Justyn Męczennik
męczennik Szukający drogocennej perły | |
Justyn Męczennik na ilustracji pochodzącej z 1584 roku. | |
Data i miejsce urodzenia |
ok. 100 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Czczony przez | |
Wspomnienie |
1 czerwca (kat.) |
Atrybuty |
księga, krzyż[1] |
Patron |
filozofów |
Justyn Męczennik, Justyn Filozof, Święty Justyn, gr. Ἰουστῖνος ὁ Μάρτυρ, łac. Iustinus philosophus, cs. Muczenik Iustin Fiłosof (ur. ok. 100 we Flawii Neapolis w Palestynie, zm. ścięty mieczem między 163 a 167 w Rzymie) – filozof i apologeta[2] tworzący w języku greckim. Wyznawał poglądy millenarystyczne. Zaliczony został do najstarszych pisarzy starochrześcijańskich, męczennik, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego.
Życie
[edytuj | edytuj kod]Najwięcej informacji na temat Justyna Męczennika pochodzi z jego własnych pism. On też jako miejsce swojego pochodzenia podaje Flavia Neapolis (dawne Sychem, współczesne Nablus) w Palestynie. Miasto to zostało założone przez Wespazjana w 72 r. n.e. jako kolonia, po uprzednim zrównaniu go z ziemią podczas powstania żydowskiego. Nazywa siebie Samarytaninem, ale jego ojciec był Grekiem lub Rzymianinem, wychowywany był w wierze pogańskiej.
Zakłada się, że pochodził z zamożniejszej rodziny, co umożliwiło mu studiowanie filozofii. Podczas studiów zetknął się pierwszy raz z chrześcijaństwem, które po pewnym czasie sam przyjął (ok. 130). Swoje nawrócenie opisuje w dziele: Dialog z Żydem Tryfonem, który to lokalizuje w Efezie, gdzie prawdopodobnie nastąpiło jego nawrócenie.
Przemierzając następnie liczne kraje osiada w Rzymie, gdzie rozpoczyna pracę nauczyciela w założonej przez siebie bezpłatnej szkole. Jego uczniem był m.in. Tacjan Syryjczyk, który jednak później, po śmierci mistrza, odszedł od jedności z Kościołem, propagując poglądy enkratyckie.
Około 165 r. Justyn, po donosie prawdopodobnie swego wieloletniego wroga Krescenesa, oskarżony o to, że jest chrześcijaninem, wraz z sześcioma swoimi uczniami stanął przed sądem prefekta Rzymu Juniusa Rustyka. Śmierć poniósł przez ścięcie mieczem.
Nauczanie
[edytuj | edytuj kod]Jest autorem koncepcji Objawienia, która dostrzega w przed i poza-chrześcijańskich naukach filozofów (np. Sokrates) obecność Słowa Bożego – Logosu w postaci tzw. ziarna Słowa / (gr.) Logos spermatikos / (por. J 1, 1; Hebr 1,1-3). Pisał np. o stoikach: głoszą sensowne zasady (tak samo zresztą jak w niektórych kwestiach poeci), dzięki temu, że Logos zaszczepił swoje nasienie całemu rodzajowi ludzkiemu, za co, jak wiemy, ich nienawidzono[3].
Jest autorem jednego z najwcześniejszych opisów Eucharystii sprawowanej w Kościele pierwotnym[4].
W swej Apologii bardzo mocno bronił wartości chrześcijańskiego dziewictwa[5]. Nauczał też nowego, w stosunku do starotestamentalnej moralności, podejścia do etyki seksualnej. Dla chrześcijan cudzołóstwo zaczyna się już wtedy, kiedy się o nim myśli[6][7]. Niedopuszczalna jest poligamia, która występowała u patriarchów jedynie jako figura profetyczna. Na przykład małżeństwa Jakuba z dwiema siostrami Leą i Rachelą nie były wyrazem pożądliwości, rozwiązłego życia seksualnego. Doszło do nich jako proroctwo misji Chrystusa wobec Synagogi (Lea) i Kościoła (Rachela) (por. Rdz 29,16-19)[7].
Kult
[edytuj | edytuj kod]Wspomnienie liturgiczne św. Justyna obchodzone jest w Kościele katolickim 1 czerwca[8], natomiast w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego 14 kwietnia[9].
Cerkiew prawosławna wspomina męczennika 1/14 czerwca[10], tj. 14 czerwca według kalendarza gregoriańskiego[11].
- Ikonografia
W ikonografii święty przedstawiany jest jako niewysoki mężczyzna z jasnokasztanową brodą oraz charakterystyczną białą chustą wokół szyi. W lewej dłoni trzyma zwój pisma, prawą błogosławi. W sztuce zachodniej najczęściej spotykane jest jego wyobrażenie, gdy wręcza cesarzowi Hadrianowi swoją "Apologię"[11].
- Patronat
Święty Justyn jest patronem filozofów.
We Frankfurcie nad Menem znajduje się kościół noszący wezwanie świętego Justyna, do którego sprowadzono w IX wieku jego relikwie, w 1298 roku przeniesione do kościoła św. Albana w Moguncji.
W 1754 r. z Rzymu przywieziono relikwie do kościoła Matki Bożej Szkaplerznej w Starym Miadziole, w 1832 r. przeniesione do kościoła św. Stanisława w Nowym Miadziole, od 1838 r. znajdują się w kościele św. Anny w Mosarzu.
Dzieła
[edytuj | edytuj kod]Z ośmiu dzieł Justyna Filozofa zachowały się zaledwie trzy.
I Apologia pierwsza powstała około 155 r. do cesarza Antonina Piusa; w 68 rozdziałach krytykuje rzymskie nastawienie do religii chrześcijańskiej, wykazuje, że chrześcijanie nie są ateistami, udowadnia boskość Jezusa, opisuje liturgie Eucharystii i chrztu, nakreśla życie społeczne chrześcijan.
- Przekład polski: 1 Apologia, w: Pierwsi apologeci greccy. Kwadratus, Arystydes z Aten, Aryston z Pelli, Justyn Męczennik, Tacjan Syryjczyk, Milcjades, Apolinary z Hierapolis, Teofil z Antiochii, Hermiasz. ks. Leszek Misiarczyk (przekład, wstęp i przypisy), ks. Józef Naumowicz (oprac.). Kraków: Wydawnictwo „M”, 2004, s. 207-270, seria: Biblioteka Ojców Kościoła 24. ISBN 83-7221-640-1.
II Apologia druga skierowana do senatu rzymskiego po skazaniu trzech chrześcijan na śmierć za wyznawanie wiary.
- Przekład polski: 2 Apologia, w: dz. cyt., s.271-284.
III Dialog z Żydem Tryfonem relacja z dwudniowej, prawdopodobnie fikcyjnej rozmowy Justyna z rabinem (reprezentantem hellenistycznej diaspory), która odbyła się w Efezie; spisana w 142 rozdziałach. Jest to najstarsza apologia chrześcijańska[12]. Niestety nie zachowała się w całości, brakuje części wstępu i 74 rozdziału.
Justyn wyraża w tym dziele poglądy, iż Prawo Mojżeszowe było tylko przejściowe przed prawem Chrystusowym, które jest nowym i wiecznym prawem dla całej ludzkości. Podkreśla fakt prawdziwej wielkości i boskości Chrystusa. Zauważa również, że czas masowych nawróceń z judaizmu na chrześcijaństwo minął bezpowrotnie[13].
- Fragmenty w tłumaczeniu polskim w: Antologia literatury patrystycznej t.1, Marian Michalski (przekład i opracowanie), Warszawa 1975 IW PAX, s.99-109.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Justyn (imię) – inne znane postaci o tym imieniu
- kult świętych
- modlitwa za wstawiennictwem świętego
- święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
- święci prawosławni
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Stanisław ks. Hołodyn: Justyn Męczennik w serwisie opoka.pl. [dostęp 2010-05-24]. (pol.).
- ↑ Justyn, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-30] .
- ↑ 1 Apologia 8.1, w: Pierwsi apologeci greccy. Kwadratus, Arystydes z Aten, Aryston z Pelli, Justyn Męczennik, Tacjan Syryjczyk, Milcjades, Apolinary z Hierapolis, Teofil z Antiochii, Hermiasz. ks. Leszek Misiarczyk (przekład, wstęp i przypisy), ks. Józef Naumowicz (oprac.). Kraków: Wydawnictwo „M”, 2004, s. 277, seria: Biblioteka Ojców Kościoła 24. ISBN 83-7221-640-1.; 10.2, s. 278; por. L. Misiarczyk, Wstęp, w: dz. cyt. s. 187.
- ↑ 1 Apologia, 65,1-67,7 w: dz. cyt., s. 254-256; por. KKK, 1345
- ↑ 1 Apologia 15,6, dz. cyt., s.217; 29,1, s. 227; 2 Apologia 2,1-15, dz. cyt., s. 271-273.
- ↑ 1 Apologia, 15,5 dz. cyt. s.216-217
- ↑ a b Por. Dialog z Żydem Tryfonem, 134; por. H. Rondet SJ: Introduction a l'étude de la théologie du marriage. Paris: 1960, s. 26.
- ↑ Święty Justyn, męczennik na brewiarz.katolik.pl [ostatnia aktualizacja: 2010-05-27]
- ↑ Kalendarz liturgiczny na bieżący rok [online], www.piusx.org.pl [dostęp 2021-05-01] (pol.).
- ↑ podwójne datowanie
- ↑ a b męcz. Justyn Filozof na cerkiew.pl (oprac. Jarosław Charkiewicz)
- ↑ Wcześniejszą, znaną tylko pośrednio, za czasów cesarza Hadriana (117 - 138), napisać miał Kwadrat Apologeta.
- ↑ Jan Wierusz-Kowalski, Wczesne chrześcijaństwo I-X wiek, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, s. 40, ISBN 83-03-00985-0, ISBN 83-03-00986-9, OCLC 69374139 .
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Katecheza Benedykta XVI o św. Justynie na opoka.org.pl (Audiencja generalna 21 marca 2007)
- Edycja krytyczna Dialog z Żydem Tryfonem przez Philippe Bobichon
- Pierwsza Apologia (ang.)
- Druga Apologia (ang.)
- Dialog z Żydem Tryfonem gr. fr.
- [1] (ang.)
- Żywot ś. Justyna Filozofa i Męczennika w Żywotach świętych Piotra Skargi
- Justyn, wychłostany a następnie ścięty za świadectwo o Chrystusie Jezusie, A.D. 168, Anabaptyści.pl, fragment z The Martyr's Mirror
- ISNI: 0000000061707238
- VIAF: 88878069, 64149196529374792207, 9814154387472030970002, 221158790632538851676, 27145857126522922934, 7348149544616500490003, 164198284
- LCCN: n80089626
- GND: 118714341
- LIBRIS: dbqst19x39shx3w
- BnF: 11909273s
- SUDOC: 026943611
- SBN: CFIV023991
- NLA: 35256444
- NKC: mzk2009502586
- BNE: XX1056724
- NTA: 069751099
- BIBSYS: 90190618
- CiNii: DA03951472
- Open Library: OL390605A
- PLWABN: 9810565059805606
- NUKAT: n96216112
- J9U: 987007300044605171
- PTBNP: 495030
- CANTIC: a10392373
- LNB: 000011923
- NSK: 000219284
- CONOR: 120480867
- BNC: 000065152
- ΕΒΕ: 19255
- BLBNB: 000186022
- LIH: LNB:V*277831;=BO