Cerkiew św. Katarzyny w Wilnie

Cerkiew św. Katarzyny

Vilniaus Šv. kankinės Kotrynos cerkvė

cerkiew parafialna
Widok ogólny
Państwo	Litwa
Miejscowość	Wilno
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Parafia	św. Katarzyny
Wezwanie	św. Katarzyny
Wspomnienie liturgiczne	24 listopada/7 grudnia
Historia Data zakończenia budowy 1872 Data poświęcenia 1872; 2013 Data zamknięcia 1923 Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna Data reaktywacji 2005
Dane świątyni Styl gruzińska architektura cerkiewna Architekt Nikołaj Czagin Świątynia • materiał bud. • cegła Kopuła • liczba kopuł 1
Położenie na mapie Litwy Cerkiew św. Katarzyny
Położenie na mapie Wilna Cerkiew św. Katarzyny
54°41′33,5″N 25°14′41,0″E

Cerkiew św. Katarzyny – prawosławna cerkiew parafialna w Wilnie, w dzielnicy Zwierzyniec, przy ulicy Birutes.

Historia

W pobliżu miejsca, na którym znajduje się cerkiew św. Katarzyny, znajdowała się w XIX wieku jedna z rezydencji generał-gubernatora Wilna. Na polecenie żony generał-gubernatora Aleksandra Potapowa, Jekatieriny (z d. Oboleńskiej) na miejscu dzisiejszej cerkwi została wzniesiona drewniana kaplica prawosławna. Nabożeństwa w niej odprawiał ks. Bratanowski, kapelan pułku saratowskiego stacjonującego w Wilnie. Jekatierina Potapowa była znana ze swojej działalności dobroczynnej, osobiście odwiedzała chorych w wileńskich szpitalach. W 1871, w czasie jednej z takich wizyt, zaraziła się cholerą i zmarła 15 sierpnia tego roku, mając 51 lat. Jej śmierć bardzo dotknęła generał-gubernatora, który postanowił wznieść cerkiew upamiętniającą zmarłą żonę.

Projekt budynku wykonał Nikołaj Czagin. Obiekt został poświęcony dokładnie po roku od śmierci Jekatieriny Potapowej przez Makarego, arcybiskupa wileńskiego i litewskiego. Patronką świątyni została święta Katarzyna Aleksandryjska. Na jednej z bocznych ścian obiektu została umieszczona tablica informująca o okolicznościach powstania cerkwi. Cerkiew była czynna jedynie w czasie pobytu Potapowa w Wilnie. Po jego wyjeździe z miasta została zamknięta, chociaż pozostawała pod opieką duszpasterza domowej cerkwi w głównej rezydencji gubernatora (współczesny pałac prezydentów Litwy). W czasie I wojny światowej, po wycofaniu się Rosjan z Wilna, cerkiew ta przestała funkcjonować. Po wojnie cerkiew św. Katarzyny przez pewien czas była świątynią domową Nadieżdy Kalinkowej, córki miejscowego właściciela ziemskiego.

W 1922 obiekt przekazano parafii działającej przy cerkwi Ikony Matki Bożej „Znak”, w tej samej dzielnicy Wilna. Po ogłoszeniu autokefalii Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, z inicjatywy Wiaczesława Bohdanowicza została siedzibą jedynej w Polsce parafii w jurysdykcji patriarchy Moskwy. Działała ona jednak tylko przez rok, gdyż władze polskie zabroniły użytkowania cerkwi przez prawosławnych niepodlegających metropolicie warszawskiemu. Odtąd nabożeństwa parafialne odbywały się w prywatnych domach. Cerkiew św. Katarzyny została ponownie otwarta tymczasowo w czasie remontu cerkwi Ikony Matki Bożej „Znak”. Po aneksji Litwy do ZSRR obiekt został odebrany wiernym i był odtąd użytkowany jako magazyn, a następnie pracownia rzeźbiarza. Został zwrócony eparchii wileńskiej i litewskiej w latach 90., a następnie w 2005 częściowo wyremontowany. W 2013 cerkiew odnowiono również wewnątrz, po czym została ona ponownie wyświęcona przez arcybiskupa wileńskiego i litewskiego Innocentego. Od 2014 regularnie odbywają się w niej nabożeństwa, reaktywowano też parafię św. Katarzyny.

Architektura

Cerkiew jest wzniesiona na planie kwadratu z wysuniętym przedsionkiem. Naśladuje gruzińską architekturę cerkiewną. Wejście do niej prowadzi przez przedsionek z drzwiami obramowanymi skromnym portalem. W każdej z trzech pozostałych ścian obiektu znajdują się po dwie pary półkolistych okien ze skromnymi obramowaniami. Poniżej poziomu dachu całość okala fryz. Świątynia jest z zewnątrz malowana w całości na biało. Budynek posiada jedną cebulastą kopułę zlokalizowaną w centrum dachu, umieszczoną na ośmiobocznym bębnie, zwieńczoną złoconym krzyżem.