Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m Usunięto kategorię "Sanktuaria maryjne w Polsce"; Dodano kategorię "Sanktuaria maryjne archidiecezji przemyskiej" za pomocą HotCat
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
drobne merytoryczne, źródła/przypisy
Linia 69: Linia 69:
'''Archikatedra Przemyska''' – główna świątynia [[Archidiecezja przemyska|Archidiecezji Przemyskiej]], znajdująca się w [[Przemyśl]]u przy placu Katedralnym. Potrójne sanktuarium: Matki Bożej Jackowej, św. Józefa Sebastiana Pelczara i bł. Jana Balickiego.
'''Archikatedra Przemyska''' – główna świątynia [[Archidiecezja przemyska|Archidiecezji Przemyskiej]], znajdująca się w [[Przemyśl]]u przy placu Katedralnym. Potrójne sanktuarium: Matki Bożej Jackowej, św. Józefa Sebastiana Pelczara i bł. Jana Balickiego.


Pierwszą katedrą od powstania diecezji w roku 1375 stanowił do 1412 roku drewniany kościółek pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła, stojący na placu obok dzisiejszego kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa. Jako druga katedra służyła w latach 1412 – 1460 roku ruska cerkiew katedralna wzniesiona z kamienia ciosowego na dziedzińcu przemyskiego Zamku.
Po powstaniu diecezji w 1375 roku pierwszą katedrą do 1412 roku był drewniany kościół pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła, stojący na placu obok dzisiejszego kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa. Jako druga katedra służyła w latach 1412 – 1460 roku ruska cerkiew katedralna wzniesiona z kamienia ciosowego na dziedzińcu przemyskiego Zamku.


Budowę obecnej katedry w stylu gotyckim rozpoczął wraz z Kapitułą biskup [[Mikołaj Błażejowski]] w 1495 roku. Ostały się tylko mury i filary. Odbudowę wraz z wyposażeniem wnętrza zakończono w pierwszych dziesiątkach XVI wieku. W 1578 roku starosta przemyski, referendarz wielki koronny – [[Jan Tomasz Drohojowski]] (zm. 1605), ufundował obecną kaplicę Najświętszego Sakramentu. Powstała na miejscu wcześniejszej rotundy św. Mikołaja. Z powodu nieustannego zagrożenia najazdami [[Tatarzy|Tatarów]] i [[Wołosi|Wołochów]] kościół ufortyfikowano, otoczono murem i wyposażono w armaty. Prace trwały od [[1460]] do [[1571]] roku.
Na miejscu obecnej katedry i pod jej obecnym [[prezbiterium]] znajdują się fundamenty [[sztuka romańska|późnoromańskiej]] kamiennej [[rotunda|rotundy]] z pierwszej połowy XIII w. Budowę obecnej katedry w stylu gotyckim rozpoczął wraz z Kapitułą biskup [[Mikołaj Błażejowski]] w 1495 roku. Z niej przetrwały do dzisiaj mury i filary. Odbudowę wraz z wyposażeniem wnętrza zakończono w pierwszych dziesiątkach XVI wieku. W 1578 roku starosta przemyski, referendarz wielki koronny – [[Jan Tomasz Drohojowski]] (zm. 1605), ufundował obecną kaplicę Najświętszego Sakramentu. Powstała na miejscu wcześniejszej rotundy św. Mikołaja. Z powodu nieustannego zagrożenia najazdami [[Tatarzy|Tatarów]] i [[Wołosi|Wołochów]] kościół ufortyfikowano, otoczono murem i wyposażono w armaty. Prace trwały od [[1460]] do [[1571]] roku.


[[Plik:Przemyśl, katedra św. Jana Chrzciciela, wnętrze (5).JPG|thumb|left|200px|Wnętrze katedry]]
[[Plik:Przemyśl, katedra św. Jana Chrzciciela, wnętrze (5).JPG|thumb|left|200px|Wnętrze katedry]]


Pod [[prezbiterium]] znajdują się fundamenty [[sztuka romańska|późnoromańskiej]] kamiennej [[rotunda|rotundy]] z pierwszej połowy XIII w. Katedra przetrwała wojny [[XVII wiek]]u Gotycka katedra służyła biskupom przemyskim do początku XVIII wieku. Biskup [[Aleksander Antoni Fredro]] postanowił ją przebudować w stylu [[barok]]owym, przeprowadzano te prace w latach 1724-1744. W prezbiterium umieszczono potężny Wielki Ołtarz barokowy i nowe stalle
Katedra przetrwała wojny [[XVII wiek]]u, jednak 19 maja 1621 r. w kaplicy Drohojewskich doszło do pojedynku a następnie strzelaniny, po tym gdy do kaplicy wdarł się chorąży Jerzy Krasicki wraz z synem Stanisława „Diabła” Stadnickiego [[Zygmunt Stadnicki|Zygmuntem]] i liczną grupą zbrojnych, po czym zelżył towarzystwo kasztelana poznańskiego [[Piotr Opaliński (1586–1624)|Piotra z Bnina Opalińskiego]]<ref>https://pressto.amu.edu.pl/index.php/cph/article/view/20406/20868?fbclid=IwAR2lSrGALObw-y3EqtakfYtoiIDCBIXhwnQKHm89fGR5_7BeJ14l3JJgSNs</ref>. Doprowadziło to rzucenia przez biskupa na Przemyśl [[Interdykt|interdyktu]]. Gotycka katedra służyła biskupom przemyskim do początku XVIII wieku. Biskup [[Aleksander Antoni Fredro]] postanowił ją przebudować w stylu [[barok]]owym, przeprowadzano te prace w latach 1724-1744. W prezbiterium umieszczono potężny Wielki Ołtarz barokowy i nowe stalle
Są tu dwie kaplice kopułowe. Jedna [[Drohojowscy|Drohojowskich]] z 1578 r., a w 1724 r. wybudowano późnobrokową kaplicę Fredrów. Wpłynął na to biskup przemyski [[Aleksander Antoni Fredro]] herbu [[Bończa (herb szlachecki)|Bończa]] (1674-1734).
Są tu dwie kaplice kopułowe. Jedna [[Drohojowscy|Drohojowskich]] z 1578 r., a w 1724 r. wybudowano późnobrokową kaplicę Fredrów. Wpłynął na to biskup przemyski [[Aleksander Antoni Fredro]] herbu [[Bończa (herb szlachecki)|Bończa]] (1674-1734).


Wersja z 12:43, 13 mar 2020

Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu
A-425 z dnia 06.06.1983 r.[1]
bazylika mniejsza, archikatedra, sanktuarium maryjne
Ilustracja
Archikatedra przemyska, widok z zamkowej wieży
Państwo

 Polska

Miejscowość

Przemyśl

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu


• nadający tytuł

od 1960
papież Jan XXIII

Wezwanie

Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela

Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie

św. Józefa Sebastiana Pelczara i bł. Jana Balickiego

Położenie na mapie Przemyśla
Mapa konturowa Przemyśla, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu”
Ziemia49°46′51″N 22°46′05″E/49,780833 22,768056
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Archikatedra Przemyska – główna świątynia Archidiecezji Przemyskiej, znajdująca się w Przemyślu przy placu Katedralnym. Potrójne sanktuarium: Matki Bożej Jackowej, św. Józefa Sebastiana Pelczara i bł. Jana Balickiego.

Po powstaniu diecezji w 1375 roku pierwszą katedrą do 1412 roku był drewniany kościół pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła, stojący na placu obok dzisiejszego kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa. Jako druga katedra służyła w latach 1412 – 1460 roku ruska cerkiew katedralna wzniesiona z kamienia ciosowego na dziedzińcu przemyskiego Zamku.

Na miejscu obecnej katedry i pod jej obecnym prezbiterium znajdują się fundamenty późnoromańskiej kamiennej rotundy z pierwszej połowy XIII w. Budowę obecnej katedry w stylu gotyckim rozpoczął wraz z Kapitułą biskup Mikołaj Błażejowski w 1495 roku. Z niej przetrwały do dzisiaj mury i filary. Odbudowę wraz z wyposażeniem wnętrza zakończono w pierwszych dziesiątkach XVI wieku. W 1578 roku starosta przemyski, referendarz wielki koronny – Jan Tomasz Drohojowski (zm. 1605), ufundował obecną kaplicę Najświętszego Sakramentu. Powstała na miejscu wcześniejszej rotundy św. Mikołaja. Z powodu nieustannego zagrożenia najazdami Tatarów i Wołochów kościół ufortyfikowano, otoczono murem i wyposażono w armaty. Prace trwały od 1460 do 1571 roku.

Wnętrze katedry

Katedra przetrwała wojny XVII wieku, jednak 19 maja 1621 r. w kaplicy Drohojewskich doszło do pojedynku a następnie strzelaniny, po tym gdy do kaplicy wdarł się chorąży Jerzy Krasicki wraz z synem Stanisława „Diabła” Stadnickiego Zygmuntem i liczną grupą zbrojnych, po czym zelżył towarzystwo kasztelana poznańskiego Piotra z Bnina Opalińskiego[2]. Doprowadziło to rzucenia przez biskupa na Przemyśl interdyktu. Gotycka katedra służyła biskupom przemyskim do początku XVIII wieku. Biskup Aleksander Antoni Fredro postanowił ją przebudować w stylu barokowym, przeprowadzano te prace w latach 1724-1744. W prezbiterium umieszczono potężny Wielki Ołtarz barokowy i nowe stalle Są tu dwie kaplice kopułowe. Jedna Drohojowskich z 1578 r., a w 1724 r. wybudowano późnobrokową kaplicę Fredrów. Wpłynął na to biskup przemyski Aleksander Antoni Fredro herbu Bończa (1674-1734).

W 1733 roku zawaliło się sklepienie, niszcząc częściowo wyposażenie kościoła oraz krypty. Do roku 1744 kościół odbudowano, a na przełomie XIX i XX wieku poddano go kolejnej przebudowie, przywracając najstarszym częściom kościoła gotycki charakter. Stojąca obok kościoła dzwonnica mieszkańcom Przemyśla często służy za punkt orientacyjny.

Od lat 80. XIX wieku do 1907 trwała renowacja świątyni, jej architektem był Tomasz Pryliński, zaś za rzeźby odpowiadał Ferdynand Majerski; dla upamiętnienia jego głowa została wykuta w kamieniu na zewnętrznej fasadzie świątyni[3].

W 2014 udostępniono dla zwiedzających krypty pod świątynią. Najcenniejszym elementem podziemi są zewnętrzne ściany romańskiej rotundy św. Mikołaja, pochodzące prawdopodobnie z 1215, składającej się z kolistej nawy oraz podkowiastej absydy. W znajdującym się tu lapidarium umieszczono elementy architektoniczne świątyni sprzed katastrofy budowlanej 1733, a w ossuariach - szczątki pochowanych tu zmarłych[4].

 Zobacz też kategorię: Kategoria:Pochowani w bazylice archikatedralnej Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu
UWAGA: sugestia dodatkowej zawartości w nieistniejącej kategorii - trzeba poprawić link.
  • Ołtarz główny
    Ołtarz główny
  • Ołtarz z Matką Bożą Jackową
    Ołtarz z Matką Bożą Jackową
  • Ołtarz boczny
    Ołtarz boczny
  • Witraż nad głównym ołtarzem
    Witraż nad głównym ołtarzem
  • Ambona
    Ambona
  • Stalle
    Stalle
  • Organy
    Organy
  • Kaplica Fredrów
    Kaplica Fredrów
  • Fasada
    Fasada
  • Wieża
    Wieża
  • Fragment fasady
    Fragment fasady

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2010-05-29].
  2. ↑ https://pressto.amu.edu.pl/index.php/cph/article/view/20406/20868?fbclid=IwAR2lSrGALObw-y3EqtakfYtoiIDCBIXhwnQKHm89fGR5_7BeJ14l3JJgSNs
  3. ↑ Zdzisław Szeliga: Ferdynand Majerski. Postać z katedralnego gzymsu. lasko.webd.pl. [dostęp 15 listopada 2014].
  4. ↑ Zobacz podziemia sprzed wieków, „Metro” 24 XI 2014.

Linki zewnętrzne

Bazyliki mniejsze w Polsce
Archikatedry
Katedry
Konkatedry
Kolegiaty
Klasztorne
Poklasztorne
Pozostałe
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bazylika_archikatedralna_Wniebowzięcia_Najświętszej_Maryi_Panny_i_św._Jana_Chrzciciela_w_Przemyślu&oldid=59053141”