Przejdź do zawartości

Mrówcza Górka

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mrówcza Górka
Ilustracja
Mrówcza Górka widziana z ulicy Francuskiej na wysokości lotniska Katowice-Muchowiec (2024)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Położenie

Katowice

Pasmo

Wyżyna Katowicka, Płaskowyż Murcek

Wysokość

305,7 m n.p.m.

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, po prawej nieco u góry znajduje się czarny trójkącik z opisem „Mrówcza Górka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się czarny trójkącik z opisem „Mrówcza Górka”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się czarny trójkącik z opisem „Mrówcza Górka”
Ziemia50°14′41,4″N 19°03′51,5″E/50,244833 19,064306
Multimedia w Wikimedia Commons

Mrówcza Górka[1] – wzgórze w południowej Polsce, na Wyżynie Katowickiej, w granicach Katowic. Wzgórze o wysokości 305,7 m n.p.m. wykształciło się na skałach warstw orzeskich pochodzących z górnego karbonu. Przez szczyt przebiega dział wodny zlewni trzech rzek: Rawy, Boliny i Potoku Leśnego. U jego podnóży w przeszłości znajdowała się kolonia Amandy, zaś do 2021 roku powstało osiedle Nowy Nikiszowiec.

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Mrówcza Górka pod względem podziału fizycznogeograficznego opracowanego przez Jerzego Kondrackiego znajduje się makroregionie Wyżyna Śląska (341.1), w jej środkowej części – na obszarze mezoregionu Wyżyna Katowicka (341.13), natomiast pod względem jednostek geomorfologicznych – na obszarze Płaskowyżu Katowickiego. Płaskowyż ten składa się z szeregu garbów zbudowanych z utworów karbońskich o wyrównanych wierzchołkach, na poziomie powyżej 300 m n.p.m. Jest on pocięty przez wypełnione glacjalnymi osadami doliny rzek, w tym Rawy, Potoku Leśnego i Boliny[2]. W podziale na mniejsze jednostki, Mrówcza Górka jest położona w północnej części Płaskowyżu Murcek[3].

Pod względem administracyjnym, szczyt Mrówczej Górki położony jest w centralnej części województwa śląskiego, na terenie Katowic[1], w dzielnicy Janów-Nikiszowiec, na wschód od ul. Gospodarczej, na południe od miejsca, gdzie w przeszłości znajdowała się kolonia Amandy i na zachód od Nowego Nikiszowca[4].

Geografia

[edytuj | edytuj kod]
Staw w rejonie dawnej kolonii Amandy, na północ od szczytu Mrówczej Górki
Mrówcza Górka widziana z kładki nad autostradą A4 (2022)

Mrówcza Górka wykształciła się na obszarze zapadliska górnośląskiego, który ma rzeźbę zrębową[5]. Górka zbudowana jest ze skał z górnego karbonu – z warstw orzeskich[6]. Jest to potężna seria łupków z wkładkami piaskowców, syderytów i prawie pięćdziesięcioma pokładami węgla kamiennego, a czego dwa mają ponad 1,5 metra miąższości. W warstwach orzeskich występują również ławice iłołupków, które były w przeszłości wykorzystywane do produkcji ceramiki budowlanej[5]. Utwory karbońskie, z których zbudowana jest Mrówcza Górka, powstały przed 300 milionami lat na zatorfionych brzegach rozległych jezior[7].

W trzeciorzędzie dochodziło do intensywnych procesów wietrzenia chemicznego oraz denudacji, w wyniku czego w tym okresie utworzyły się główne rysy obszaru Mrówczej Górki. W czwartorzędzie obszar Mrówczej Górki był pod wpływem prawdopodobnie dwóch zlodowaceń: sanu (krakowskiego) i odry (środkowopolskiego)[8]. W tym czasie dochodziło ponadto do odgrzebywania wzniesień spod pokrywy starszych osadów, a także zasypywania obniżeń i dolin rzecznych[9].

Wysokość wzgórza według różnych źródeł jest inna. Przedwojenne mapy niemieckie[10] oraz Mapa Szczegółowa Polski z 1933 roku podaje wysokość 308,9 m n.p.m.[11] Na mapie topograficznej z 1965 roku wysokość ta wynosi 311 m n.p.m.[12], a według mapy topograficznej z 1992 roku – 305,7 m n.p.m.[13]

W ostatnich wiekach znaczny wpływ na rzeźbę Mrówczej Górki ma działalność człowieka, związana zwłaszcza z rozwojem osadnictwa oraz działalnością przemysłu górniczego (w tym tzw. płytkiej eksploatacji górniczej)[9], które prowadzą do powstania niewielkich powierzchniowo zapadlisk[14]. Stok Mrówczej Górki w ekspozycji północno-wschodniej jest jednym z trzynastu miejsc w Katowicach zagrożonych ruchami masowymi o powierzchni 2,1 ha. Stok w tym miejscu zbudowany jest z mułowców i iłowców z przewarstwieniami piaskowców z górnego karbonu, które są przykryte cienką warstwą piasków i glin deluwialnych z plejstocenu[15].

Mrówcza Górka w całości położona jest w dorzeczu Wisły[16], natomiast na jej szczycie przebiega dział wodny pomiędzy trzema zlewniami: Rawy (północny stok), Boliny (południowy stok) i Potoku Leśnego (zachodni stok)[17]. U podnóża Mrówczej Górki, w rejonie dawnej kolonii Amandy wykształcił się staw, który jest wypełniony wodami gruntowymi, które zbierają się w niecce powstałej wskutek osiadania terenu[15].

Przyroda i ochrona środowiska

[edytuj | edytuj kod]
Polana leśna na północnym stoku Mrówczej Górki

Znaczna część stoków Mrówczej Górki, zwłaszcza północnych i zachodnich, jest porośnięta zbiorowiskami leśnymi, z czego najcenniejszym przyrodniczo jest płat grądu środkowoeuropejskiego, zlokalizowany na południowy zachód od szczytu, niedaleko leśnej drogi[18]. Stoki Mrówczej Górki są miejscem występowania będącej pod ochroną listery jajowatej[19]. Zbiorowiska leśne wzniesienia są lasami ochronnymi będącymi pod zarządem Lasów Państwowych, w Leśnictwie Janów, będącej częścią Nadleśnictwa Katowice[1]. Dominującym gatunkiem drzew w lasach u podnóża Mrówczej Górki jest brzoza brodawkowata. Ponadto występują tu płaty z dominacją olszy czarnej, w rejonie dawnej kolonii Amandy modrzewia europejskiego, a w północno-wschodniej części również topoli osiki i dębu. Pod względem roślinności potencjalnej cały obszar Mrówczej Górki jest terenem nieznanej tendencji sukcesyjnej[1].

Lasy w Mrówczej Górce zamieszkują zwierzęta różnych gatunków, lecz ich skład gatunkowy jest silnie zubożony ze względu na fragmentację lasów i długotrwałą ich izolację. Wśród nich liczne są ssaki, w tym wszelkiego rozmiaru gryzonie oraz owadożerne (w tym jeże, ryjówki i krety)[20], a spośród większych sarny, dziki, zające, łasice oraz lisy, kuny leśne czy wiewiórki[21].

Obszar Mrówczej Górki nie jest objęty żadną formą ochrony przyrody. Nie przebiega także przez nią żaden korytarz ekologiczny[1].

Historia i zagospodarowanie przestrzenne

[edytuj | edytuj kod]
Maszty radiowe na Mrówczej Górce w latach międzywojennych

W pierwszej połowie XIX wieku[22], na północnych stokach Mrówczej Górki[4] przy kopalni węgla kamiennego „Amanda” powstała nieistniejąca obecnie kolonia Amandy. Kolonia ta była niewielka – w 1871 roku mieszkało w niej 87 osób[22]. Sama zaś kopalnia została nadana 3 maja 1837 roku i po połączeniu z kopalnią Agnes powołano 14 maja 1840 roku kopalnię „Agnes Amanda”, w której wydobywano węgiel kamienny w rejonie Mrówczej Górki z przerwami do 1883 roku, kiedy to kopalnię tą włączono do zakładu „Giesche”. Maksymalne wydobycie w 1847 roku wyniosło 18,5 tys. ton[23]. W latach międzywojennych, w 1931 roku[24] na Mrówczej Górce stały dwa maszty radiostacji lotniczej, które obsługiwały pobliskie lotnisko Katowice-Muchowiec[25].

U podnóża Mrówczej Górki (ul. Gospodarcza 14-16)[4], w latach 1996–2014 roku powstały budynki usługowe[26]. Na wschodnich stokach góry[27], w latach 2018–2021 zrealizowano osiedle mieszkaniowe Nowy Nikiszowiec[28].

Zachodnim stokiem Mrówczej Górki biegnie ul. Gospodarcza, natomiast na południe od wzgórza ul. Górniczego Dorobku. Na zachód od wzgórza zlokalizowany jest cmentarz komunalny oraz węzeł drogowy Murckowska, w których przecinają się: autostrada A4 (al. Górnośląska) oraz droga krajowa nr 86 (ul. Pszczyńska i Murckowska)[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Katowicach: Geoportal Województwa Śląskiego – ORSIP. mapy.orsip.pl. [dostęp 2020-07-20]. (pol.).
  2. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 30.
  3. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 7.
  4. ↑ a b c d OpenStreetMap: Mapa Podstawowa. www.openstreetmap.org. [dostęp 2020-10-26]. (pol.).
  5. ↑ a b Opracowanie... 2014 ↓, s. 32.
  6. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 10.
  7. ↑ Tokarska-Guzik, Rostański i Kupka 2002 ↓, s. 9.
  8. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 33.
  9. ↑ a b Opracowanie... 2014 ↓, s. 34.
  10. ↑ Topographische Karte (Messtischblatt) cz. wsch.(Ostdeutschland). igrek.amzp.pl, 1900–1942. [dostęp 2020-10-27]. (pol.).
  11. ↑ Wojskowy Instytut Geograficzny: WIG – Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000. maps.mapywig.org, 1933. [dostęp 2020-10-27]. (pol.).
  12. ↑ Główny Urząd Geodezji i Kartografii: Geoportal Krajowy. Skany map topograficznych. Mapa topograficzna z 1965 roku. Skala 1:10 000. mapy.geoportal.gov.pl. [dostęp 2020-10-26]. (pol.).
  13. ↑ Główny Urząd Geodezji i Kartografii: Geoportal Krajowy. Skany map topograficznych. Mapa topograficzna z 1992 roku. Skala 1:10 000. mapy.geoportal.gov.pl. [dostęp 2020-10-26]. (pol.).
  14. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 35.
  15. ↑ a b Opracowanie... 2014 ↓, s. 43.
  16. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 105.
  17. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 15.
  18. ↑ Opracowanie... 2014 ↓.
  19. ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 128.
  20. ↑ Tokarska-Guzik, Rostański i Kupka 2002 ↓, s. 48.
  21. ↑ Tokarska-Guzik, Rostański i Kupka 2002 ↓, s. 49.
  22. ↑ a b Lech Szaraniec, Osady i osiedla Katowic, Katowice: Oficyna „Artur”, 1996, s. 57, ISBN 83-905115-0-9.
  23. ↑ Jerzy Jaros (red.), Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich, Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1984, s. 20, ISBN 83-00-00648-6.
  24. ↑ Antoni Steuer: Leksykon bogucki. A. mhk.katowice.pl. [dostęp 2021-02-01]. (pol.).
  25. ↑ Narodowe Archiwum Cyfrowe: Radiostacja lotnicza w Giszowcu pod Katowicami. www.szukajwarchiwach.gov.pl. [dostęp 2020-11-14]. (pol.).
  26. ↑ Katowickie budynki. katowickiebudynki.eu. [dostęp 2020-10-27]. (pol.).
  27. ↑ Olga Krzyżyk: Mieszkanie Plus Katowice: 500 mieszkań powstanie na Mrówczej Górce. dziennikzachodni.pl, 2017-04-13. [dostęp 2020-10-27]. (pol.).
  28. ↑ Urbanity: Nowy Nikiszowiec. www.urbanity.pl. [dostęp 2020-10-25]. (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Przyroda Katowic
Parki
Kompleksy rekreacyjne
Użytki ekologiczne
Rezerwaty przyrody
Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
Lasy i pomniki przyrody
Wzniesienia
Instytucje

Herb Katowic

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mrówcza_Górka&oldid=73954262”