Karpacka Półbrygada Obrony Narodowej

Karpacka Półbrygada Obrony Narodowej – półbrygada piechoty Wojska Polskiego II RP.

Formowanie brygady

Karpacka Półbrygada ON została sformowana w II półroczu 1937 roku na podstawie rozkazu ministra spraw wojskowych L.dz. 1496/Org. tjn. z dnia 12 marca 1937 roku i wytycznych szefa Departamentu Piechoty M.S.Wojsk. w sprawie organizacji jednostek Obrony Narodowej z dnia 12 czerwca 1937 roku.

Dowództwo półbrygady stacjonowało w Stanisławowie przy Dowództwie 11 Karpackiej DP. Tam też, przy 48 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych zorganizowano Oddział Zwiadowców, Dowództwo Stanisławowskiego Batalionu ON i jego 1 kompanię. W Stryju przy 53 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych sformowany został Stryjski Batalion ON i jego 1 kompania. Pozostałe kompanie tego batalionu utworzono w Żydaczowie (2) i Dolinie (3).

W maju 1939, w ramach II fazy organizacji jednostek ON, sformowane zostały dwa nowe pododdziały: I Huculski Batalion ON i II Huculski Batalion ON. Dla obu batalionów oddziałem gospodarczym był 49 Huculski Pułk Strzelców w Kołomyi.

Walki brygady

Kampanię wrześniową Karpacka Półbrygada ON rozpoczęła w składzie Odcinka "Węgry" dowodzonego przez gen. bryg. Władysława Langnera. Odcinek "Węgry" podporządkowany był dowódcy Armii "Karpaty". Głównym zadaniem Odcinka "Węgry", a tym samym Karpackiej Półbrygady ON było dozorowanie przejść karpackich na kierunkach wyprowadzających z Węgier na Małopolskę Wschodnią (Lwów, Stanisławów, Kołomyja), a w szczególności na zagłębie naftowe Borysław.

3 września półbrygada przejęła pododcinek "Stryj" dozorowany przez 1 Pułk Piechoty KOP "Karpaty". Wymusiło to zmiany w organizacji dowodzenia półbrygadą. Nowym dowódcą pododcinka "Stryj" wyznaczony został mjr Władysław Welz, dowódca Stanisławowskiego Batalionu ON. Podporządkowano mu Stryjski Batalion ON z 111 Kompanią Asystencyjną oraz Stanisławowski Batalion ON z 26 Kompanią Asystencyjną. Dowódca półbrygady, ppłk Franciszek Klein został dowódcą pododcinka "Delatyn". W dalszym ciągu podlegały mu oba huculskie bataliony ON.

11 września oba pododcinki ("Delatyn" i "Stryj") podporządkował sobie gen. bryg. Stefan Dembiński, który otrzymał od gen. dyw. Tadeusza Kasprzyckiego zadanie zorganizowania odcinka "Stanisławów" w celu obrony rejonu Drohobycz-Stryj i osłony połączeń z Rumunią na kierunku Stryj-Stanisławów.

14 września Grupa gen. Dembińskiego, bardziej znana jako Grupa „Stryj” została zreorganizowana. Główne siły grupy podzielono na trzy improwizowane pułki piechoty. W skład trzeciego pułku włączone zostały: Stryjski i Stanisławowski Bataliony ON oraz improwizowany batalion piechoty zorganizowany w Bolechowie przez kpt. Irakli Kiknadze głównie z nadwyżek 49 pp. Dowódcą 3 Pułku Obrony Narodowej mianowany został mjr Władysław Welz. Poza siłami głównymi grupy, w bezpośrednim podporządkowaniu jej dowódcy pozostał nadal pododcinek "Delatyn".

20 września 3 Pułk ON przekroczył granicę na Przełęczy Wyszkowskiej. Następnego dnia granicę węgierską przekroczyły oba huculskie bataliony ON pod dowództwem ppłk Franciszka Kleina.

Organizacja i obsada personalna

• Dowództwo Karpackiej Półbrygady Obrony Narodowej
  • dowódca - ppłk Franciszek Klein
  • szef sztabu — kpt. Wawrzyniec Matys
• Stryjski Batalion ON - mjr Józef Rymarski
• Stanisławowski Batalion ON - mjr Władysław Welz
• I Huculski Batalion ON - mjr Marian Jasiński
• II Huculski Batalion ON - kpt. Józef Pulnarowicz

Bibliografia

• KazimierzK. Pindel KazimierzK., Obrona Narodowa 1937-1939, Warszawa: Wydaw. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979, ISBN 83-11-06301-X, OCLC 69279234 .
• Ryszard Dalecki: Armia "Karpaty" w wojnie obronnej 1939 r., Rzeszów 1989, wyd. II, ​ISBN 83-03-02830-8​,
• Tadeusz Jruga: Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939 : organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975
• RyszardR. Rybka RyszardR., Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny "W" i jego ewolucja, KamilK. Stepan, Warszawa: Oficyna Wydawnicza "Adiutor", 2010, ISBN 978-83-86100-83-5, OCLC 674626774 .
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.