Ewangelia: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Zamieniam Szablon:Przypisy-lista na Szablon:Uwagi, zamieniam Szablon:Przypisy-lista na Szablon:Przypisy |
|||
Linia 29: | Linia 29: | ||
== Apokryfy == |
== Apokryfy == |
||
Pozostałe pisma przedstawiające życie Jezusa określa się jako ''ewangelie [[apokryf]]iczne''. Spośród nich najbardziej znana jest [[Ewangelia Tomasza]]. W latach 70. XX w. w [[Egipt|Egipcie]] odnaleziony został tekst [[Ewangelia Judasza|Ewangelii Judasza]]. Rękopis, datowany metodą radiowęglową na III-IV w., został napisany w języku koptyjskim, jednej z późnych odmian języka egipskiego, którą posługiwali się egipscy chrześcijanie. Ewangelia opisuje [[Judasz Iskariota|Judasza]] jako wysłannika bożego, który miał wydać [[Jezus Chrystus|Jezusa]] na jego własne życzenie. O ewangelii tej pisał w [[II wiek]]u pierwszy biskup [[Lyon]]u, [[Ireneusz z Lyonu|święty Ireneusz]], określając ją jako fałszywą. Rękopis po odnalezieniu przez pewien czas znajdował się w Szwajcarii, potem przez 20 lat w USA. Dopiero w 2001 r. rozpoczęto jego odczytywanie. |
Pozostałe pisma przedstawiające życie Jezusa określa się jako ''ewangelie [[apokryf]]iczne''. Spośród nich najbardziej znana jest [[Ewangelia Tomasza]]. W latach 70. XX w. w [[Egipt|Egipcie]] odnaleziony został tekst [[Ewangelia Judasza|Ewangelii Judasza]]. Rękopis, datowany metodą radiowęglową na III-IV w., został napisany w języku koptyjskim, jednej z późnych odmian języka egipskiego, którą posługiwali się egipscy chrześcijanie. Ewangelia opisuje [[Judasz Iskariota|Judasza]] jako wysłannika bożego, który miał wydać [[Jezus Chrystus|Jezusa]] na jego własne życzenie. O ewangelii tej pisał w [[II wiek]]u pierwszy biskup [[Lyon]]u, [[Ireneusz z Lyonu|święty Ireneusz]], określając ją jako fałszywą. Rękopis po odnalezieniu przez pewien czas znajdował się w Szwajcarii, potem przez 20 lat w USA. Dopiero w 2001 r. rozpoczęto jego odczytywanie. Źródła wspominają także o ewangeliach: [[Ewangelia Andrzeja|Andrzeja]], [[Ewangelia Bazylidesa|Bazylidesa]] i [[Ewangelia Cerynta|Cerynta]], jednak tekst żadnej z nich nie zachował się do naszych czasów. |
||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
Wersja z 22:08, 16 sty 2018
Ewangelia (z gr. εὐαγγέλιον, euangelion, dosł. dobra nowina) – w starożytności termin używany jako określenie nagrody dla osoby przynoszącej dobrą nowinę.
Obecnie używa się go w następujących znaczeniach:
- jako określenie gatunku literatury stosowanej, pisma chrześcijańskie opisujące życie, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa
- jako jedna z ksiąg Nowego Testamentu (pisana wielką literą),
- ewangelią w sensie ścisłym w chrześcijaństwie jest nazywana Dobra Nowina o Królestwie Bożym. Jezus Chrystus został posłany dla ogłoszenia Dobrej Nowiny.
Nowy Testament
Ewangelie kanoniczne wchodzą w skład Nowego Testamentu. Współczesne kościoły chrześcijańskie za natchnione uznają cztery Ewangelie, powstałe prawdopodobnie w następujących latach[a]:
- Ewangelia według św. Marka: ok. 68–73 r.[1] lub ok. 65-70[2]
- Ewangelia według św. Mateusza: ok. 70–100[1] lub ok. 80-85[2]. Niektórzy konserwatywni badacze utrzymują, że powstała przed rokiem 70., szczególnie ci, którzy nie uważają Ewangelii według św. Marka za pierwszą.
- Ewangelia według św. Łukasza: ok. 80–100, większość badaczy podaje rok 85[1] lub ok. 80-85[2]
- Ewangelia według św. Jana: ok. 90-100[2] lub ok. 90–110[3]. Przeważa pogląd, że Ewangelia ta była pisana etapami, więc nie ma konkretnej daty opracowania całości.
Skład ten ukształtował się prawdopodobnie w pierwszej połowie II wieku. W pismach patrystycznych po raz pierwszy określenie ewangelia w stosunku do utworu pojawia się w pismach Justyna[4]. Ok. 170 r. Tacjan napisał „Harmonię czterech Ewangelii” zwaną „Diatessaron”, po nim harmonie Ewangelii tworzyli też inni autorzy. W drugiej połowie II wieku cztery ewangelie wymienia tzw. kanon Muratoriego oraz Tertulian, a Ireneusz z Lyonu ok. 180 r. jest przekonany o świętości jedynie czterech Ewangelii.
Istnieje wiele teorii dotyczących czasu powstania poszczególnych Ewangelii oraz zależności między nimi. Powszechnie uznaje się, że trzy Ewangelie – według św. św. Łukasza, Marka i Mateusza (tzw. ewangelie synoptyczne) – są ze sobą bliżej związane niż z Ewangelią według św. Jana: często używają podobnych sformułowań, mówią o podobnych wydarzeniach i stosują podobną aranżację tekstu. Wnioskuje się zatem, że ewangeliści ci korzystali ze wspólnego źródła, albo autorzy późniejszych ewangelii synoptycznych wykorzystywali wcześniejsze z nich.
Według hipotezy dwuźródłowej powstania Ewangelii, jako pierwsza z trójki powstała Ewangelia według św. Marka, pozostali dwaj ewangeliści korzystali z niej oraz z innego wspólnego źródła (to hipotetyczne źródło jest nazywane ewangelią Q – od niemieckiego Quelle – źródło). Najpoważniejszym problemem tej hipotezy jest fakt, że ewangelia Q, jeśli istniała, zaginęła bardzo wcześnie, gdyż nie ma żadnych zapisów wczesnochrześcijańskich odnoszących się do dokumentu z wyjątkiem dość enigmatycznego stwierdzenia Papiasza z II wieku, które może być w ten sposób interpretowane. Kontrowersyjnym dokumentem uważanym przez niektórych za potwierdzenie tej hipotezy jest ewangelia Tomasza, która zawiera wiele sformułowań wspólnych dla Łukasza i Mateusza, nie występujących w ewangelii według św. Marka. Interpretowane jest to na dwa sposoby – albo pismo to powstało bardzo wcześnie i Tomasz również korzystał z Q, co byłoby silnym argumentem za istnieniem Q, albo też powstał bardzo późno i korzystał z ewangelii według św. Łukasza i według św. Mateusza. Obie te hipotezy mają swoich zwolenników.
Istnieje wiele innych hipotez, które z grubsza można pogrupować według liczby dodatkowych dokumentów, których istnienie postulują. Te które tworzą najmniej lub nie tworzą ich wcale, nie wyjaśniają wszystkich zależności między ewangeliami synoptycznymi; te które tworzą kilka lub nawet kilkanaście takowych wchodzą w trudne do zweryfikowania spekulacje.
Każda z Ewangelii przeprowadza własną myśl teologiczną i liczy się z potrzebami środowiska, dla którego jest przeznaczona[5], troszcząc się bardziej o objaśnienie zasad wiary chrześcijańskiej niż o historyczne szczegóły.
Apokryfy
Pozostałe pisma przedstawiające życie Jezusa określa się jako ewangelie apokryficzne. Spośród nich najbardziej znana jest Ewangelia Tomasza. W latach 70. XX w. w Egipcie odnaleziony został tekst Ewangelii Judasza. Rękopis, datowany metodą radiowęglową na III-IV w., został napisany w języku koptyjskim, jednej z późnych odmian języka egipskiego, którą posługiwali się egipscy chrześcijanie. Ewangelia opisuje Judasza jako wysłannika bożego, który miał wydać Jezusa na jego własne życzenie. O ewangelii tej pisał w II wieku pierwszy biskup Lyonu, święty Ireneusz, określając ją jako fałszywą. Rękopis po odnalezieniu przez pewien czas znajdował się w Szwajcarii, potem przez 20 lat w USA. Dopiero w 2001 r. rozpoczęto jego odczytywanie. Źródła wspominają także o ewangeliach: Andrzeja, Bazylidesa i Cerynta, jednak tekst żadnej z nich nie zachował się do naszych czasów.
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Szacunki dotyczące dat spisania ewangelii są mocno rozbieżne. Dowody na taką lub inną datę są nikłe. Najwcześniejsze kompletne kopie ewangelii datuje się na IV wiek; przed tym czasem są dostępne tylko fragmenty i cytowania. Podane daty odzwierciedlają poglądy większości badaczy Biblii; nie ma wśród nich jednak konsensusu co do takiego datowania.
Przypisy
- ↑ a b c Raymond E. Brown. An Introduction to the New Testament
- ↑ a b c d Harris, Stephen L., Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield. 1985.
- ↑ M. in. C. K. Barrett
- ↑ IRENEUSZ Z LYONU I GNOSTYCY. Zdemaskowanie i odparcie fałszywej gnozy, 978-83-7030-994-7, Wstęp s 11.
- ↑ Manfred Uglorz: Introdukcja do Nowego Testamentu. Cz. I. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna, 1994, s. 55. ISBN 83-901296-5-5.
Wybrana bibliografia
- „Rozmowy o Biblii", Anna Świderkówna, PWN Warszawa 2003;
Linki zewnętrzne
- Komentarz do czterech Ewangelii – strona opracowana przez fundację Biblos