Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Tuchowie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Tuchowie
189 z dnia 25.04.1970 r.[1]
kościół parafialny, sanktuarium, kościół przyklasztorny
Ilustracja
Widok ogólny
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Tuchów

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Tuchowie

bazylika mniejsza
• nadający tytuł

od 2010
Benedykt XVI

Wezwanie

Nawiedzenia NMP i św. Stanisława Biskupa i Męczennika

Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki

Matka Boża Tuchowska

Położenie na mapie Tuchowa
Mapa konturowa Tuchowa, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Tuchów, bazylika”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Tuchów, bazylika”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Tuchów, bazylika”
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego
Mapa konturowa powiatu tarnowskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Tuchów, bazylika”
Położenie na mapie gminy Tuchów
Mapa konturowa gminy Tuchów, w centrum znajduje się punkt z opisem „Tuchów, bazylika”
Ziemia49°54′03,86″N 21°03′35,92″E/49,901072 21,059978
Strona internetowa

Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Stanisława Biskupa i Męczennika z klasztorem redemptorystów w Tuchowie − murowany barokowy kościół przyklasztorny (od 1951 roku parafialny) w Tuchowie, sanktuarium maryjne i miejsce pielgrzymkowe diecezji tarnowskiej, od 2010 bazylika mniejsza. Obok kościoła znajdują się zabudowania klasztoru zgromadzenia redemptorystów, którzy opiekują się tym sanktuarium, wybudowane w końcu XIX wieku.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza, drewniana świątynia powstała w miejscu obecnego kompleksu kościelno-klasztornego, na wzgórzu na prawym brzegu rzeki Białej, prawdopodobnie pod koniec XI wieku za sprawą benedyktynów z opactwa tynieckiego. Benedyktyńska tradycja głosi, że był on konsekrowany przez św. Stanisława oraz że w XV wieku odbyła się tutaj prymicja św. Jana Kantego[2]. Z kościołem tym związana była pierwsza tuchowska parafia, powstała prawdopodobnie w XII wieku. Po wybudowaniu w mieście nowego kościoła pw. św. Jakuba, w 1460 roku benedyktyni przenieśli tam parafię[3].

Ożywienie podupadającego kościoła Najświętszej Maryi Panny przyniosło w XVI wieku umieszczenie w kościele obrazu Matki Bożej, prawdopodobnie kopii starszego obrazu Matki Boskiej Czortkowskiej. Od 1597 roku zasłynął on łaskami i zaczął przyciągać pątników[4]. W związku z tym tuchowscy benedyktyni zdecydowali się na wybudowanie nowego kościoła pielgrzymkowego. Budowa trwała od 1665 do 1682 roku, zaś nową świątynię konsekrował 8 września 1687 roku biskup sufragan krakowski Mikołaj Oborski[2].

W 1789 roku w wielkim pożarze miasta spłonął stojący w tuchowskim rynku parafialny kościół pw. św. Jakuba. Do czasu budowy w tym miejscu nowej świątyni (konsekrowanej w 1797 roku) obowiązki kościoła parafialnego przejął benedyktyński kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Benedyktyni opiekowali się sanktuarium, jak i kościołem parafialnym, aż do początku XIX wieku. Po wydaniu w 1787 roku przez cesarza Józefa II dekretu likwidującego posiadłości opactwa tynieckiego udało się im po interwencji doprowadzić do zmiany decyzji i pozostali w Tuchowie do 1816 roku[5]. Następnie świątynią zajmowali się jezuici i księża diecezjalni, a od 1893 roku redemptoryści, sprowadzeni do Tuchowa przez biskupa Ignacego Łobosa[6]. W tym samym roku na miejscu starych, pobenedyktyńskich zabudowań klasztornych wzniesiono obecny klasztor[4].

5 stycznia 1951 roku biskup tarnowski Jan Stepa erygował ponownie parafię przy kościele Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny[7].

27 lutego 2011 roku w bazylice odsłonięto i poświęcono tablicę pamiątkową upamiętniającą pierwszą rocznicę wizyty Prezydenta RP w Tuchowie oraz ofiary katastrofy polskiego Tu-154 w Smoleńsku: Lecha Kaczyńskiego, Marię Kaczyńską, Wiesława Wodę, Janusza Kurtykę, Wojciecha Seweryna i mjr. Arkadiusza Protasiuka; w uroczystości uczestniczył bp Andrzej Jeż[8].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny jest barokową, jednonawową, orientowaną świątynią z zamkniętym trójbocznie prezbiterium. Po obu stronach nawy i północnej stronie prezbiterium znajdują się kaplice. Kościół nakryty jest dachami dwuspadowymi, z barokową wieżyczką na sygnaturkę z latarnią nad nawą. Prezbiterium nakryte jest sklepieniem krzyżowym, zaś nawa stropem płaskim[3]. Przed kościołem znajduje się niewielki, otoczony murem dziedziniec, na środku którego w 1912 roku wybudowano drewnianą kapliczkę z amboną, w latach 1979–1980 zastąpioną nową konstrukcją[2].

Większość wyposażenia wnętrza pochodzi z okresu baroku. W późnobarokowym ołtarzu głównym z 1741 roku, autorstwa Antoniego Frąckiewicza, wprawiony jest otoczony czcią obraz Matki Bożej Tuchowskiej. Z warsztatu Antoniego Frąckiewicza pochodzi także późnobarokowa ambona z 1726 roku. W kaplicy Świętego Krzyża znajduje się również późnobarokowy ołtarz z początku XVIII wieku z figurą Chrystusa Ukrzyżowanego. Dwa ołtarze boczne reprezentują styl rokokowy[9]. Na wspartym na trzech filarowych arkadach chórze muzycznym znajdują się organy o 29 głosach z 1994 roku. Prospekt organowy został ufundowany w 1776 roku przez Floriana Amanda Janowskiego, ówczesnego proboszcza parafii tuchowskiej, późniejszego biskupa tarnowskiego[3].

Obraz Matki Bożej Tuchowskiej[edytuj | edytuj kod]

Obraz Matki Bożej w ołtarzu głównym

Wprawiony w ołtarz główny, otoczony czcią obraz Matki Bożej znajduje się w kościele Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny od połowy XVI wieku. Powstał około 1530–1540 roku w warsztacie tzw. Mistrza z Bodzentyna. Jest to dzieło reprezentujące styl renesansowy, malowane tłustą temperą na lipowej desce o wymiarach 58,2 na 44 cm[9]. Na obrazie przedstawiona jest Matka Boża, trzymająca w lewej ręce Dzieciątko, zaś w prawej kwiat róży. Jezus opiera prawą rękę na niebieskiej kuli z krzyżem, znajdującej się w środku obrazu, lewą wyciąga w geście błogosławieństwa. Zarówno głowa Maryi, jak i Jezusa, otoczona jest złotym nimbem. Tło obrazu tworzą motywy postaci[2]. Obraz przykryty jest metalową sukienką, wykonaną z pozłacanej srebrnej blachy[4].

Pierwsze wzmianki o łaskach i cudach dokonanych za pośrednictwem obrazu pochodzą z 1597 roku. W latach 1641–1642 zdarzenia te badała specjalna komisja, powołana przez biskupa krakowskiego. Jej prace zakończyło uznanie prawdziwości cudów przez bp. Tomasza Oborskiego pismem z dnia 27 czerwca 1642 roku[2]. Przyczyniło się to do umocnienia i rozszerzenia zasięgu kultu obrazu.

Obraz został uroczyście ukoronowany, za zgodą Kurii Rzymskiej, 2 października 1904 roku przez biskupa tarnowskiego Leona Wałęgę. Uroczystość odbyła się na polach nad Białą w obecności ok. 130 tys. wiernych i była połączona z aktem oddania diecezji tarnowskiej pod opiekę Matki Bożej Tuchowskiej[4].

W trakcie I wojny światowej obraz znajdował się przez pewien czas w kościele redemptorystów w Wiedniu, powrócił do Tuchowa 18 maja 1915 roku. We wrześniu 1939 roku grupa kleryków wywiozła obraz na Wołyń, ale po ustaniu działań wojennych przywieziono obraz z powrotem[4].

Najważniejszym przejawem kultu w tuchowskim sanktuarium jest Wielki Odpust Tuchowski, rozpoczynający się każdego roku 2 lipca (do 1969 roku w tym dniu w kościele katolickim obchodzone było święto Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny) i trwający 8 dni, do 9 lipca[9]. W 2009 roku Wielki Odpust zgromadził ponad 100 tys. wiernych[10]. Ponadto 8 września odbywa się tzw. Mały Odpust, jednodniowy, związany ze świętem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny[4].

Klasztor redemptorystów[edytuj | edytuj kod]

O. Ryszard Bożek, w latach 2011–2015 przełożony wspólnoty klasztornej w Tuchowie, w latach 2008–2011 prowincjał redemptorystów

Obok kościoła znajdują się zabudowania klasztoru redemptorystów, wzniesione w roku 1893, gdy pierwsi członkowie zgromadzenia przybyli do Tuchowa. W latach 1922–1925 pomiędzy kościołem a klasztorem wybudowano wieżę-dzwonnicę o wysokości 48 metrów, nakrytą neobarokowym hełmem z latarnią[3].

W latach 1921-2023 w zabudowaniach klasztornych, oprócz wspólnoty domowej kapłanów i braci, mieściło się Wyższe Seminarium Duchowne Warszawskiej Prowincji Redemptorystów[9][11]. Od roku akademickiego 2022/2023 funkcjonowało ono jako filia Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, mieszczącego się w Krakowie przy ul. Stradomskiej i afiliowanego do Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II. Od tego momentu tuchowskie seminarium posiadało pełnię praw uniwersyteckich[12][13][14]. Od roku akademickiego 2023/2024 seminarium redemptorystów zostało przeniesione do Krakowa do wspólnoty zakonnej redemptorystów, mieszczącej się przy ulicy Zamoyskiego, przy Kościele Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Krakowie. Klerycy uczęszczają natomiast na wykłady do instytutu misjonarzy, który to w pełni w porozumieniu z UPJPII jest odpowiedzialny za ich formację dydaktyczną[15]. W Tuchowie kształcą się wyłącznie postulanci, czyli najmłodsi adepci życia zakonnego, którzy odbywają tam rok propedeutyczny, a w pobliskiej Lubaszowej dalej formują się nowicjusze. Dnia 24 czerwca tego samego roku, równocześnie z zakończeniem ostatniego roku akademickiego w Tuchowie, uroczyście podziękowano siostrom służebniczkom dębickim za ich 62-letnią posługę w klasztornej kuchni. Od tej pory pracują tam tylko osoby świeckie, które przez kilkanaście lat współpracowały z siostrami[16][17][18].

Przy klasztorze i sanktuarium od 1975 roku znajduje się Muzeum Misyjne Redemptorystów, eksponujące przedmioty codziennego użytku, pochodzące z krajów misyjnych, w których pracują polscy redemptoryści, przede wszystkim z Ameryki Południowej[19]. Ponadto w latach 1993–1994 powstało Muzeum Sanktuaryjne, gromadzące eksponaty związane z kultem Matki Bożej Tuchowskiej i tuchowskim sanktuarium[9]. W 1997 roku, z okazji 60. rocznicy założenia Koła Pszczelarzy w Tuchowie, otwarto przy klasztorze Muzeum Etnograficzne, przechowujące dawny sprzęt pasieczny, narzędzia gospodarcze i przedmioty codziennego użytku pochodzące z Tuchowa i okolicznych miejscowości oraz militaria z pól bitewnych I wojny światowej. W pomieszczeniu Muzeum Misyjnego zainstalowana jest również ruchoma szopka bożonarodzeniowa, skonstruowana w latach 1974–1975 przez ojca Kazimierza Zymułę, która w 2014 została poddana gruntownemu remontowi. Użyte w niej figurki przedstawiają postaci z historii Polski i Kościoła polskiego[4].

W lipcu 2023 przełożonym wspólnoty zakonnej w tuchowskim klasztorze redemptorystów został o. Sylwester Pactwa CSsR[20].

Bazylika mniejsza[edytuj | edytuj kod]

W 2010 papież Benedykt XVI nadał kościołowi tytuł bazyliki mniejszej. 2 października 2010 biskup tarnowski Wiktor Skworc podczas uroczystej mszy świętej odczytał akt nominacji[21][22].

Obecnym proboszczem parafii jest od 29 czerwca 2023 o. Grzegorz Gut CSsR[23].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2010-04-19].
  2. a b c d e Sanktuarium i Parafia NNMP w Tuchowie. klasztor.tuchow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-07)]. [dostęp 19 grudnia 2009]
  3. a b c d Kościoły zabytkowe Diecezji tarnowskiej. tarnowskie.koscioly.sl.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-20)]. [dostęp 19 grudnia 2009]
  4. a b c d e f g o. Marek Klug CSsR, Tuchów: Matka Boża z rozkwitłą różą [dostęp 19 grudnia 2009]
  5. Andrzej Matuszczyk, Pogórze Karpackie, Tarnów: Oddział PTTK [Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego] „Ziemi Tarnowskiej”, 1995, s. 310-311, ISBN 83-903260-1-9, OCLC 891189204.
  6. Grzegorz Jankowski: Sanktuaria polskie : Jasna Góra, Niepokalanów, Kalwaria Zebrzydowska, Łagiewniki, Licheń, Góra św. Anny, Święta Lipka, Piekary Śląskie, Gietrzwałd, Tuchów. Warszawa: Axel Springer Polska, 2005, s. 120. ISBN 83-8937-161-8.
  7. Archiwum Diecezjalne w Tarnowie [dostęp 19 grudnia 2009]
  8. Upamiętnienie wizyty Prezydenta RP w Tuchowie. tuchow.pl, 2011-02-27. [dostęp 2011-04-26].
  9. a b c d e br. Marcin Klamka CSsR, br. Waldemar Sojka CSsR, Tuchów - Sanktuarium Matki Bożej w Tuchowie. pielgrzymki.katolicki.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-07)]. [dostęp 19 grudnia 2009]
  10. Szymon Pedrycz: 100 tys. pielgrzymów w Tuchowie - podsumowanie Wielkiego Odpustu. redemptor.pl, 14 lipca 2009. [dostęp 2009-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
  11. Pożegnanie WSD z Tuchowem - Seminarium Redemptorystów, 30 czerwca 2023 [dostęp 2023-07-01] (pol.).
  12. Tuchów: rozpoczęcie postulatu 2022/23, Prowincja Warszawska Redemptorystów, 16 października 2022 [dostęp 2022-11-20] (pol.).
  13. Inauguracja roku akademickiego 2022/2023 – Istytut Teologiczny [dostęp 2022-11-20] (pol.).
  14. WSD Redemptorystów: inauguracja roku akad. 2022/2023 w Instytucie Teologicznym Księży Misjonarzy w Krakowie, Prowincja Warszawska Redemptorystów, 3 października 2022 [dostęp 2022-11-20] (pol.).
  15. “Jezus Chrystus pokłada w was nadzieję” - Seminarium Redemptorystów, 31 maja 2023 [dostęp 2023-06-01] (pol.).
  16. o, WSD Redemptorystów: zakończenie roku akademickiego i ostatnie dni w Tuchowie, Prowincja Warszawska Redemptorystów, 25 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-25] (pol.).
  17. Zakończenie roku akademickiego - Seminarium Redemptorystów, 24 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-25] (pol.).
  18. Przenosiny studentów redemptorystów po 102 latach!, 28 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-28] (pol.).
  19. museo.pl [dostęp 19 grudnia 2009]
  20. Kamil W, Wielki Odpust Tuchowski - 07.07.2023, Bazylika Mniejsza w Tuchowie - Sanktuarium Maryjne [dostęp 2023-07-11] (pol.).
  21. Komunikat biskupa tarnowskiego informujący o nadaniu kościołowi pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika w Tuchowie tytułu bazyliki mniejszej, w: "Currenda. Pismo urzędowe Diecezji Tarnowskiej". Rok 160, nr 4, październik–grudzień 2010. ISSN 0239-2291.
  22. Homilia w uroczystość ogłoszenia kościoła pw. Nawiedzenia NMP i św. Stanisława BM w Tuchowie bazyliką mniejszą(Tuchów, 2 października 2010 r.), w: "Currenda. Pismo urzędowe Diecezji Tarnowskiej". Rok 160, nr 4, październik–grudzień 2010. ISSN 0239-2291.
  23. Kamil W, XII NIEDZIELA ZWYKŁA – 25.06.2023., Bazylika Mniejsza w Tuchowie - Sanktuarium Maryjne [dostęp 2023-06-29] (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]