Mikołaj Krzysztof Radziwiłł: Różnice pomiędzy wersjami

Mikołaj Krzysztof Radziwiłł
Rodzina	Radziwiłłowie
Data i miejsce urodzenia	2 sierpnia 1549 ; Zamek w Ćmielowie
Data i miejsce śmierci	28 lutego 1616 ; Nieśwież
Ojciec	Mikołaj Krzysztof Radziwiłł "Czarny"
Matka	Elżbieta Szydłowiecka
Dzieci	z Elzbietą "Halaszką" Eufemią Wiśniowiecką: ; Jan Jerzy Radziwiłł ; Elżbieta Radziwiłł (1585-1618) ; Albrycht Władysław Radziwiłł ; Mikołaj Radziwiłł ; Krzysztof Mikołaj Radziwiłł ; Zygmunt Karol Radziwiłł ; Katarzyna Radziwiłł (1593-1600) ; Krystyna Radziwiłł (1593-1599) ; Aleksander Ludwik Radziwiłł

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 14:30, 17 wrz 2014

Mikołaj Krzysztof Radziwiłł książę herbu Trąby, zwany Sierotką (ur. 2 sierpnia 1549 w Ćmielowie, zm. 28 lutego 1616 w Nieświeżu) – wojewoda wileński od 1604, wojewoda trocki od 1590, kasztelan trocki od 1586, marszałek wielki litewski w latach 1579–1586, marszałek nadworny litewski od 1569, starosta szawelski, pamiętnikarz.

Życiorys

Był synem Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła Czarnego i Elżbiety z Szydłowieckich, córki Krzysztofa. Wychowany w kalwinizmie na przyszłą podporę reformacji, po śmierci ojca na skutek pobytu w Rzymie i osobistego zetknięcia z Commendonem, Hozjuszem i Skargą przeszedł w 1567 z kalwinizmu na katolicyzm, po czym otwierał zamknięte przez jego ojca kościoły, m.in. w Szydłowcu. Gorliwy katolik, popierał antyturecką politykę papiestwa i konsekwentnie wspierał Habsburgów w staraniach o tron Polski. Po wyborze króla prezentował postawę regalistyczną wspierając wszystkich czterech królów polski, z którymi się zetknął.

W 1567 roku wraz z królem Zygmuntem Augustem brał udział w wyprawie pod Radoszkowice, a w 1568 roku walczył nad Ułą. W nagrodę w 1569 roku został marszałkiem nadwornym litewskim. W tym samym roku podpisał unię lubelską^[1]. Od tego czasu towarzyszył królowi i był przy jego śmierci w Knyszynie w 1572 roku. W 1573 roku brał udział w poselstwie po Henryka Walezego do Paryża. Podczas elekcji 1575 roku poparł kandydaturę Habsburga do tronu polskiego, jednak uznał wybór Stefana Batorego. W 1577 roku po ślubie jego siostry Krystyny z kanclerzem Janem Zamoyskim został jedną z ważniejszych postaci frakcji królewskiej. Brał udział w bitwie pod Tczewem w czasie wojny króla z Gdańskiem i wyprawach moskiewskich Batorego, nad Dźwiną w 1577, Połockiem w 1579, Pskowem w 1581.

W latach 1582-1584 odbył podróż do Ziemi Świętej. Po pielgrzymce, w 1585 częściowo przebudował wnętrza zamku w Szydłowcu. W 1590 roku został wojewodą trockim. Popierał Zygmunta III Wazę w staraniach o unię kościelną. W 1604 roku otrzymał najważniejszy w Wielkim Księstwie Litewskim tytuł wojewody wileńskiego. Dostarczył królowi posiłków przeciw rokoszowi Zebrzydowskiego i wziął udział w 1609 roku w bitwie pod Warką.

Zbudował zamek w Nieświeżu i ufortyfikował (zaopatrzył w słynne armaty) oraz zbudował kościół w Nieświeżu dla Jezuitów (pierwszy barokowy kościół w Rzeczpospolitej), zakładał klasztory, budował drogi i szpitale, rozwijał szeroką działalność filantropijną, opiekował się ubogimi studentami. Wykształcony, studiował zwłaszcza geografię i medycynę. Napisał dzieje swojej podróży, wydane w 1601, w przeróbce łacińskiej, a potem w tłumaczeniu polskim jako Peregrynacja abo pielgrzymowanie do Ziemi Świętej (1607). Drukarnię w Nieświeżu podarował Akademii wileńskiej, współpracował w dziele unii kościoła wschodniego z katolicyzmem. Był protektorem kartografii polskiej, wydając mapy Litwy opracowane niezależnie przez Tomasza Makowskiego i Macieja Strubicza.

Twórczość

Pamiętniki z pielgrzymki do Ziemi Św., powst. około 1595, oryginał polski wyd. na podstawie 4 odpisów: J. Czubek pt. "Peregrynacja do Ziemi Świętej (1582-1584)", Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce, t. 15 (1925); fragmenty przedr. W. Tomkiewicz "Pisarze polskiego Odrodzenia o sztuce", Wrocław 1955, Teksty Źródłowe do Dziejów Teorii Sztuki, t. 4; całość oprac. L. Kukulski, Warszawa 1962; przeróbkę łac. polskiego oryginału wykonał Tomasz Treter pt. Hierosolymitana peregrinatio, Braniewo 1601, drukarnia J. Schöfels; wyd. następne: Antwerpia 1614; Taurini 1753; Cassoviae 1756; tekst łac. T. Tretera przeł. na jęz. polski: Andrzej Wargocki pt. Peregrynacja abo pielgrzymowanie do Ziemie Świętej Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła, Kraków 1607, drukarnia S. Kempini; wyd. następne: Kraków 1611; Kraków 1617; Kraków 1628; Kraków 1683; Kraków 1745 (2 edycje); Wrocław 1847; fragm. wg edycji 1628 przedr. Przyjaciel Ludu 1836 nr 12-16, 18-20; przekł. niemiecki pt. Juengst geschehene Hierosolimitanische Reise, Moguncja 1603; w zbiorze Reisbuch in das H. Land, Frankfurt 1609; przekł. rosyjski pt. Putieszestwije ko swiatym miestam i w Jegipiet, Petersburg 1787; pt. Pochożdienije w Ziemlu Swiatuju, wyd. P. A. Hiltebrandt, Petersburg 1879; rękopisy wymienia J. Czubek: Wstęp do wyd.: "Peregrynacja do Ziemi Świętej (1582-1584)", s. XIII-XIV.

Listy i materiały

Listy z lat 1568-1614 do księcia Mantui, rękopisy w Archivio di Stato w Mantui (wiadomość podał E. Czapski "Documents polonais dans les archives des Gonzagues à Mantoue", Antemurale (Rzym), t. 3 (1956)
Listy do papieża i Sekretariatu Stanu z lat 1574-1609, rękopisy w Archiwum Watykańskim (wiadomość podał P. Savio "De actis Nuntiaturae Poloniae quae partem Archivi Secretarius Status constituunt", Watykan 1947, Studia Teologiczne XIII, s. 135-136
42 listy z lat 1571-1615, przeważnie do Radziwiłłów, wyd. A. Sokołowski Scriptores Rerum Polonicarum, t. 8 (1885)
Listy do J. Zamoyskiego oraz do K. Radziwiłła z lat 1574-1587, wyd. J. Siemieński w: Archiwum Jana Zamoyskiego, t. 2, Warszawa 1909; t. 3, Warszawa 1913; wyd. K. Lepszy w: Archiwum Jana Zamoyskiego, t. 4, Kraków 1948
Fragmenty listów: do Krzysztofa Radziwiłła Pioruna, dat. z Klecka 17 września 1574; 1575; z Niechniewicz 9 listopada 1578; z Miru 18 listopada 1579; z Nieświeża 21 marca 1586; do Janusza Radziwiłła; ogł. H. M. (Merczyng:) "Mikołaj Krzysztof Radziwiłł", Przegląd Historyczny 1911, t. 12
Do Jana Chodkiewicza, dat. z Kojdanowa 15 września 1578; do Krystyny ze Zborowskich Chodkiewiczowej, dat. z Płocka 14 września 1579; wyd. I. Polkowski "Sprawy wojenne króla Stefana Batorego. Dyjaryjusze, relacyje, listy i akta z lat 1576-1586", Kraków 1887, Acta Historica Res Gestas Poloniae Illustrantia, t.11
Pojedyncze listy z lat 1582 i 1584 do A. Bolognettiego i papieża Grzegorza XIII, wyd. E. Kuntze i C. Nanke Monumenta Poloniae Vaticana, t. 5 (1923/1933); E. Kuntze Monumenta Poloniae Vaticana, t. 6 (1938) – t. 7 (1939/1948-1950)
Do J. Zamoyskiego, dat. z Kowna 27 lipca 1584, ogł. W. Nehring "Listy Jana Zamoyskiego do Radziwiłłów od roku 1574 do 1602", Kwartalnik Historyczny 1890
Do Janusza Radziwiłła, dat. 10 lipca 1610, rękopis przed 1939 znajdował się w Bibliotece Narodowej, sygn. Pol. F. IV nr 185
Od królowej Anny Jagiellonki, dat. z Warszawy 24 września 1570, 7 października 1571; wyd. J. U. Niemcewicz Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze, t. 2, Lipsk 1839
Listy od J. Zamoyskiego oraz S. Zamoyskiego z lat 1572-1584, wyd. J. Siemieński w: Archiwum Jana Zamoyskiego, t. 2, Warszawa 1909; t. 3, Warszawa 1913
Listy od J. Zamoyskiego z lat 1574-1602, ogł. W. Nehring "Listy Jana Zamoyskiego do Radziwiłłów od roku 1574 do 1602", Kwartalnik Historyczny 1890
Od Stefana Batorego, dat. z Zakroczymia 1 maja 1577, wyd. I. Polkowski "Sprawy wojenne króla Stefana Batorego. Dyjaryjusze, relacyje, listy i akta z lat 1576-1586", Kraków 1887, Acta Historica Res Gestas Poloniae Illustrantia, t.11
Od Ł. Górnickiego, dat. w Lipnikach: 28(?) lutego 1579, 21 października i 30 grudnia 1594, 27 stycznia 1595 (część); w Żuchowicach 9 października 1594; wyd. A. M. Kurpiel "Pięć listów...", Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce, t. 10 (1904) i odb.
Od kardynała Ptolemeusza Galiusza, dat. z Rzymu 23 maja 1579, wyd. T. Wierzbowski Uchańsciana, t. 2, Warszawa 1885
Pojedyncze listy od A. Bolognettiego, Grzegorza XIII z lat 1583-1584, wyd. E. Kuntze Monumenta Poloniae Vaticana, t. 6 (1938) – t. 7 (1939/1948-1950)
32 listy od Lwa, Mikołaja i Pawła Sapiehów oraz Jana Wieliczki z lat 1586-1606, wyd. A. Prochaska Archiwum Domu Sapiechów, t. 1, Lwów 1892
Od Ł. Górnickiego, dat. w Lipnikach: 2 marca i 17 października 1594, 27 stycznia 1595 (inna część listu wyd. przez A. M. Kurpiela), 28 października 1601; w Tykocinie 30 maja 1594; wyd. W. A. Maciejowski Piśmiennictwo polskie, t. 3 dod., Warszawa 1852, s. 159-169
List od kardynała Santoriego, dat. 12 grudnia 1595, ogł. A. Staerk, Kwartalnik Literacki, t. 1 (1910); z fotografii autografu)
Admonitorium (instrukcja pedagogiczna dla synów) dat. z Nieświeża 14 lipca 1603, wyd. A. Sokołowski Scriptores Rerum Polonicarum, t. 8 (1885); także wyd. w: Z dokumentów księcia M. K. Radziwiłła zwanego Sierotką, Warszawa 1905 (tu dodatkowo 2 portrety Sierotki); także wyd. 2 Warszawa 1936
Testament, dat. z Nieświeża 21 marca 1612, wyd. A. Sokołowski Scriptores Rerum Polonicarum, t. 8 (1885); także wyd. w: Z dokumentów księcia M. K. Radziwiłła zwanego Sierotką, Warszawa 1905
2 pisma senatorów do Andrzeja Wiśniowieckiego, wojewody bracławskiego, po ucieczce Henryka Walezego, dat. z Krakowa: 20 i 29 czerwca 1574, z podpisem M. K. Radziwiłła, ogł. L. Rzyszczewski Athenaeum 1846, t. 6, s. 71-78
Paszport turecki, udzielony M. K. Radziwiłłowi w 1583 przez sułtana Murada III na drogę powrotną z Jerozolimy do Polski przez Konstantynopol, oryginał: Archiwum Główne Akt Dawnych, Oddział Wilanów, Archiwum Radziwiłłowskie
Wiadomości o listach w zbiorach szwedzkich, zob.: E. Barwiński, L. Birkenmajer, J. Łoś Sprawozdanie z poszukiwań w Szwecji, Kraków 1914

Bibliografia

Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 3 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1965, s. 153-155

Zobacz też

Radziwiłłowie

Linki zewnętrzne

↑ Skarbiec diplomatów papiezkich, cesarskich, krolewskich, książęcych; uchwał narodowych, postanowień różnych władz i urzędów posługujących do krytycznego wyjaśnienia dziejów Litwy, Rusi Litewskiéj i ościennych im krajów. t. II., Wilno 1862, s. 330.

Szablon:Głowarodu-Radziwiłł Szablon:Właściciel Szydłowca

[1] Skarbiec diplomatów papiezkich, cesarskich, krolewskich, książęcych; uchwał narodowych, postanowień różnych władz i urzędów posługujących do krytycznego wyjaśnienia dziejów Litwy, Rusi Litewskiéj i ościennych im krajów. t. II., Wilno 1862, s. 330.

[1]

@@ Linia 20: / Linia 20: @@
 == Życiorys ==
-Był synem [[Mikołaj Radziwiłł Czarny|Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła Czarnego]] i Elżbiety z Szydłowieckich, córki [[Krzysztof Szydłowiecki|Krzysztofa]]. Wychowany w [[kalwinizm]]ie na przyszłą podporę [[reformacja|reformacji]], po śmierci ojca na skutek pobytu w [[Rzym]]ie i osobistego zetknięcia z [[Giovanni Francesco Commendone|Commendonem]], [[Stanisław Hozjusz|Hozjuszem]] i [[Piotr Skarga (kaznodzieja)|Skargą]] przeszedł w [[1567]] z [[kalwinizm]]u na [[katolicyzm]], po czym otwierał zamknięte przez jego ojca kościoły, m.in. w [[kościół św. Zygmunta w Szydłowcu|Szydłowcu]].
+Był synem [[Mikołaj Radziwiłł Czarny|Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła Czarnego]] i Elżbiety z Szydłowieckich, córki [[Krzysztof Szydłowiecki|Krzysztofa]]. Wychowany w [[kalwinizm]]ie na przyszłą podporę [[reformacja|reformacji]], po śmierci ojca na skutek pobytu w [[Rzym]]ie i osobistego zetknięcia z [[Giovanni Francesco Commendone|Commendonem]], [[Stanisław Hozjusz|Hozjuszem]] i [[Piotr Skarga (kaznodzieja)|Skargą]] przeszedł w [[1567]] z [[kalwinizm]]u na [[katolicyzm]], po czym otwierał zamknięte przez jego ojca kościoły, m.in. w [[kościół św. Zygmunta w Szydłowcu|Szydłowcu]]. Gorliwy katolik, popierał antyturecką politykę papiestwa i konsekwentnie wspierał Habsburgów w staraniach o tron Polski. Po wyborze króla prezentował postawę regalistyczną wspierając wszystkich czterech królów polski, z którymi się zetknął.
 [[Plik:Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka.PNG|thumb|left|Wizerunek sprzed 1578 roku]]
-W [[1568]] roku walczył nad Ułą, w [[1569]] roku został [[marszałek nadworny litewski|marszałkiem nadwornym litewskim]], podpisał [[Unia lubelska|unię  lubelską]] 1569 roku<ref>Skarbiec diplomatów papiezkich, cesarskich, krolewskich, książęcych; uchwał narodowych, postanowień różnych władz i urzędów posługujących do krytycznego wyjaśnienia dziejów Litwy, Rusi Litewskiéj i ościennych im krajów. t. II., Wilno 1862, s. 330.</ref>. W [[1573]] roku brał udział w poselstwie po [[Henryk III Walezy|Henryka Walezego]] do [[Paryż]]a. Podczas elekcji 1575 roku poparł kandydaturę Habsburga do tronu polskiego, jednak uznał wybór Stefana Batorego. Następnie brał udział w wyprawach moskiewskich [[Stefan Batory|Batorego]]. W latach [[1582]]-[[1584]] odbył podróż do [[Palestyna|Ziemi Świętej]]. Po pielgrzymce, w [[1585]] częściowo przebudował wnętrza [[Zamek w Szydłowcu|zamku w Szydłowcu]] a w [[1591]] roku zatwierdził prawa miejskie dla tego miasta. Gorliwy katolik, popierał antyturecką politykę papiestwa i konsekwentnie wspierał Habsburgów w staraniach o tron Polski. Następnie [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazę]] w staraniach o unię kościelną, dostarczył mu posiłków przeciw [[rokosz Zebrzydowskiego|rokoszowi Zebrzydowskiego]], [[Nieśwież]] ufortyfikował, zaopatrzył go w słynne armaty, zbudował [[Zespół zamkowy w Nieświeżu|zamek w Nieświeżu]], wspaniały kościół jezuitów, zakładał klasztory, budował drogi i szpitale, rozwijał szeroką działalność filantropijną, opiekował się ubogimi studentami. Wykształcony, studiował zwłaszcza geografię i medycynę. Napisał dzieje swojej podróży, wydane w [[1601]], w przeróbce [[Łacina|łacińskiej]], a potem w tłumaczeniu polskim jako ''Peregrynacja abo pielgrzymowanie do Ziemi Świętej'' ([[1607]]).
+W 1567 roku wraz z królem Zygmuntem Augustem brał udział w wyprawie pod [[Radoszkowice]], a w [[1568]] roku walczył nad Ułą. W nagrodę w [[1569]] roku został [[marszałek nadworny litewski|marszałkiem nadwornym litewskim]]. W tym samym roku podpisał [[Unia lubelska|unię  lubelską]]<ref>Skarbiec diplomatów papiezkich, cesarskich, krolewskich, książęcych; uchwał narodowych, postanowień różnych władz i urzędów posługujących do krytycznego wyjaśnienia dziejów Litwy, Rusi Litewskiéj i ościennych im krajów. t. II., Wilno 1862, s. 330.</ref>. Od tego czasu towarzyszył królowi i był przy jego śmierci w [[Knyszyn]]ie w 1572 roku. W [[1573]] roku brał udział w poselstwie po [[Henryk III Walezy|Henryka Walezego]] do [[Paryż]]a. Podczas elekcji 1575 roku poparł kandydaturę Habsburga do tronu polskiego, jednak uznał wybór Stefana Batorego. W 1577 roku po ślubie jego siostry Krystyny z kanclerzem Janem Zamoyskim został jedną z ważniejszych postaci frakcji królewskiej. Brał udział w bitwie pod Tczewem w czasie wojny króla z Gdańskiem i wyprawach moskiewskich [[Stefan Batory|Batorego]], nad Dźwiną w [[1577]], Połockiem w [[1579]], Pskowem w [[1581]].
+W latach [[1582]]-[[1584]] odbył podróż do [[Palestyna|Ziemi Świętej]]. Po pielgrzymce, w [[1585]] częściowo przebudował wnętrza [[Zamek w Szydłowcu|zamku w Szydłowcu]]. W 1590 roku został wojewodą trockim. Popierał [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazę]] w staraniach o unię kościelną. W 1604 roku otrzymał najważniejszy w Wielkim Księstwie Litewskim tytuł wojewody wileńskiego. Dostarczył królowi posiłków przeciw [[rokosz Zebrzydowskiego|rokoszowi Zebrzydowskiego]] i wziął udział w 1609 roku w bitwie pod Warką.
+Zbudował [[Zespół zamkowy w Nieświeżu|zamek w Nieświeżu]] i ufortyfikował (zaopatrzył w słynne armaty) oraz zbudował kościół w Nieświeżu dla Jezuitów (pierwszy barokowy kościół w Rzeczpospolitej), zakładał klasztory, budował drogi i szpitale, rozwijał szeroką działalność filantropijną, opiekował się ubogimi studentami. Wykształcony, studiował zwłaszcza geografię i medycynę. Napisał dzieje swojej podróży, wydane w [[1601]], w przeróbce [[Łacina|łacińskiej]], a potem w tłumaczeniu polskim jako ''Peregrynacja abo pielgrzymowanie do Ziemi Świętej'' ([[1607]]).
 Drukarnię w [[Nieśwież]]u podarował Akademii wileńskiej, współpracował w dziele unii kościoła wschodniego z [[katolicyzm]]em. Był protektorem [[kartografia|kartografii]] polskiej, wydając mapy [[Litwa|Litwy]] opracowane niezależnie przez [[Tomasz Makowski (kartograf)|Tomasza Makowskiego]] i [[Maciej Strubicz|Macieja Strubicza]].