Kompania graniczna KOP „Stasiewszczyzna”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja |
Stasiewszczyzna[a][b] (Staszewszczyzna) |
| Formacja | |
| Podległość | |
Kompania graniczna KOP „Stasiewszczyzna” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 6 batalion graniczny [1][2], a w jego składzie 3 kompanię graniczną KOP. W 1930 kompanii nadano imię gen. Kazimierza Sosnkowskiego[3].
Z dniem 1 grudnia 1934 zlikwidowano strażnicę „Suła” pozostawiając strażnice „Bardzie”, „Bosmany” i „Morozowicze”[4][5]. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 6 podoficerów, 4 nadterminowych i 66 żołnierzy służby zasadniczej[c].
Przed 1937 rokiem (wg Szubańskiego) jako 4 kompania Szarzywszczyzna[6] 6 batalionu KOP „Iwieniec”.
W wyniku realizacji drugiej fazy reorganizacji KOP, latem 1937 przesunięto 3 kompanię graniczną „Stasiewszczyzna” z batalionu „Iwieniec” do batalionu KOP „Stołpce” jako jego 5 kompanię graniczną[7][8].
W 1939 5 kompania graniczna KOP „Stasiewszczyzna” podlegała dowódcy batalionu KOP „Stołpce”[9].
Służba graniczna[edytuj | edytuj kod]
Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[10]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[11].
3 kompania graniczna „Stasiewszczyzna” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 13 kilometrów 277 metrów[12]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Makwasy” i „Teleszewicze” z komendantury „Makwasy”[13].
Kompanie sąsiednie:
- 1 kompania graniczna KOP „Żebrowszczyzna” ⇔ 2 kompania graniczna KOP „Rubieżewicze” – 1928[14], 1929[15], 1931[13], 1932[16], 1934[17], 1938[18]
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
Strażnice kompanii w latach 1928 – 1932[14][15][13][16]
- strażnica KOP „Bardzie”
- strażnica KOP „Basmany”[d]
- strażnica KOP „Suła”[e][f]
- strażnica KOP „Morozowicze”[g]
Strażnice kompanii w 1934[17][h]
Strażnica „Suła” zlikwidowana została w 1935. Jej odcinek rozdysponowany został pomiędzy sąsiednie strażnice[19]
Strażnice kompanii w 1938[20]
Organizacja kompanii 17 września 1939[21][22]:
- dowództwo kompanii
- 1 strażnica KOP „Bardzie”[i]
- 2 strażnica KOP „Basmany”
- 3 strażnica KOP „Morozowicze”
Dowódcy kompanii[edytuj | edytuj kod]
- kpt. piech. Wincenty Zarembski (był IV 1927 dowódcą 3 kg[23] - 31 X 1927 → 62 pp[24])
- kpt. Józef Szul (− 20 I 1929)[25]
- kpt. Tadeusz Gubowski (był IV 1929 − 9 V 1933 → przeniesiony do 38 pp)[25]
- kpt. Józef Kojder (19 VI 1933 −)[25] → dowódca 2 kompanii granicznej
- kpt. Stanisław Maciej Ziemba (był VIII 1935 - )
- kpt. Piotr Tymkiewicz (był IX 1935 - V 1937)[23]
- kpt. Stanisław Kieroń (V 1937 - )[23]
- kpt. Jerzy Gędzierski[j] (- 1939)
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Powiat stołpecki, województwo nowogródzkie. Poczta Iwieniec lub Rubieżewicze. Stacja kolejowa Stołpce (71 km), Wołożyn (62 km) lub Olechnowicze (38 km) → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 298
- ↑ osada Stasiewszczyzna, gmina Iwieniec, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie
- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 366
- ↑ okolica Besmany, gmina Rubieżewicze, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
- ↑ folwark Suła, gmina Rubieżewicze, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
- ↑ Strażnica „Suła” zlikwidowana została w 1935. Jej odcinek rozdysponowany został pomiędzy sąsiednie strażnice → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 62/1934
- ↑ wieś Morozowicze, gmina Rubieżewicze, powiat stołpecki, województwo nowogródzkie
- ↑ W 2000 Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993 odnoszą się do stanu sprzed 1937 → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Bardzie”, „Bosmany”, „Mirdzowo” → Szubański 1993 ↓, s. 277
- ↑ wieś Bardzie, gmina Wołma, powiat wołożyński, województwo nowogródzkie
- ↑ Jerzy Leon Gędzierski, kpt. piech., w KOP od 1934. Do mobilizacji dowódca 5 kompanii granicznej „Stasiewszczyzna”. We wrześniu 1939 dowódca kompanii odwodowej baonu KOP „Troki”. Internowany na Litwie, uciekł i przedostał się na zachód. W oddziałach polskich na Zachodzie, m.in. dowódca I batalionu piechoty 15 pp. Po zakończeniu II wojny światowej pozostał na emigracji w Anglii. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 718
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
- ↑ Głowiński 2018 ↓, s. 85.
- ↑ Głowiński 2009 ↓, s. 21.
- ↑ Głowiński 2018 ↓, s. 84.
- ↑ Szubański 1993 ↓, s. 277.
- ↑ Zarządzenie nr L.3300/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 2/1.
- ↑ Głowiński 2009 ↓, s. 22.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 89.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 298.
- ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 8/1928.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 8/1929.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 23/1932.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 55/1934.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 85 i 86/1938.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 62/1934.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 86/1938.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 308.
- ↑ Grzelak 2001 ↓, s. 187.
- ↑ a b c Listy płac bg „Iwieniec” ↓.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927, s. 331.
- ↑ a b c Obsada oficerska bg „Iwieniec” ↓.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Tomasz Głowiński: Zapomniany garnizon. Oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza w Iwieńcu w latach 1924-1939. Wrocław: Wydawnictwo GAJT, 2009. ISBN 978-83-88178-71-9.
- Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
- Tomasz Głowiński: Pułk KOP „Wołożyn” i chroniona przezeń granica (1929–1939). W: [red.] Artur Ochał, Michał Ruczyński, Paweł Skubisz: U polskich stali granic. W 90. rocznicę utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza. Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej, 2018. ISBN 978-83-8098-528-5.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa–Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 8390021794.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Listy płac batalionu granicznego KOP „Iwieniec” w latach 1925-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Iwieniec” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Zarządzenie dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza sprawie reorganizacji pododdziałów w batalionach i CSP(„R.3” II Faza) nr L.3300/Tjn.Og.Org/37 z 17 lipca 1937.
- Kompanie graniczne Korpusu Ochrony Pogranicza
- Kompanie graniczne KOP rozmieszczone na granicy polsko-radzieckiej
- Kompanie batalionu KOP „Stołpce”
- Kompanie batalionu KOP „Iwieniec”
- Kompanie graniczne KOP w powiecie wołożyńskim
- Jednostki organizacyjne wojska utworzone w 1924
- Jednostki organizacyjne wojska rozwiązane w 1939