tás ‎*gatás gatá gata ventus – przeszły, miniony, nieobecny
‎*n̥bʰrós ‎*n̥bʰrás ‎*abʰrás abhrá aβra imber – deszcz, chmura

Prawo Bartholomaego: spółgłoska przydechowa, po której bezpośrednio następuje spółgłoska bezdźwięczna, staje się dźwięczną spółgłoską zwartą + dźwięczną spółgłoską przydechową. Ponadto, ‎*dʰ + ‎*t > ‎*dᶻdʰ[13]:

Pie. Pii. Sanskryt Awestyjski Polski Znaczenie
‎*ubʰtós ‎*ubdʰás sámubdha ubdaēna – tkany
‎*wr̥dʰtós ‎*wr̥dᶻdʰás vr̥ddʰá vərəzda ~wrzód wyrosły, dojrzały
‎*dʰéwgʰti ‎*dáwgdʰi dógdhi *daogdi dąg doić

Zasada ruki: ‎*s przechodzi w ‎*š gdy poprzedzone spółgłoskami płynnmi (‎*l, ‎*r, ‎*l̥, ‎*r̥), samogłoskami przymkniętymi (‎*i, ‎*o), spółgłoskami miękkopodniebiennymi (‎*ḱ, ‎*ǵ, ‎*ǵʰ, ‎*k, ‎*g, ‎*gʰ, ‎*kʷ, ‎*gʷ, ‎*gʷʰ) lub sylabicznym gardłowym ‎*H̥[14]. Alofon ‎*z przechodzi w ‎*ž[12]:

Pie. Pii. Sanskryt Awestyjski Łacina Polski Znaczenie
‎*wisós ‎*wišás víṣas viša vīrus – trucizna, jad
‎*ḱeHs- ‎*ćH̥šam aśiṣam sīšā – – ucz!
‎*ǵéwseti ‎*ȷ́áwšati jóṣati zaošō gustus – lubić, kosztować (coś)
‎*kʷsép- ‎*kšáp- kṣáp- xšap- – – ciemność, noc
‎*plúsis ‎*plúšiš plúṣi *fruši pūlex pchła pchła
‎*nisdós ‎*niždás nīḷá/nīḍá *nižda nīdus gniazdo gniazdo

Przed zwarto-wybuchowymi spółgłoskami zębowymi, ‎*ĉ przechodzi w ‎*š a ‎*ĵ przechodzi w ‎*ž. ‎*ĵʰ przechodzi w ‎*ž gdy występuje przed przydechową spółgłoską zwarto-wybuchową[15]:

Pie. Pre-pii. Pii. Sanskryt Awestyjski Łacina Polski Znaczenie
‎*h₁oḱtṓ ‎*Haĉtā́ ‎*Haštā́ aṣṭá ašta octō osiem osiem
‎*dr̥ḱtós ‎*dr̥ĉtás ‎*dr̥štás dr̥ṣṭá dərəšta – – widoczny
‎*mr̥ǵt- ‎*mr̥ĵd- ‎*mr̥žd- mr̥ḷ-/mr̥ḍ- mərəžd- – – przepraszać
‎*uǵʰtós ‎*uĵdʰás ‎*uždʰás ūḍhá *užda vector wóz, wozić, wiosło przeniesiony

Druga palatalizacja: ‎*k, ‎*g, ‎*gʰ przechodzi w ‎*č, ‎*ǰ, ‎*ǰʰ jeżeli poprzedzone samogłoskami rozwartymi ‎*i, ‎*e[13] przez pośrednie ‎*kʲ, ‎*gʲ, ‎*gʲʰ:

Pie. Pre-pii. Pii. Sanskryt Awestyjski Łacina Polski Znaczenie
‎*-kʷe ‎*-kʲa ‎*-ča -ca -ča -que jesz-cze i
‎*gʷih₃wós ‎*gʲiHwás ‎*ǰiHwás jīvás juuō vīvus żywy żywy
‎*gʷʰénti ‎*gʲʰánti ‎*ǰʰánti hánti jaiṇti -fendit gnać zabić

Prawo Brugmanna: ‎*o w otwartej sylabie wzdłuża się do ‎*ō, a następnie przechodzi w ‎*ā[16]:

Pie. Pre-pii. Pii. Sanskryt Awestyjski Łacina Polski Znaczenie
‎*deh₃tórm̥ ‎*daHtā́rm̥ ‎*daHtā́ram dātā́ram dātārəm dator – dawcę (biernik lp od dawca)

Samogłoski ‎*e, ‎*o przechodzą w ‎*a. Podobnie, ‎*ē, ‎*ō przechodzą w ‎*ā[17]:

Pie. Pii. Sanskryt Awestyjski Łacina Polski Znaczenie
‎*dédeh₃ti ‎*dádaHti dádāti dadāiti dat dać dać
‎*h₃dónts ‎*Hdánts dant dantan dēns dziąsno (> dziąsło) ząb
‎*bʰréh₂tēr ‎*bʰráHtā bhrā́tr̥ brātar frāter brat brat
‎*wṓkʷs ‎*wā́kš vā́k vāxš vōx – głos

W konkretnych pozycjach laryngały przechodziły w ‎*i. Zmiana ta poprzedzała drugą palatalizację[18][19].

  • Po spółgłosce i przed zbitką spółgłoskową:
Pie. Pii. Sanskryt Awestyjski Łacina Polski Znaczenie
‎*ph₂tréy ‎*pitráy pitré piθrē patrī – ojcu (celownik od ojciec)
  • Po spółgłosce i na końcu wyrazu:
Pie. Pii. Sanskryt Awestyjski Znaczenie
‎*‑medʰh₂ ‎*‑madʰHi ‑mahi ‑maidī/‑maiδi (1 os lm końcówka środkowa)

Wszystkie pie. spółgłoski krtaniowe połączyły się w jeden fonem ‎*H, który mógł być zwarciem krtaniowym[10]:

Pie. Pii. Sanskryt Awestyjski Łacina Polski Znaczenie
‎*ph₂tḗr ‎*pHtā́ pitā́ ptā pater – ojciec

Według prawa Łubockiego, ‎*H zanikało, gdy po nim następowała dźwięczna spółgłoska zwarta i inna spółgłoska[20]:

Pie. Pii. Sanskryt Awestyjski Znaczenie
‎*bʰeh₂g- ‎*bʰáǰati bhájati bažat̰ dzielić, rozdzielać

Pełna ewolucja fonetyczna[edytuj | edytuj kod]

Rozwój fonetyczna z pie. do najstarszego poświadczonego języka indoaryjskiego i irańskiego[21]
Pie. Sans. wed. Awest. Pie. Sans. wed. Awest.
‎*p > p p ‎*ph̥₂tḗr „ojciec” pitā́ „ojciec” pitar- „ojciec”
‎*b > b b ‎*bél- „silny” bálam „siła” –
‎*bʰ > bh b ‎*bʰréh₂tēr „brat” bhrā́tār- „brat” brātar- „brat”
‎*t > t t ‎*tuHóm „ty” tuvám „ty” tvəm „ty”
‎*d > d d ‎*dóru „drewno” dā́ru „drewno” dāru- „drewno”
‎*dʰ > dh d ‎*dʰoHnéh₂- „ziarno” dhānā́- „ziarno” dāna- „ziarno”
‎*ḱ > ś s ‎*déḱm̥ „dziesięć” dáśa „dziesięć” dasa „dziesięć”
‎*ǵ > j z ‎*ǵónu „kolano” jā́nu „kolano” zānu- „kolano”
‎*ǵʰ > h z ‎*ǵʰimós „zimno” himá- „zimno, mróz” zəmaka- „śnieżyca”
‎*k > k ~ c x ~ č ‎*kruh₂rós „krwawy” krūrá- „krwawy” xrūra- „krwawy”
‎*téket „uciekaj” – tačat̰ „uciekaj”
‎*g > g ~ j g ~ ǰ ‎*h₂éuges- „siła” ójas- „siła” aoǰah „siła”
‎*h₂ugrós „silny” ugrá- „silny” ugra- „silny”
‎*gʰ > gh ~ h g ~ ǰ ‎*dl̥Hgʰós „długi” dīrghá- „długi” darəga- „długi”
‎*dleHgʰistos „najdłuższy” – draǰišta- „najdłuższy”
‎*kʷ > k ~ c k ~ č ‎*kʷós „kto” káḥ „kto” kō „kto”
‎*kʷe „i” ca „i” ́ča „i”
‎*gʷ > g ~ j g ~ ǰ ‎*gʷou- „krowa” gav- „krowa” gau- „krowa”
‎*gʷih₃wós „żywy” jīvá- „żywy” staropers. ǰīva- „żyjący”
‎*gʷʰ > gh ~ h g ~ ǰ ‎*gʷʰnénti „bicie” (pl.) ghnánti „bicie” (pl.) –
‎*gʷʰénti „uderza” hánti „uderza” ǰainti „uderza”
‎*s > s s ~ h ‎*septm̥ „siedem” saptá „siedem” hapta „siedem”
‎*h₁ésti „jest” ásti „jest” asti „jest”
‎*y > y y ‎*yugóm „uzda” yugam „uzda” yuga- „uzda”
‎*w > v v ‎*wéǵʰeti „wozi, jedzie” váhati „wozi” vazaiti „podróżuje”
‎*m > m m ‎*méh₂tēr „matka” mātár- „matka” mātar- „matka”
‎*n > n n ‎*nós „nas” nas „nas” nō „nas”
‎*l > l ~ r r ‎*kʷeleti „rusza” carati „rusza” caraiti „rusza”
‎*r > r r ‎*bʰréh₂tēr „brat” bhrā́tār- „brat” brātar- „brat
‎*n̥ > a a ‎*n̥- „nie-” a- „nie-” a- „nie-”
‎*m̥ > a a ‎*ḱm̥tóm „sto” śatám „sto” satəm „sto”
‎*l̥ > r̥ ərər ‎*wĺ̥kʷos „wilk” vŕ̥ka- „wilk” vəhrka- „wilk”
‎*r̥ > r̥ ərər ‎*ḱŕ̥d- „serce” hŕ̥d- „serce” zərəd- „serce”
‎*i > i i ‎*linékʷti „opuszcza” riṇákti „opuszcza” irinaxti „uwalnia”
‎*e > a a ‎*déḱm̥ „dziesięć” dáśa „dziesięć” dasa „dziesięć”
‎*ē > ā ā ‎*h₂nḗr „mężczyzna” nā „mężczyzna” nā „mężczyzna”
‎*a > a a ‎*h₂éǵeti „powozi” ájati „powozi” azaiti „powozi”
‎*ā > ā ā ‎*méh₂tēr „matka” mātā́ „matka” mātar- „matka”
‎*o > a ~ ā a ~ ā ‎*ǵómbʰos „ząb, kołek” jā́mbha- „ząb, kieł” –
‎*ǵónu „kolano” jānu „kolano” zānu- „kolano”
‎*ō > ā ā ‎*dʰoHnéh₂- „ziarno” dhānā́- „ziarno” dāna- „ziarno”
‎*u > u u ‎*yugóm „jarzmo” yugám „jarzmo” yuga- „jarzmo”
‎*ū > ū ū ‎*mū́s „mysz” mū́ṣ- „mysz” pers. mūs „mysz”
‎*h₁ > ∅ ∅ ‎*h₁ésti „jest” ásti „jest” asti „jest”
‎*h₂ > ∅ ∅ ‎*h₂ŕ̥tḱos „niedźwiedź” ŕ̥kṣa- „niedźwiedź” arəša- „niedźwiedź”
‎*h₃ > ∅ ∅ ‎*h₃ókʷs(i) „oko” ákṣi „oko” aši „oko”
‎*h₄ > ∅ ∅ ‎*h₄órǵʰis „jądro” – ərəzi- „jądro”

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Rzeczowniki odmieniało się przez trzy liczby: pojedynczą, podwójną, mnogą, przez osiem przypadków: wołacz, mianownik, biernik, narzędnik, celownik, pochodnik, dopełniacz i miejscownik. Rzeczowniki mogły mieć rodzaj męski, żeński lub nijaki. Wołacz, mianownik i biernik były zawsze jednolicie reprezentowane w liczbie podwójnej i wszystkich liczbach rodzaju nijakiego. Rodzaj męski i żeński był związany z płcią opisanego np. zwierzęcia[22].

Przymiotniki odmieniane były jak rzeczowniki (poza tematami -nt i -s), przez trzy rodzaje, oraz były stopniowane przez stopień równy, wyższy i najwyższy[23].

Czasowniki posiadały trzy osoby, trzy liczby, czas przeszły i teraźniejszy, tryb oznajmujący, nakazujący, rozkazujący, życzący, łączący[24].

Zapożyczenia[edytuj | edytuj kod]

W słownictwie praindoirańskim znajdują się słowa, dla których nie da się opracować wiarygodnej etymologii praindoeuropejskiej i nie posiadają odpowiedników w innych językach indoeuropejskich. W związku z czym uznaje się, że już do języka praindoirańskiego przechodziły słowa z języków nieindoeuropejskich w III i wczesnym II tysiącleciu p.n.e.[25]

Jednym ze źródeł zapożyczeń jest język rozwiniętej, zurbanizowanej kultury archeologicznej Baktryjsko-Margiańskiej; niektóre z nich to[25]:

  • Zwierzęta: ‎*úštra- ‘wielbłąd’, ‎*mr̥gá- ‘dzikie zwierzę’, ‎*kapáwta- ‘gołąb’
  • Rolnictwo i hodowla: ‎*kširá- ‘mleko’, ‎*paršá- ‘snop, wiązka’, ‎*bī́ǰa- ‘nasiono, nasienie’
  • Gospodarka wodna: ‎*yavyā́- ‘kanał’, ‎*kʰā́ ‘studnia’
  • Budownictwo: ‎*išta- ‘cegła’, ‎*mayū́kʰa- ‘drewniany kołek’, ‎*síkatā- ‘żwir’
  • Ubranie: ‎*átka- ‘płaszcz’, ‎*sūčī́- ‘igła’
  • Części ciała: ‎*gáyća- ‘włos (z głowy)’, ‎*púsća- ‘ogon’, ‎*wr̥tká ‘nerka’
  • Religia: ‎*anćú- ‘roślina soma’, ‎*átʰarwan- ‘rodzaj kapłana’, ‎*ŕ̥ši- ‘ryszi’
  • Mitologia: ‎*g(ʰ)andʰarbʰá- ‘gandharwa’

Do języka praindoirańskiego zostały zapożyczone też słowa z języków ugrofińskich, np. indoirańskie słowa na ‘marihuanę, konopie’: pii. ‎*bʰangá- z praural. ‎*paŋká-, pii. ‎*k̑aná- z praugrof. ‎*kənä, pii. ‎*ganǰā- z prafińskoperm. *kančá[26].

Istniały też zapożyczenia w drugą stronę, np. wczesne pii. ‎*kētstro- ‘wrzeciono’ > praugrof. ‎*kešträ, por. sa. ćattra : fiń. kehrä[5].

Owca i konie w języku praindoirańskim[edytuj | edytuj kod]

Áwis áćwās-ka

Áwis yasiās wŕ̥ˀnā na āst áćwans dádarća; tam gurúm waj́ʰam waj́ʰantam tam maj́⁽ʰ⁾ā́ntam bʰaram, tam wīrám āćú bʰárantam. Áwis áćwabʰyas áwaučat: „j́ʰr̥d mā rišyati, náram čaćšwi áćwans áj́antam.” Áćwās áwaučánt: „ćrudʰí áwi! J́ʰr̥d nās rišyati čaćšwi, nār, pátis, áwīnām wŕ̥ˀnām gʰarmám wástram tanáwai kr̥náuti awīnām-ka wŕ̥ˀnā na asti.” Tad ćaćruwás áwis aj́rám ábʰuj́at[27].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Mallory 1997b ↓, s. 20–21.
  2. ↑ Walczak 1999 ↓, s. 17.
  3. ↑ Bednarczuk 2007 ↓, s. 25.
  4. ↑ Fortson 2004 ↓, s. 203.
  5. ↑ a b c Adams i Mallory 1997a ↓, s. 309.
  6. ↑ a b Łubockij 2018 ↓, s. 1875–1878.
  7. ↑ a b Łubockij 2018 ↓, s. 1880.
  8. ↑ Sims-Williams 1998 ↓, s. 133–135.
  9. ↑ Jain i Cardona 2003 ↓, s. 27.
  10. ↑ a b Beekes 1988 ↓, s. 50.
  11. ↑ Burrow 1973 ↓, s. 74–75.
  12. ↑ a b c Fortson 2004 ↓, s. 182.
  13. ↑ a b Fortson 2004 ↓, s. 181.
  14. ↑ Kuiper 1976 ↓, s. 242.
  15. ↑ Burrow 1973 ↓, s. 91.
  16. ↑ Fortson 2004 ↓, s. 183.
  17. ↑ Łubockij 2018a ↓, s. 1876.
  18. ↑ Beekes 1988 ↓, s. 85–86.
  19. ↑ Łubockij 1988 ↓, s. 53.
  20. ↑ Beekes 1988 ↓, s. 88–89.
  21. ↑ Adams i Mallory 1997a ↓, s. 305.
  22. ↑ Łubockij 2018b ↓, s. 1891.
  23. ↑ Łubockij 2018b ↓, s. 1897–1898.
  24. ↑ Łubockij 2018b ↓, s. 1905.
  25. ↑ a b Łubockij 2018c ↓, s. 1948–1949.
  26. ↑ Łubockij 2018c ↓, s. 1949.
  27. ↑ Quiles i López-Menchero 2019 ↓, s. 132.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Język_praindoirański&oldid=71559292”