Kult jednostki

Kult „boskiego Augusta” – kult cesarski w starożytnym Rzymie

Współczesny przejaw kultu jednostki. Pomnik przywódców Korei Północnej: Kim Ir Sena (z lewej) i jego syna Kim Dzong Ila na wzgórzu Mansudae w Pjongjangu

Kult jednostki – kult pojedynczej osoby występujący w niedemokratycznych (imperialnym^[1], autorytarnym, autokratycznym lub totalitarnym) systemach władzy, prowadzący do wyidealizowania, niejednokrotnie do deifikacji władcy (na przykład Cesarz Cesarstwa Wielkiej Japonii do 1 stycznia 1946 roku był bóstwem^[2]) lub przywódcy^[3].

Cechy

Przywódca otaczany takim kultem jest przedstawiany przez państwową propagandę jako osoba nieprzeciętnie utalentowana, nieomylna, której cały naród/narody jest winien wdzięczność. Jego wizerunek jest powielany w niezliczonych pomnikach (związany z kultem osoby jest kult posągu/ów przedstawiającego czczoną osobę), obrazach (kult obrazu/ów pokazującego czczoną osobę) itd., a przypisywane mu myśli i wypowiedzi są nieustannie cytowane w książkach i innych mediach. Jakakolwiek próba kwestionowania geniuszu osoby otaczanej kultem bądź dewastowania jej wizerunków w totalitarnym państwie jest karana surowymi represjami.

Czasami kult przybierał formę religijną bądź parareligijną z rytuałami na cześć przywódcy, modlitwami do niego i medytowaniem jego wypowiedzi. Ciało przywódcy może zostać zabalsamowane i wystawione na widok publiczny w mauzoleum, np. Mauzoleum Mao Zedonga.

Kult jednostki jest typowym elementem oficjalnej propagandy politycznej państw rządzonych przez dyktaturę, jak np. Gwinea Równikowa w czasach rządów Francisco Macíasa Nguemy^[4], czy Zair pod rządami Josepha-Désiré Mobutu, który własne nazwisko zmienił na Mobutu Sese Seko Kuku Ngbendu wa za Banga, oznaczające „Wszechpotężny wojownik, który nie zaznał porażki z powodu swej niezwykłej wytrzymałości i niezłomnej woli i który, krocząc od zwycięstwa do zwycięstwa, pozostawia za sobą zgliszcza”^[5].

Pochodzenie nazwy

Termin „kult jednostki” został spopularyzowany pod wpływem języka rosyjskiego (ros. культ ли́чности), w którym po raz pierwszy użyty został przez Nikitę Chruszczowa na XX Zjeździe KPZR w 1956 roku. W wygłoszonym tam referacie O kulcie jednostki i jego następstwach Chruszczow potępił Józefa Stalina za błędy w przywództwie, wypaczenie komunizmu i otaczanie swojej osoby kultem^[6]^[7]. Określenie to było jednak używane już w XIX wieku w odniesieniu do kultu jaki wyrósł wokół władców starożytnych imperiów^[8].

Inne przykłady

Za przykładem Stalina, kult wokół własnej osoby budowali także inni przywódcy komunistyczni: Mao Zedong, Kim Ir Sen, Enver Hoxha, Nicolae Ceaușescu, Kim Dzong Il^[7], jak również niekomunistyczni dyktatorzy tacy jak Saddam Husajn, Francisco Macías Nguema, Saparmyrat Nyýazow czy Józef Piłsudski^[9] (patrz kult Józefa Piłsudskiego).

We wczesnych latach funkcjonowania Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej kult jednostki budowano wokół Bolesława Bieruta.

W państwach opartych na ideologii narodowosocjalistycznej i faszystowskiej kultem otaczano Adolfa Hitlera, Benito Mussoliniego i Francisco Franco.

Zobacz też

Przypisy

↑ Kult cesarski [online], Imperium Romanum .
↑ Pod wpływem zwycięskiego supermocarstwa zrzekł się statusu.
↑ Leksykon historii Polski po II wojnie światowej 1944–1997 2003 ↓, s. 101.
↑ Simon SebagS.S. Montefiore Simon SebagS.S., Potwory. Historia zbrodni i okrucieństwa, JerzyJ. Korpanty (tłum.), Warszawa: Świat Książki, 2010, s. 276, ISBN 978-83-247-1548-0 .
↑ Simon Sebag Montefiore, Potwory. Historia zbrodni i okrucieństwa, wyd. Świat Książki, s. 285 (rozdz. Mobutu Sese Seko), tłum. Jerzy Korpanty.
↑ RobertR. Service RobertR., Stalin: A Biography, wyd. 1st Harvard University Press pbk. ed, Cambridge, Mass.: Belknap Press, 2006, s. 362, ISBN 978-0-674-02258-4, OCLC 802292165 .
↑ ^a ^b Kult jednostki. [w:] Portal Wiedzy [on-line]. portalwiedzy.onet.pl. [dostęp 2015-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-27)].
↑ Heller, Klaus (2004). Personality Cults in Stalinism. s. 23–33. ISBN 978-3-89971-191-2.
↑ SKAZUJĘ WAS NA WIELKOŚĆ Legenda Józefa Piłsudskiego [online], archive.is, 9 grudnia 2012 [dostęp 2021-01-01] .

Bibliografia

Praca zbiorowa: Leksykon historii Polski po II wojnie światowej 1944–1997. Warszawa: 2003.
Nikita Chruszczow, O kulcie jednostki i jego następstwach, Wydawnictwo Ave, Warszawa 2009 ISBN 978-83-929235-2-7.
Marek J. Malinowski, Ideologie afrykańskie 1945–1985, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1986 ISBN 83-04-02087-4.

[imperium-1] Kult cesarski [online], Imperium Romanum .

[2] Pod wpływem zwycięskiego supermocarstwa zrzekł się statusu.

[CITEREFLeksykon_historii_Polski_po_II_wojnie_światowej_1944–19972003101-3] Leksykon historii Polski po II wojnie światowej 1944–1997 2003 ↓, s. 101.

[4] Simon SebagS.S. Montefiore Simon SebagS.S., Potwory. Historia zbrodni i okrucieństwa, JerzyJ. Korpanty (tłum.), Warszawa: Świat Książki, 2010, s. 276, ISBN 978-83-247-1548-0 .

[SSM-5] Simon Sebag Montefiore, Potwory. Historia zbrodni i okrucieństwa, wyd. Świat Książki, s. 285 (rozdz. Mobutu Sese Seko), tłum. Jerzy Korpanty.

[6] RobertR. Service RobertR., Stalin: A Biography, wyd. 1st Harvard University Press pbk. ed, Cambridge, Mass.: Belknap Press, 2006, s. 362, ISBN 978-0-674-02258-4, OCLC 802292165 .

[wi-7] Kult jednostki. [w:] Portal Wiedzy [on-line]. portalwiedzy.onet.pl. [dostęp 2015-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-27)].

[8] Heller, Klaus (2004). Personality Cults in Stalinism. s. 23–33. ISBN 978-3-89971-191-2.

[9] SKAZUJĘ WAS NA WIELKOŚĆ Legenda Józefa Piłsudskiego [online], archive.is, 9 grudnia 2012 [dostęp 2021-01-01] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]