Monoid

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Monoid[1] (z gr. μονοειδές od μόνος monos „jedyny” i εἶδος eîdos „wygląd, postać, kształt”) – półgrupa, której działanie ma element neutralny[2]. Formalnie monoid to algebra sygnatury gdzie jest niepustym zbiorem, natomiast

jest działaniem dwuargumentowym, spełniającym warunki:

  1.       ( jest elementem neutralnym),
  2.       (działanie jest łączne).

Szczególny przypadek monoidu stanowi grupa. Wynika stąd następujące zawieranie:

klasa półgrup klasa monoidów klasa grup.

Każdy monoid jest izomorficzny z półgrupą wszystkich endomorfizmów pewnej algebry Jest to uogólnienie twierdzenia Cayleya.

Przykłady[edytuj | edytuj kod]

  • Liczby naturalne (z zerem bądź bez) z działaniem mnożenia: elementem neutralnym tego monoidu jest 1 (w obu przykładach).
  • Każdej półgrupie można przyporządkować jej monoid w następujący sposób[3]:
Jeśli ma element neutralny to monoidem tym jest
Jeśli nie ma elementu neutralnego, to monoidem tym jest dla pewnego przy czym:
dla wszystkich zachodzi
dla każdego spełniona jest równość
  • Monoid wolny[4]. – zbiór słów nad alfabetem z jako słowem pustym i jako operacją konkatenacji. Jeśli to słowami są na przykład: a przykładami konkatenacji są:
  • Własność uniwersalności monoidu wolnego[5]. Po utożsamieniu elementów zbioru ze słowami jednoelementowymi można uznać za podzbiór monoidu wolnego
Uniwersalność monoidu wolnego
przy czym podzbiór ten generuje i odwzorowanie
ma następującą własność uniwersalności: dla dowolnego odwzorowania zbioru w monoid
istnieje jedyny taki homomorfizm
dla którego następujący diagram jest przemienny.
  • Zbiór wszystkich odwzorowań dowolnego zbioru w zbiór wraz z działaniem składania odwzorowań tworzy monoid. Jedynką jest w nim odwzorowanie identycznościowe na Półgrupę tę nazywa się często pełną półgrupą przekształceń lub półgrupą symetryczną.
  • Jeśli jest monoidem, jest półgrupą, a jest homomorfizmem na to jest monoidem[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Milne J.S: Group Theory. s.31. [dostęp 2011-08-23].
  2. monoid, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-10-08].
  3. Gerard Lallement: Semigroups and Combinatorial Applications (tłum. ros.). Wyd. 1. Mиp, 1985, s. 16. (ros.).
  4. Milne, op. cit., s. 31.
  5. Milne, op. cit., s. 32.
  6. Скорняков, op. cit., s. 60.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • A.H. Clifford, G.B. Preston: The algebraic theory of semigroups. Wyd. 1. American Mathematical Society, 1964.
  • J.S. Milne: Group Theory. [dostęp 2011-08-23].
  • Скорняков Л.А.: Элементы алгебры. Москва: Наука, 1986.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

  • publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Monoid (ang.), Encyclopedia of Mathematics, encyclopediaofmath.org, [dostęp 2023-06-18].