Batalion ON „Tuchola”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1937 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Nazwa wyróżniająca | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
kpt. Stanisław Maciej Ziemba |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
| Skład | |
Tucholski Batalion Obrony Narodowej (batalion ON „Tuchola”) batalion piechoty typ specjalny nr 81[1] – pododdział piechoty Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Tucholski batalion ON został sformowany latem 1937 roku, w składzie Pomorskiej Brygady ON z siedzibą dowództwa w Toruniu[2]. Na podstawie rozkazu Departamentu Piechoty MSWojsk. L. dz. 3301/ON tjn. z 21 grudnia 1937 roku 2. kompania ON „Chojnice” została włączona w skład Czerskiego batalionu ON, jako 3 kompania, natomiast dotychczasowa 3 kompania baonu ON „Czersk” została włączona w skład baonu ON „Tuchola”[3].
W maju 1939 roku dotychczasowa Pomorska Brygada ON została przemianowana na Chełmińską Brygadę ON, a obok niej została zorganizowana nowa Pomorska Brygada Obrony Narodowej z siedzibą dowództwa w Świeciu. Tucholski batalion ON został podporządkowany dowództwu nowej Pomorskiej Brygady ON[4]. Jednocześnie batalion został przeformowany na etat baonu ON typ II[5]. Pod względem gospodarczym batalion został przydzielony do 1 batalionu strzelców w Chojnicach[6].
1 batalion strzelców był także jednostką mobilizującą. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” był odpowiedzialny między innymi za mobilizację jednostki pod nazwą „baon piechoty typ spec. nr 81”. Wspomniany batalion był mobilizowany w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem zielonym. Zawiązkiem baonu piechoty typ spec. nr 81 był baon ON „Tuchola”, a wchodzące w jego skład kompanie ON „Śliwice” i „Sępolno” były zawiązkami odpowiednio dla 2 i 3 kompanii strzeleckiej baonu piechoty typ spec. nr 81. Kompanie mobilizowały się w Śliwicach i Sępólnie[7][a]. W 1940 roku planowano przygotować mobilizację rezerwowej 48 Dywizji Piechoty. W skład tej dywizji miał wejść baon piechoty typ spec. nr 81[9].
27 sierpnia 1939 roku batalion został zmobilizowany w ciągu 10 godzin. Był bardzo dobrze wyposażony z wyjątkiem broni przeciwpancernej, której w ogóle nie posiadał[10]. Tego dnia batalion liczył 23 oficerów (w tym 17 rezerwy), 121 podoficerów (w tym 114 rezerwy) oraz 613 szeregowych. Jego uzbrojenie stanowiło 12 pistoletów, 653 karabiny i karabinki, 11 ręcznych i 9 ciężkich karabinów maszynowych, 2 moździerze, 6 rakietnic, 29 lornetek, 423 hełmy, 428 masek przeciwgazowych[11].
Batalion piechoty spec. nr 81 w kampanii wrześniowej
[edytuj | edytuj kod]W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku batalion wchodził w skład Zgrupowania „Chojnice”, który był jednym z elementów ugrupowania bojowego Grupy Osłonowej „Czersk”[12]. 29 sierpnia 81 batalion piechoty skoncentrowany został w II rzucie obrony zgrupowania 2 i 3 kompanią z plutonami ckm odcinek leśny od jeziora Śpierewnik do szosy Chojnice-Czersk. 1 kompania z plutonem ckm zajęła obronę we wsi Rytel, z wydzieloną drużyną z jednym ckm do obrony śluzy w Mylofie na wschodnim brzegu Brdy[13]. 1 września w godzinach wieczornych, 81 batalion prowadził potyczki z niemieckimi patrolami osłaniając wycofanie się dywizjonu I/9 pułku artylerii lekkiej, baterii 2/11 dywizjonu artylerii konnej, 1 batalionu strzelców i 85 batalionu piechoty spec. oraz 18 pułku ułanów. 2 września o godz.3.00 81 batalion pomaszerował w kolumnie zgrupowania płk. Tadeusza Majewskiego jako straż tylna osłaniany częściowo przez 18 p uł. trasą Gutowiec, Woziwoda, Biała, Kamionka, Gacno. W późnych godzinach popołudniowych 81 batalion piechoty wraz ze zgrupowaniem dotarł do Gacna[10]. Wieczorem 2 września batalion załadował się na transport kolejowy w rejonie Gacna i późnym wieczorem odjechał w kierunku Torunia. Po dotarciu do mostu w Grudziądzu 3 września rano, okazało się, że most na Wiśle w rejonie Grudziądza jest zniszczony. Transport ruszył w kierunku Bydgoszczy. Między Terespolem a Osłowem został ostrzelany przez czołgi nieprzyjaciela. Została uszkodzona lokomotywa, a żołnierze zaczęli opuszczać wagony i gromadzić się w pobliskim lesie. Część żołnierzy przeprawiła się przez Wisłę na podręcznych środkach przeprawowych[14][15][16].
Obsada personalna
[edytuj | edytuj kod]- dowódca batalionu – kpt. adm. (piech.) Stanisław Ziemba[10][c] (*)[d]
- dowódca 1 kompanii ON „Tuchola” – kpt. adm. (piech.) Wacław II Świniarski (*)[d]
- dowódca 2 kompanii ON „Śliwice” – kpt. adm. (piech.) Jan Salwik
- dowódca 3 kompanii ON „Sępolno” – kpt. Józef Markowski (*)[d]
- Obsada dowódcza batalionu we wrześniu 1939[22]
- dowódca batalionu – kpt. adm. (piech.) Stanisław Ziemba
- adiutant batalionu –
- dowódca plutonu łączności –
- dowódca plutonu zwiadu (kolarzy) –
- dowódca plutonu ppanc. –
- dowódca 1 kompanii strzeleckiej (dawniej ON Sępolno) – kpt. piech. Józef Markowski
- dowódca 2 kompanii strzeleckiej (dawniej ON Śliwice) – kpt. adm. (piech.) Jan Salwik
- dowódca plutonu – por. piech. rez. Władysław Kowalski[23]
- dowódca 3 kompanii strzeleckiej (dawniej ON Tuchola) – kpt. adm. (piech.) Wacław II Świniarski
- dowódca kompanii ckm – kpt. Oczkowski
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jednostki należące do grupy zielonej były mobilizowane w „okresie zagrożenia”[8]
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[18].
- ↑ Stanisław Maciej Ziemba urodził się 18 listopada 1896 roku. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 roku w korpusie oficerów piechoty. Był odznaczony czterokrotnie Krzyżem Walecznych. W latach 30. XX wieku pełnił służbę w Korpusie Ochrony Pogranicza. Dowodził kompaniami granicznymi: „Żebrowszczyzna” i „Stasiewszczyzna”. 1 czerwca 1935 roku ogłoszono sprostowanie jego imienia z „Stanisław II” na „Stanisław Marian”. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Był osadzony w Oflagu II D Woldenberg. Zmarł 4 października 1954 roku w Gorzowie Wielkopolskim. Został pochowany na cmentarzu Świętokrzyskim[19][20]Echo Gorzowa kalendarium
- ↑ a b c Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednoczenie więcej niż jedną funkcję[21].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1104-1105.
- ↑ Pindel 1979 ↓, s. 32, 40.
- ↑ Pindel 1979 ↓, s. 32.
- ↑ Pindel 1979 ↓, s. 50.
- ↑ Pindel 1979 ↓, s. 44.
- ↑ Pindel 1979 ↓, s. 92.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 152.
- ↑ Zarzycki 1995 ↓, s. 14-16.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CLIII.
- ↑ a b c Ziemba 1945 ↓, s. 10.
- ↑ Pindel 1979 ↓, s. 154.
- ↑ Pindel 1979 ↓, s. 149-150.
- ↑ Lorbiecki i Wałdoch 2014 ↓, s. 203.
- ↑ Ciechanowski 1983 ↓, s. 226.
- ↑ Obrona Narodowa 1939 ↓.
- ↑ Lorbiecki i Wałdoch 2014 ↓, s. 215-221.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 668.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 51, 906.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 1 czerwca 1935 roku, s. 62.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.
- ↑ Lorbiecki i Wałdoch 2014 ↓, s. 63.
- ↑ Władysław Kowalski. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.7543 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-04-05].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Kazimierz Pindel: Obrona Narodowa 1937-1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06301-X.
- Stanisław Ziemba: Sprawozdanie z udziału w kampanii polskiej 1939 roku. [w:] B.I.28g [on-line]. IPMS, 1945. [dostęp 2018-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-26)].
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.
- Batalion ON „Tuchola”. Obrona Narodowa II RP 1937-1939. Serwis poświęcony formacjom Obrony Narodowej II RP i Przysposobienia Wojskowego Konnego. [dostęp 2018-08-20].
- Konrad Ciechanowski: Armia „Pomorze” 1939. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1983. ISBN 83-11-06793-7.
- Andrzej Lorbiecki, Marcin Wałdoch: Chojnice 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2014. ISBN 978-83-11-13350-1.