Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Koronowie
 65/31 z dnia 4 marca 1931(dts)[1]
| |||||||||||||||||
| kościół parafialny, kolegiata, bazylika mniejsza | |||||||||||||||||
 Bazylika Koronowska (widok z ul. Bydgoskiej) | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Adres |
ul. Bydgoska 23 | ||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||
| Bazylika mniejsza • nadający tytuł |
od 5 marca 2011 | ||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Koronowa  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu bydgoskiego  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie gminy Koronowo  | |||||||||||||||||
 53°18′32,62″N 17°56′08,48″E/53,309060 17,935690
| |||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||
Bazylika kolegiacka pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Koronowie, zwana także bazyliką Koronowską lub kolegiatą Koronowską – rzymskokatolicki zabytkowy kościół przyklasztorny z XIII i XIV wieku – dawnego koronowskiego opactwa cystersów. Gotycki kościół parafialny przebudowany później częściowo w stylu barokowym, należący do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny przy ulicy Bydgoskiej w Koronowie.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historia bazyliki Wniebowzięcia NMP w Koronowie wiąże się z historią opactwa cysterskiego, które zostało do współczesnego Koronowa (ówcześnie znanego jako wieś Śmiewce) translokowane z opactwa byszewskiego w 1289. Wraz z przybyciem pierwszych mnichów rozpoczęła się budowa kościoła. Ze względu na bliskość Byszewa nie budowano żadnych obiektów tymczasowych, a od razu przystąpiono do wznoszenia właściwej bryły kościoła. Za twórcę projektu uważa się mnicha Theodricusa[2]. Ze względu na ogrom budowli gotycki kościół wznoszono etapami, aż do połowy XIV wieku. Pierwszym etapem było wzniesienie prezbiterium. Następnie w pierwszej połowie XIV wieku wybudowano trójnawowy, siedmioprzęsłowy korpus o układzie bazylikowym oraz rząd siedmiu kaplic przy nawie północnej[3]. Dokładna data zakończenia budowy nie jest znana, jednak w 1350 opactwo koronowskie przekazało znaczne sumy na budowę katedry gnieźnieńskiej, co może świadczyć o całkowitym zakończeniu budowy kościoła i klasztoru w Koronowie[4].
Po kilkudziesięciu latach świetności, w drugiej połowie XIV wieku kościół i klasztor zostały spalone, natomiast w 1411 zajęte przez krzyżaków[5]. Trudne czasy trwały aż do pokoju toruńskiego, po którym nastąpił okres stabilizacji i rozwoju. W 1523 biskup Mikołaj Mściwy konsekrował kościół oraz siedem nowych ołtarzy[2][4]. W roku 1656 kościół i klasztor były niszczone przez Szwedów. Znaczącej przebudowy kościoła dokonano na przełomie XVII i XVIII wieku, za rządów opata Ignacego Gnińskiego. Nadano wtedy kościelnemu wnętrzu cechy barokowe. Zbarokizowano również trzy gotyckie szczyty świątyni, gotyckie okna, oraz dodano barokowe hełmy[3].
W 1819 nastąpiła kasata klasztoru, a kościół przeznaczono na świątynię parafialną. 18 października 2000 erygowano Kapituła Kolegiacką Koronowską dla której kościół stał się kolegiatą. 9 października 2010 papież Benedykt XVI podniósł kolegiatę do rangi bazyliki mniejszej. Uroczyste ogłoszenie decyzji papieskiej odbyło się 5 marca 2011[4][6].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Kościół wzniesiony został z cegły w stylu gotyckim jako trójnawowa bazylika z transeptem i dwoma rzędami kaplic[4]. Bryła kościoła ma znaczne rozmiary. Jej długość wynosi 72 metry, a szerokość w transepcie 28 metrów[3]. Ponieważ budowę kościoła prowadzono etapami, północny rząd kaplic wybudowany w XIV wieku wykonany jest w stylu gotyckim, natomiast południowy z XVII wieku w stylu barokowym.
Kościół posiada bardzo bogate wyposażenie oraz elementy architektoniczne. W prezbiterium zachowane są dwa gotyckie, ceramiczne, maskowe wsporniki sklepienne. Zewnętrzne ramię transeptu pokrywają fragmenty fryzu z XIV w. wykonanego z barwnych glazurowanych płytek ceramicznych z różnie odczytywanymi przedstawieniami. Sklepienia kościoła pokryte są bogatą dekoracją stiukową[7].
Bazylika posiada co najmniej jedną kryptę. Są w niej pochówki zakonników z drugiej połowy XIII w. Rzeczona krypta jest jedyną znaną na terenie obiektu. Możliwe, że na terenie kościoła znajdują się kolejne krypty.[8]
Wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
Wnętrze kościoła ma barokowo-rokokowy charakter. Najokazalszym elementem wyposażenia jest ołtarz główny z obrazami Bartłomieja Strobla. Ołtarz ten wykonany został w 1738 roku przez miejscowego cystersa Alanusa Chilickiego. Ołtarz jest drewniany, polichromowany kolorystycznie, złocony, z motywami roślinnymi. Wieńczy go baldachim i figura św. Benedykta Papieża. W ołtarzu znajdują się dwa obrazy Bartłomieja Strobla: w części środkowej Wniebowzięcie NMP ze świętymi Janem Ewangelistą (patronem św. Bernarda z Clairvaux) i Apostołami u grobu, a w górnej Powitanie Maryi w Niebie przez Chrystusa. Drewniana, polichromowana w kolorze brązów ambona pochodzi z końca XVII w. Charakteryzuje ją bogata dekoracja rzeźbiarska[7].
W prezbiterium umieszczone są również drewniane stalle, dwukondygnacyjne, barokowe pochodzące z końca XVII wieku. Rozmieszczone po obu stronach prezbiterium zdobione są płaskorzeźbami i progami w kształcie leżących lwów, a ich zwieńczenie stanowią baldachimy z ażurowa dekoracją. Jednokondygnacyjne stalle znajdują się również w transepcie. Cennym dziełem sztuki jest cykl dziesięciu obrazów autorstwa Franciszka Remela z 1758 roku przedstawiających zdarzenia z życia klasztoru. W zakończeniu nawy środkowej umieszczony jest drewniany chór muzyczny, rokokowy z końca XVIII wieku. W południowym ramieniu transeptu umieszczona jest barokowa drewniana chrzcielnica, malowana, częściowo złocona pochodząca z 2 połowy XVII wieku. Ambona z XVII wieku zdobiona bogatą dekoracją rzeźbiarską zawierającą między innymi glob z gwiazdami i księżycem otoczony aniołami z trąbami i kartuszami oraz rzeźbę św. Michała Archanioła z krzyżem w zwieńczeniu[2][7].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Barokowe archanioły w ołtarzu głównym -
Barokowy ołtarz w transepcie -
Barokowy ołtarz w kaplicy -
Barokowy ołtarz boczny -
Obraz nawrócenie księcia Akwitanii -
Obraz św.Bernarda z Clairvaux przed papieżem -
Obraz Matki Bożej z zakonnikami cysterskimi -
Prospekt organowy -
Barokowa figura Chrystusa Ecce Homo -
Barokowa figura Matki Bożej
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2012-12-26].
- ↑ a b c Odznaka krajoznawcza województwa kujawsko-pomorskiego. pttk.pl. [dostęp 2012-12-26].
- ↑ a b c Kościół pocysterski w Koronowie. InTour.pl. [dostęp 2012-12-26].
- ↑ a b c d Historia parafii.. Parafia Wniebowzięcia NMP w Koronowie. [dostęp 2012-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-23)].
- ↑ Koronowscy Cystersi. Oficjalna strona miasta i gminy Koronowo. [dostęp 2012-12-26].
- ↑ Nowa bazylika mniejsza. wiara.pl. [dostęp 2012-12-26].
- ↑ a b c Koronowo. Szlak Cysterski w Polsce. [dostęp 2012-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-09)].
- ↑ Koronowskie krypty. Jakie tajemnice skrywają? [online], koronowo.org, 21 sierpnia 2021 [dostęp 2021-11-27] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona
- Architektura I Rzeczypospolitej (województwo inowrocławskie)
- Bazyliki w Polsce
- Opactwo Cystersów w Koronowie
- Zabytki nieruchome w Koronowie
- Kolegiaty w Polsce
- Świątynie pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
- Architektura barokowa w województwie kujawsko-pomorskim
- Zabytkowe kościoły w powiecie bydgoskim
- Architektura gotyku w województwie kujawsko-pomorskim
- Kościoły rzymskokatolickie w Koronowie