Afroamerykańska odmiana języka angielskiego
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| Organ regulujący | brak regulacji | ||
| Kody języka | |||
| Glottolog | afri1276 | ||
| Linguist List | eng-bla | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Afroamerykańska odmiana języka angielskiego (ang. African-American Vernacular English, często skracane jako AAVE), znana również pod nazwami Black Vernacular, Black English Vernacular (BEV), Black Vernacular English (BVE) – odmiana (dialekt, etnolekt oraz socjolekt) języka angielskiego rodzimie używana w większości przez należących do klasy średniej i klasy pracującej Afroamerykanów oraz część czarnoskórych Kanadyjczyków, w szczególności przez społeczności miejskie[1].
Początki afroamerykańskiej odmiany języka angielskiego sięgają początków XVII wieku. Wtedy to transatlantyckim szlakiem handlu niewolników przywieziono afrykańskich niewolników do brytyjskich kolonii w Ameryce Północnej, na tereny, które w XVIII wieku zaczęły być określane jako Południe Stanów Zjednoczonych (tzw. Dixieland)[2]. W czasach rozwoju plantacji bawełny brytyjscy koloniści często posługiwali się różnego rodzaju niestandardowymi dialektami języka angielskiego[3], a afrykańscy niewolnicy, dla których angielski był drugim językiem, najprawdopodobniej używali jego skreolizowanej formy[2].
Nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Język Afroamerykanów nosił wiele nazw, m.in. nacechowanych negatywnie. Lisa Green, profesor językoznawstwa na uniwersytecie Massachusetts Amherst, podaje piętnaście nazw używanych na określenie mowy afroamerykańskiej[4], w tym:
- Negro dialect
- Nonstandard Negro English
- Negro English
- American Negro speech
- Black communications
- Black dialect
- Black folk speech
- Black street speech
- Black English
- Black English Vernacular
- Black Vernacular English
- Afro American English
- African American English
- African American Language
- African American Vernacular English
Ponieważ wyraz negro jest dzisiaj uważany za obraźliwy, najczęściej spotyka się formę African American (Vernacular) English. W języku potocznym można również spotkać się z określeniem Ebonics, zapoczątkowanym w 1973 roku przez Roberta Williamsa, który zdobył krajową popularność w 1996, po tym jak zespół szkół w Oakland (ang. Oakland Unified School District) przyjął uchwałę, w której Ebonics zyskał status osobnego języka, a nie socjolektu, co wywołało falę krytyki w Stanach Zjednoczonych[5][6].
Wielu językoznawców rozróżnia terminy African American Vernacular English i African American English, gdzie African American English odnosi się do kontinuum dialektalnego rozciągającego się od African American Vernacular English, które jest zbitką różnych społeczno-regionalnych odmian mowy afroamerykańskiej, do standardowego angielskiego[7].
W języku polskim najczęściej można spotkać się z określeniami „angielszczyzna afroamerykańska”, „etnolekt afroamerykański”[8] czy po prostu „afroamerykańska odmiana języka angielskiego”. Istnieją również takie określenia jak „angielszczyzna murzyńska” czy „czarna angielszczyzna”, jednak podobnie jak w przypadku terminów wymienionych przez Green, mogą być one negatywnie nacechowane lub mylące[9].
Fonologia
[edytuj | edytuj kod]Wiele cech fonologicznych wyraźnie odróżnia afroamerykańską odmianę języka angielskiego od amerykańskiej (zwłaszcza od General American). John McWhorter twierdzi, że tym, co tak naprawdę łączy akcenty afroamerykańskie, jest intonacja lub „melodia”, która charakteryzuje wszystkie, nawet najbardziej „neutralne” odmiany mowy afroamerykańskiej[10]. Niektóre z wielosylabowych słów w mowie afroamerykańskiej odróżnia je od standardowej wymowy amerykańskiej, na przykład wyrazy takie jak police, guitar czy Detroit posiadają inicjalny akcent wyrazowy zamiast standardowego akcentu na ostatnią sylabę[11].
Samogłoski
[edytuj | edytuj kod]Opracowano na podstawie badań dr. Paula Heggarty’ego, Warrena Maguire’a, Aprila McMahona oraz innych naukowców zrzeszonych w projekcie „Sound Comparisons”. W badaniach porównywano mowę osób posługujących się afroamerykańską odmianą języka angielskiego z Chicago oraz Karoliny Północnej[12].
|
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Afroamerykańska przesuwka spółgłoskowa (ang. African American Vowel Shift): akcenty afroamerykańskie nie przeszły procesu defonologizacji samogłosek /ɒ/ oraz /ɔː/ (ʟᴏᴛ-ᴛʜᴏᴜɢʜᴛ merger), która miała miejsce na terenie całego kraju, tak więc samogłoska w wyrazach takich jak ʟᴏᴛ (działka) wymawiana jest jako [ä], a w ᴛʜᴏᴜɢʜᴛ (myśl) jako [ɒɔ], a obecnie coraz częściej jako [ɒ~ɔə].
- Redukcja niektórych dyftongów i ich monoftongizacja, szczególnie dyfrongu /aɪ/, który wymawiany jest jako [aː][13], stąd popularna wymowa takich wyrazów jak try (spróbować) czy my (moje) kolejno jako /traː/ oraz /maː/ . Monoftongizacja nie ma miejsca przed spółgłoskami bezdźwięcznymi, dlatego wyraz rise (wzrastać) wymawiany jest jako /raːz/, ponieważ jest ono zakończone na spółgłoskę dźwięczną /z/, lecz słowo rice (ryż) wymawiane jest z dyftongiem /aɪ/ jako /raɪs/[14].
- Defonologizacja /ɛ/ oraz /ɪ/ przed spółgłoskami nosowymi (/m/, /n/ oraz /ŋ/) i wymowa tych głosek jako [ɪ~ɪə]. W rezultacie wyrazy takie jak pin (szpilka) i pen (długopis) stają się homofonami[13]. Zjawisko to nazywa się ᴘɪɴ-ᴘᴇɴ merger.
- Częsta redukcja lub całkowita defonologizacja samogłosek /ɪ/ oraz /iː/ przed spółgłoskami płynnymi (/l/, /r/) w rezultacie wyrazy takie jak fill (napełnić) i feel (uczucie) homofonami[13]. /ʊər/ oraz /ɔːr/ również podlegają defonologizacji, w rezultacie czego wyrazy poor (biedny) i pour (nalewać) wymawiane są jednakowo[13].
Spółgłoski
[edytuj | edytuj kod]| Wargowe | Zębowe | Dziąsłowe | Zadziąsłowe | Palatalne | Welarne | Krtaniowe | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nosowe | m | n | ŋ | |||||||||||
| Zwarte | p | b | t | d | k | ɡ | ||||||||
| Zwarto-szczelinowe | tʃ | dʒ | ||||||||||||
| Szczelinowe | f | v | θ | ð | s | z | ʃ | ʒ | h | |||||
| Aproksymanty | l | r | j | w | ||||||||||
- Ubezdźwięcznienie /b/, /d/ oraz /g/ w wygłosie, na przykład cub brzmi podobnie do cup[15], jednak słowa te mogą zachowywać dłuższą wymowę samogłosek, która zazwyczaj występuje przed dźwięcznymi spółgłoskami[16].
- Niektórzy użytkownicy AAVE mogą nie wymawiać spółgłosek szczelinowych [θ] (th w thin) i [ð] (th w then), które są obecne w standardowej amerykańskiej odmianie angielskiego. Fonem użyty w zamian jest zależny od pozycji dźwięku w słowie[17]:
- W nagłosie, /θ/ jest zazwyczaj wymawiane tak samo jak w innych dialektach angielskiego (zatem thin wymawiane jest jako [θɪn]). W innych sytuacjach /θ/ wymawiane jest bardziej z przodu jamy ustnej i ze spółgłoski zębowej staje się bardziej spółgłoską wargowo-zębową /f/.
- W nagłosie wymowa /ð/ waha się i może brzmieć [ð~d] (wtedy this wymawiane będzie jak [dɪs]).
- Wymowa wygłosowego ng /ŋ/ jako spółgłoski nosowej dziąsłowej /n/.
- Powszechny brak rotyzacji; spógłoska rotyczna /r/ jest zazwyczaj redukowana, jeżeli nie występuje po niej samogłoska, na przykład car wymawiane jest [kɑː]. Redukcja ta może objawiać się nieakcentowanym szwa [ə] lub przedłużeniem poprzedzającej samogłoski[18]. Interwokaliczne /r/ również może zostać zredukowane, na przykład wyraz story (General American: [stɔri]) może brzmieć [stɔ.i][19][20].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Edwards 2004 ↓, s. 383.
- ↑ a b Kautzsch 2004 ↓, s. 341.
- ↑ McWhorter 2001 ↓, s. 162, 182.
- ↑ Green 2002 ↓, s. 6.
- ↑ Green 2002 ↓, s. 7–8.
- ↑ Widawski i Kowalczyk 2012 ↓, s. 15–16.
- ↑ Spears 2014 ↓, s. 102.
- ↑ Widawski i Kowalczyk 2012 ↓, s. 14–15.
- ↑ Widawski i Kowalczyk 2012 ↓, s. 16–17.
- ↑ McWhorter 2001 ↓, s. 146–147.
- ↑ Green 2002 ↓, s. 131.
- ↑ Accents of English from Around the World: Listen & Compare Online [online], www.lel.ed.ac.uk [dostęp 2018-05-08].
- ↑ a b c d Labov 1972 ↓, s. 19.
- ↑ Pollock i Meredith 2001 ↓, s. 48.
- ↑ Green 2002 ↓, s. 116.
- ↑ Bailey i Thomas 1998 ↓, s. 89.
- ↑ Green 2002 ↓, s. 117–119.
- ↑ Green 2002 ↓, s. 119–121.
- ↑ Green 2002 ↓, s. 121.
- ↑ Wolfram i Fasold 1974 ↓, s. 140.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Walter F. Edwards: African American Vernacular English: Phonology. W: Bernd Kortmann, Edgar W. Schneider: A Handbook of Varieties of English: A Multimedia Reference Tool. Walter de Gruyter, 2004. ISBN 978-3-11-017532-5.
- John H. McWhorter: Word On The Street: Debunking The Myth Of A Pure Standard English. Basic Books, 2001. ISBN 978-0-7382-0446-8.
- Lisa J. Green: African American English: A Linguistic Introduction. Cambridge: Cambridge University Press, 2002. ISBN 0-521-89138-8.
- William Labov: Language in the Inner City: Studies in the Black English Vernacular. University of Pennsylvania Press, 1972. ISBN 978-0-8122-1051-4.
- Karen E. Pollock, Linette H. Meredith. Phonetic Transcription of African American Vernacular English. „Communication Disorders Quarterly”. 23(1) (23), s. 47–53, 2001. 1538-4837. DOI: 10.1177/152574010102300107. (ang.).
- Some aspects of African-American Vernacular English phonology. W: Gary Bailey, Erik Thomas: African-American English: Structure, History and Use. Londyn: Psychology Press, 1998. ISBN 0-415-11733-X.
- Walt Wolfram, Ralph W. Fasold: The Study of Social Dialects in American English. Prentice-Hall, 1974. ISBN 0-13-858787-6.
- Alexander Kautzsch: Earlier African American English: Morphology and Syntax. W: Edgar W. Schneider, Kate Burridge, Bernd Kortmann, Rajend Mesthrie, Upton Clive: A Handbook of Varieties of English. Berlin i Nowy Jork: Mouton de Gruyter, 2004, s. 341–355. ISBN 978-3-11-017532-5.
- Maciej Widawski, Małgorzata Kowalczyk: Black Lexicon: Leksyka angielszczyzny afroamerykańskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2012. ISBN 978-83-7326-869-2.
- Arthur K. Spears: African American English. W: Marianna Di Paolo: Languages and Dialects in the U.S.: Focus on Diversity and Linguistics. Routledge, 2014, s. 101–114. ISBN 978-0415728607.